تحلیلی بر پایداری کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسعه پایدار مورد پژوهی: محله اسلام‌آباد زنجان

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 3، دوره 5، شماره 19، آبان 1395، صفحه 39-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ژیلا سجادی¹؛ اصغر تیموری^{* 2}؛ حسین طهماسبی مقدم³

¹دانشیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

مسکن یکی از نیازهای اصلی برای بقاء و توسعه جوامع بشری بوده و مسکن مطمئن، بادوام و پایدار برای هر انسانی ضروری است. بااین‌حال دسترسی به مسکن پایدار در اغلب کشورهای درحال‌توسعه به‌واسطۀ مشکلات فراوان مالی، مدیریتی و ظرفیتی به دلیل رشد شتابان شهرنشینی با مسائل بسیاری همراه است؛ به‌گونه‌ای که توسعه سکونتگاه‌های فرودست شهری، شکل‌گیری محدوده‌های نابسامان، کیفیت پایین و مقاومت کم بناها در برابر مخاطرات طبیعی انسانی بایستگی تحقیق و تفحص در این خصوص را پیش از پیش مطرح ساخته است. بر این اساس، پژوهش حاضر به تحلیل ساختار کالبدی مسکن محله اسلام‌آباد زنجان با رویکرد پایداری و مقاومت بافت می‌پردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با به‌کارگیری مدل AHP در محیط ArcGIS به تحلیل ساختار کالبدی مسکن پرداخته است. اطلاعات موردنیاز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از اسناد و مدارک، همین‌طور پیمایش‌های میدانی از محدوده موردمطالعه گردآوری شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که محله اسلام‌آباد زنجان در ساختار کالبدی مسکن با مسائلی ازجمله همجواری انواع فعالیت‌های ناسازگار با کاربری مسکونی، پایین بودن کیفیت ساختمان‌ها، استفاده از مصالح بی‌دوام، ریزدانگی قطعات و نظایر آن روبروست. درواقع نتایج بیانگر وضعیت ناپایدار ساختار کالبدی مسکن بر اساس اصول توسعه پایدار شهری در این منطقه بوده و نشان می‌دهد که 58 درصد از مساکن محدوده موردمطالعه از لحاظ ساختار کالبدی مسکن، در وضعیت پایداری متوسط و پایین‌تر از آن قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

مسکن؛ پایداری؛ مدل AHP؛ اسلام‌آباد زنجان

مراجع

1-                 نوذری، ناصره (1393)، «ﺑﺮرﺳﯽ شاخص‌های ﻣﺴﮑﻦ ﭘﺎﯾﺪار در ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ﻣﻌﻤﺎری ﭘﺎﯾﺪار اﯾﺮاﻧﯽ، (ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی ﻣﺤﻠﻪ 5-1 ﺷﻬﺮ ﺑﺠﻨﻮرد)»، ﮐﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻣﻠﯽ ﻣﻌﻤﺎری، ﻋﻤﺮان و توسعه‌ی ﻧﻮﯾﻦ ﺷﻬﺮی، (بهار)، ﺗﺒﺮﯾﺰ.صص12-1

2-                 احمدی ترشیزی، میترا، (1387): دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.

3-                 بزی، خدارحم، کیانی، اکبر و راضی امیر، (1389): «بررسی و تحلیل برنامه ریزی توسعه مسکن پایدار (مطالعه موردی شهر حاجی آباد- استان فارس)»، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، شماره 3، صص 46-25.

4-                 بمانیان، محمدرضا و محمودی نژاد، هادی، (1387): نظریه‌های توسعه کالبدی شهر، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.

5-                 پورمحمدی، محمدرضا، (1385): برنامه‌ریزی مسکن، انتشارات سمت.

6-            زبردست، اسفندیار (1380): «کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10،صص 21-13.

7-                 سرتیپی پور، محسن (1389): «ارزیابی و تحلیل مسکن روستایی استان سیستان و بلوچستان و پیشنهاد جهت‌گیری آتی»، فصلنامه جغرافیا، شماره 27، صص 135-96.

8-                 سینگری، محمد (1387): «راهکارهای طراحی بناهای تبریز بر مبنای معماری پایدار»، اولین کنفرانس انرژی‌های تجدید پذیر، دانشگاه ازاد اسلامی واحد تاکستان.

9-                 عزیزی، محمدمهدی (1383): «جایگاه شاخص‌های مسکن در فرایند برنامه‌ریزی مسکن»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 17، صص 34-25.

10-              فنی، زهره و دویران، اسماعیل (1389): «برنامه‌ریزی مردم محور (مشارکتی) در مقیاس خرد شهری (محله) نمونه موردی: محله اسلام آباد زنجان»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 98، صص 102-79.

11-              محمودی، محمدمهدی، (1388): توسعه مسکن همساز با توسعه پایدار، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.

12-              مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1390).

13-              Maliene, V., & Malys, N. (2009). High-quality housing—A key issue in delivering sustainable communities. Building and Environment, 44(2), 426-430.

14-              Rashed T, weeks John (2003). Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards through Spatial Multi Criteria Analysis of Urban Areas‚ Geographical information Science, Vol17.

15-              Rebecca, L. H. Chiu, (2004), Socio-Cultural Sustainability of Housing: a Conceptual Exploration, Theory and Society, University of Hong Kong, China.

16-              Schroepfer, T. and Limin, H. (2007), Emerging Forms of Sustainable Urban Housing" ENHR International Conference Sustainable Urban Areas.

United Nations Human Settlements Program (UN-Habitat), (2012). Sustainable Housing for Sustainable Cities: A Policy Framework for Developing Countries.