تحلیل الگوی ناموزن توسعه شهری در منطقه 4 تهران

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 6، دوره 5، شماره 18، مرداد 1395، صفحه 75-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین حاتمی نژاد¹؛ ابراهیم فرهادی^{* 2}؛ رامین قربانی³

¹استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد، برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در تمام شهرهای جهان گسترش و توسعه ی شهر در جهات عمودی و افقی یکی از عوامل مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد.این مبحث در ادبیات علمی قدمتی کمتر از صد سال دارد .به طور دقیق کاربرد اسپرال از اواسط قرن بیستم متداول شد وآن زمانی بود که استفاده ی بی رویه از اتومبیل متداول گشت و بخش اعظم اعتبارات شهری به سوی گسترش بزرگراه ها و بسط فضاهای شهری سوق یافت در این مقاله برای تحلیل الگوی ناموزن توسعه با روش توصیفی تحلیلی و به کمک آمار و مطالعات کتابخانه ایی به بررسی الگوی توسعه شهری در منطقه 4 پرداختیم و برای تجزیه تحلیل این اطلاعات از روش های کمی و آماری استفاده شده است.مدل آنتروپی شانون برای تجزیه و تحلیل و تعیین پدیده رشد بی قواره منطقه مورد نظر که نزدیک بودن مقدار آنتروپی به مقدار حداکثر نشان دهنده رشد پراکنده شهری در منطقه 4 شهر تهران است.برای سنجش نابرابری ناحیه ای در منطقه از شاخص ضریب تغییر پذیری استفاده گردید که مقدارCV بجز در مورد کاربری فضای سبز ، در سایر کاربریها مقادیر بالایی را نشان میدهد که نابرابری و ناموزونی در تقسیم و تخصیص کاربریها را در سطح منطقه به گونه ای آشکار نشان می دهد.روش « هلدرن » نشان داد که 4/55 درصد از رشد منطقه4 شهر تهران، مربوط به اسپرال و بد قوارگی است.الگوی گسترش تمرکز درون بافتی (فشرده) ،کنترل بیشتر بر محدوده های شهری از مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از بی قوارگی و رشد پراکنده در این منطقه است.

کلیدواژه‌ها

الگوی ناموزون؛ مدل هلدرن؛ رشد افقی واسپرال؛ شاخص ضریب تغییر پذیری

مراجع

1. ابراهیم زاده آسمین،حسین؛ ابراهیم زاده، عیسی ؛حبیبی ،مجمد علی (1388)، تحلیلی بر عوامل گسترش فیزیکی و رشد اسپرال شهر طبس پس اززلزله با استفاده از مدل آنتروپی، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 19.

2. احمدی، قادر، محمد مهدی عزیزی و اسفندیار زبردست (1389)، بررسی تطبیقی پرا کند هرویی در سه شهر میانی ایران، نمونه موردی: شهرهای اردبیل، سنندج، کاشان. تهران: نامه معماری و شهرسازی، دوفصلنامه دانشگاه هنر، شماره 5، پاییز و زمستان 1389.

3. پارسی، حمیدرضا؛ فرمهینی فرهانی،بهراد،1393، تحلیل پراکنده رویی شهری در دامنه‌های شهرهای بزرگ: مطالعه موردی؛ دامنه‌های شمالی اصفهان، فصلنامه علمی-پژوهشی،شماره دهم، بهار1393.

4. پورمحمدی،محمدرضا؛جام کسری، محمد، 1390، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،25،شماره100،بهار 1390.

5. حکمت نیا، حسین؛ میرنجف موسوی (1385) کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنام هریزی شهری و منطقه‌ای، چاپ اول. انتشارات علم نوین یزد.

6. ربانی، رسول؛ وحیدا، فریدون( 1381 ).جامعه شناسی شهری. دانشگاه اصفهان. تهران: انتشارات سمت.

7. زنگنه شهرکی، سعید (1386)، بررسی پدیده پراکنش افقی شهر تهران و تاثیر زمین‌های کشاورزی پیرامون، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

8. سازمان عمران و بهسازی شهری(1381)، بررسی تطبیقی توسعه پنج کلان شهر ایران، واقعیت‌ها و تصورات فصلنامه مدیریت شهری، شماره 10.

9. سعیدنیا،احمد(1380)؛محدوده یا محدودیتها؛ بحثی درباره محدوده‌ها وحریم شهر، ماهنامه شهرداریها، شماره 26، سازمان شهرداریهای کشور.

10. شکویی، حسین(1390)،دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول.تهران، انتشارات سمت.

11. عربی، مهدی( 1387)، سازمان یابی کالبدی– فضایی کلان شهر تهران با توجه به حریم. رساله دکتری. دانشگاه تربیت معلم.

12. عزیزی،محمد مهدی (1382)،«تراکم در شهرسازی (اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری)»،چاپ اول ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص58.

13. عزیزی، محمدمهدی و آراسته، مجتبی (1390)، تبیین پراکنده رویی شهری بر اساس شاخص تراکم ساختمانی، مطالعه موردی شهر یزد، نشریه هویت شهر (سال پنجم)، شماره 8، صص 15-5.

14. کامروا، سیدمحمدعلی (1384)، مقدمه‌ای بر شهرسازی معاصر ایران؛ تهران،انتشارات دانشگاه تهران.

15. مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، 1385، الگوی توسعه‌ی منطقه چهار،مهندسین مشاور1385، طرح تفصیلی منطقه چهار، گزارش شماره 5-1.

16. مرکز امار ایران، سرشماری عموم و نفوس مسکن، 1390-1335.

17.مشهدی زاده دهاقانی، ناصر( 1381 )، تحلیلی از ویژگی‌های برنامه ریزی شهری در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

18. Anderson, W., Kanaroglou, P.S. and Miller, E.J. (1996), “Urban form, Energy and the Review of Issues”, Evidence and Policy, Urban Study, 33(1): 7-35.

19. Beck,R,leon Kolankiewiez, & Steven A, Camarota (2003)؛Outsmarting Smart Growth ,Immigration ,and the Problem of Sprawl , Washington,Center for Immigration Studies.

20. Caves, Roger w. . (2005). Encyclopedia of the City; New York: Routledge.

21. Ewing,R(1997); Is Los Angeles-style sprawl  desirable?. Journal American Planning Assocation.

22. Frenkel, A. & Ashkenai, M. ,(2007) ,” Measuring Urbn Sprawl,How Con We Deal with it?”,Urban & Regional Res.,No.42.pp.99-121.

23. Galster, George, Royce Hanson, Michael R. Ratcliff, Harold Wolman, Stephen Coleman & Jason Friehage , (2001) Wrestling Sprawl to the Ground: Defining and Measuring an Elusive Concept. Journal of Housing Policy Debate, 2001, Vol.12(4), PP:681-717.

24. Han, J. Hayashi, Y. Cao, X. Imura, H.(2009). Application of an integrated system dynamics and cellular automata model for urban growth assessment: A case study of Shanghai, China Landscape and Urban Planning, 91, 133–141.

24.Hess,G.R(2001):”Just what is Sprawl Anyway? ”www.4.ncsuedu/grhess.

25. Longman Dictionary of contemporary English (2009); London: Pearson Education Limited

26. Wassmer,R.W(2002); Influences of the Fiscslization of land use and Urban-Groeth Boundaries,www. Csus. edu/indiv/w/wassmer/sprawl.html.

27. Zhang,T(2000): “Land Market Forces and Government ‘s Role in Sprawl” ,Cities,Vol.17, No.2.