شناسایی نقش الگوهای پیوند از دور بر دمای استان کردستان

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 9، دوره 5، شماره 18، مرداد 1395، صفحه 117-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد دارند^{* 1}؛ هایده رحمانی²

¹استادیار، اقلیم شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

²کارشناس ارشد، اقلیم شناسی، دانشگاه پیام نور، سقز، ایرن

چکیده

برای انجام این پژوهش از داده‌های میانگین روزانه‌ی دمای11ایستگاه همدید و15ایستگاه اقلیمی در داخل و خارج از استان کردستان طی بازه‌ی زمانی 1/1/1340 تا 29/12/1388(21/3/1961 تا 19/1/2011)استفاده شد. به کمک روش زمین‌آمار کریگینگ برای هر روز جداگانه مقادیر دما بر روی یاخته‌های 6×6کیلومتر میان‌یابی شد. یک پایگاه داده‌‌ گاه‌جای در ابعاد811×18203 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(روز) و بر روی ستونها مکان، یاخته‌های داخل مرز استان کردستان قرار داشت. داده‌های ماهانه‌ی مربوط به 10 الگوی پیوند از دور از مرکز NCEP/NCAR استخراج شد. برای شناسایی ارتباط دما با الگوهای پیوند از دور از رگرسیون خطی بهره گرفته شد. ارتباط دما بر روی هر کدام از یاخته‌ها با الگوهای پیوند از دور در سطح اطمینان 95 درصد مورد آزمون قرار گرفت. ارتباط دمای استان کردستان با الگوهای پیوند از دور مورد مطالعه در سطح اطمینان 95 درصد نشان داد که در اغلب ماههای سال ارتباط معناداری بین الگوهای پیوند از دور و دما مشاهده می‌شود. گستره‌ی ارتباط معنادار و شدت آن در فصل زمستان و پاییز به اوج خود می‌رسد. درنیمه‌ی گرم سال گستره‌ی ارتباط معنادار کاهش می‌یابد. در بین الگوهای پیوند از دور مورد مطالعه شاخص‌های دریای شمال-_خزر(NCP) در تراز 500 هکتوپاسکال و نوسان اطلس شمالی(NAO) در تراز دریا نقش چشمگیری بر دمای استان کردستان طی فصل‌های پاییز و زمستان دارند. ارتباط بین شاخص‌های یاد شده با دمای استان معکوس است.در تراز 500 هکتوپاسکال ناهنجاری مثبت بر روی اروپا و ناهنجاری منفی بر روی نیمه‌ی غربی کشور، دریای خزر، ترکیه منجر به کاهش دما در استان کردستان خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

دما؛ میان‌یابی؛ استان کردستان؛ الگوهای پیوند از دور

مراجع

1-                 اکبری، طیبه و مسعودیان، سید ابوالفضل (1386)، شناسایی نقش الگو­های پیوند از دور نیمکره شمالی بر دمای ایران، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 22: 132- 117.

2-                 حلبیان، امیر حسین و محمدی، بختیار (1391)، ارتباط دمای ماهانه چند ایستگاه نمونه ایران با شاخص­های مختلف انسو، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره 38 :19- 1.

3-                 خسروی، محمود، کریمی خواجه لنگی، صادق و سلیقه، محمد (1386)، ارتباط شاخص نوسان قطبی با نوسان­های دمایی مورد، ایستگاه شهر کرد، مجله جغرافیا و توسعه،  شماره 9 : 136- 125.

4-                 خوش اخلاق، فرامرز، قنبری، نوذر و معصوم­پور سماکوش، جعفر (1387)، مطالعه اثرات نوسان اطلس شمالی بر رژیم بارش و دمای سواحل جنوبی دریای خزر، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 66: 70-57.

5-                 رضایی بنفشه، مجید، جهانبخش، سعید، بیاتی خطیبی، مریم (1389)، پیش بینی بارش پاییزه و زمستانه نیمه غربی ایران، با استفاده از SST مدیترانه در فصول تابستان و پاییز، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 74: 62-47.

