عدم آشنایی خاقانی با موسیقی سنتی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 5، دوره 4، شماره 11، مرداد 1393، صفحه 49-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فیروز فاضلی^{* 1}؛ ایران نژاد نجف آبادی مجید²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان.

چکیده

خاقانی شروانی از شعرایی است که در شعرش اصطلاحات تخصصی علوم مختلفی همچون: نجوم، فلسفه، پزشکی و موسیقی به کار رفته است. وجود این اصطلاحات، ضمن اینکه بر دشواری فهم اشعار، افزوده است، گاهی چنان تخصصی مطرح گردیده که خواننده به این باور می‌رسد که خاقانی در آن علوم آگاهی فراوانی داشته است. از جمله علومی که خاقانی از اصطلاحات آن به فراوانی استفاده کرده است، علم موسیقی است. وی در شعرش علاوه بر نام بردن و توصیف آلات مختلف موسیقی، از اصطلاحات تخصصی همچون نام مقام‌ها و گوشه‌ها و دستگاه های موسیقی نیز بهره گرفته است. اما آیا این به کارگیری اصطلاحات نشانۀ تبحر وی در علم موسیقی است؟ آیا خاقانی از موسیقی بیش از دیگر شعرای هم عصرش می دانسته است؟ آیا همچون مولوی دستی بر رباب داشته است و با ساز خاصی مانوس بوده است؟ یا فقط واژه‌ها را به کار گرفته است؟ در این مقاله، پس از توضیحات مختصری در مورد موسیقی، ضمن بررسی اصطلاحاتی که خاقانی از حیطۀ موسیقی وام گرفته است، در خصوص عدم آشنایی وی با علم موسیقی دلایلی بیان می‌شود.

کلیدواژه‌ها

خاقانی؛ موسیقی؛ موسیقی سنتی؛ دستگاه؛ آواز