مبانی اندیشه ی قانون گرایی میرزا یوسف خان مستشارالدوله

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 2، دوره 1، شماره 4، اسفند 1388، صفحه 27-62   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علیرضا ازغندی¹؛ حامد عامری گلستانی²

¹([e-mail]). استاد و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²([e-mail]). فارغ التحصیل دکتری علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

اندیشه ی قانون گرایی یکی از مهمترین زمینه های تجدد خواهی در ایران عصر قاجار بوده است. در این میان نقش روشنفکران عصر قاجار در این مسأله بسیار حائز اهمیت بوده است. این گروه با اشاعه ی اندیشه ی قانو ن خواهی زمینه ی تحولات سیاسی و اجتماعی را در عصر قاجار فراهم نمودند. در میان این روشنفکران میرزا یوسف خان مستشارالدوله گام بلندی را در ایجاد مبانی « یک کلمه » جایگاه ویژه ای دارد. او با نگارش رساله ی در ایران برداشت. در مقاله ی حاضر مبانی اندیشه ی میرزا یوسف خان، که « حکومت قانون » در مقدمه ی او بر رساله اش آمده، مورد توجه قرار گرفته است. میرزا یوسف خان با اشاره بهجامعه را در گسترش این مسأله می بیند و در عین « ترقی » اهمیت مسأله ی حکومت قانون ها، را به عنوان مبنای اصلی تفکر قانون خواهی اش قرار « کود » ، این که قانون جدید غربی نیز توجه تام دارد و مبانی اندیشه « کتاب شرع » می دهد، به مبانی داخلی آن، یعنی قانون خواهی اش را با توجه به این مبانی داخلی پی ریزی می کند. اندیشه ی قانون گرایی میرزا یوسف خان و مبانی مورد توجه وی، به دلیل آنکه به صرف از قانون غربی توجه نمی کند، متمایز از دیگر نوشته های قانون خواهانه در عصر قاجار است و اهمیت آن در این است که به دنبال ایجاد مبنایی مستحکم برای ایجاد حکومت قانون در ایران عصر قاجار می باشد. میرزا یوسف خان، از دو دیدگاه مبانی حقوق جدید و مبانی حقوق شرع برای ایجاد مبانی یک کلمه ی قانون استفاده کرده بود و از این رو در شناخت اندیشه ی قانون خواهی در عصر قاجار، فهم اندیشه ی میرزا یوسف خان و مهمتر از آن مبانی این تفکر حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

کتاب شرع؛ کود؛ حکومت قانون؛ قانون؛ اعلامیه ی حقوق بشر 1789