6-                 عساکره، حسین(1382)، نوسانات اقیانوس اطلس شمالی، نشریه سپهر، دوره­ی دوزادهم، شماره 48.

7-                 علیزاده، امین، عرفانیان، مریم و انصاری، حسین(1390)، بررسی الگوهای پیوند از دور موثر بر پارامترهای بارش و دما(مطالعه موردی: ایستگاه سینوپتیک مشهد)، نشریه آبیاری و زهکسی ایران، شماره 2: 185-176.

8-                  مسعودیان، سید ابوالفضل و دارند، محمد (1386)، شناسایی ارتباط پیوند از دور آفریقای مرکزی –خزر (CACO) با دما وبارش ایران زمی، مجله اندیشه جغرافیایی دانشگاه زنجان ، شماره 2: 117-97.

9-                 مسعودیان، سید ابوالفضل(1392)، آب و هوای ایران، انتشارات شریعه­ توس، چاپ اول، مشهد.

10-               مسعودیان، سید ابوالفضل و دارند، محمد (1392)، ارتباط دو الگوی دریای شمال خزر (NCP) و شرق اروپا- شمال شرق ایران(ENEI) با بسامد رخداد وسرماهای فرین دوره سرد سال ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، شماره 2: صص 186- 171.

11-              Yetemen, O., and Yalcin, T. (2009): Climatic parameters and evaluation of energy consumption of the Afyon geothermal district heating system, Afyon, Turkey, Renewable Energy, 34, pp: 706–710.

12-              Ghasemi, A.R., and Khalili, D. (2008): The effect of the North Sea-Caspian pattern (NCP) on winter temperature in Iran, Journal of the Theoretical and Applied Climatology, 92, pp: 59-74.

13-              Glickman, T.S. (2000): Glossary of Meteorology. 2d ed., American Meteorological Society, 855pp., available online at http://amsglossary. allePOLress.com/.

14-              Walker, G.T, Bliss, E.W. (1932): World weather V. Memoirs of the Royal Meteorological Society. 4, pp: 53-84.

15-              Walker, G.T. (1942): Correlation in seasonal variations of weather, IX. A further study of world weather. Memoirs of the India Meteorological Department. 24 (part IV), pp: 75-131.

16-              Tatly, H, 2007: Synchronization between the North Sea–Caspian pattern (NCP) and surface air temperatures in NCEP, International Journal of Climatology, 27, pp: 1171–1187.

17-              Kutiel, H., Maheras, P., Turkes, M and Paz, S. (2002): North sea-caspian pattern (NCP) – an upper level atmospheric teleconnection affecting the eastern mediterranean – implications on the regional climate. Theor Appl Climatol, 72, pp: 173–192.

18-              Hatzaki, M.,  Flocas, H.A., Maheras, P., Asimakopoulos, D.N and  Giannakopoulos, C.(2006): Study of future climatic variations of a teleconnection pattern affecting Eastern Mediterranean, Global NEST Journal, 8(3),pp: 195-203.

19-              Singh, G.P. and Jai-Ho, Oh. (2007): Impact of Indian Ocean Sea-Surface Temperature Anomaly on Indian Summer Monsoon Precipitation Using a Regional Climate Model, Int. J .Climatol, 27, pp: 1455-1465.

20-              Kutiel, H., Benaroch, Y., 2002. North Sea-Caspian Pattern (NCP)- on upper level atmospheric teleconnection affecting the Eastern Mediterranean: identification and definition. Theor. Appl. Climatol. 71, pp: 17–28.

Lopez-Moreno, J.I, Vicente-Serrano, S.M, Moran-Tejeda, E, Lorenzo-Lacruz, J, Kenawy, A, Beniston, M, 2011, Effects of the North Atlantic Oscillation(NAO) on combined temperature and precipitation winter modes in the Mediterranean mountains: observed relationships and projections for the 21st century, Global and planetary change, 77, pp:  62-76.