تبیین سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در عراق و سوریه

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 4، دوره 9، شماره 30، اردیبهشت 1396، صفحه 89-116   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مهدی هدایتی شهیدانی¹؛ سجاد مرادی کلارده^{* 2}

¹استادیار علوم سیاسی دانشگاه گیلان

²بیکار

چکیده

چکیده
خاورمیانه در سال­های اخیر با افزایش فعالیت گروه­های تروریستی مواجه است و فعالیت این گروه­ها، واکنش­های مختلف کشورهای منطقه را در پی داشته است. هدف اصلی این مقاله، بررسی سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در عراق و سوریه با روش تحلیلی و محوریت تئوری نوواقع­گرایی تدافعی است. در همین راستا، دو پرسش اصلی مطرح می­شود: نخست، نقش تروریسم تکفیری در سیاست خارجی عربستان سعودی در عراق و سوریه چیست؟ دوم، عربستان سعودی چه راهبردهایی در قبال تروریسم تکفیری در این کشورها دنبال می­کند؟ یافته­های مقاله نشان می­دهد، نقش تروریسم تکفیری در سیاست خارجی عربستان سعودی، ایجاد موازنه تهدید در قبال افزایش قدرت ایران در عراق و سوریه است و راهبردهای عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در این کشورها، طیف­های­ متنوعی از حمایت مستقیم، اجماع­سازی در سطح سازمان­های منطقه­ای همسو و ائتلاف­سازی با برخی کشورهای منطقه را دربرمی­گیرد. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه­ای و اینترنتی به این موضوع می­پردازد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: عربستان سعودی؛ عراق؛ سوریه؛ تروریسم تکفیری؛ موازنه تهدید

مراجع

منابع

اخوان­کاظمی، مسعود و پروانه عزیزی .(1390). «ضدانقلابی­گری در نظام بین­الملل: مبانی تئوریک»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، ش 25، تابستان.

ابراهیمی، نبی­الله .(1389). «چشم­انداز روابط کشورهای عرب با عراق جدید»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار.

برنجکار، رضا .(1391). آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، چاپ هفدهم، نشر کتاب طه.

جعفری، علی­اکبر .(1392). «استراتژی موازنه تهدید و امنیت دولت­های اسلامی منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال دوم، ش 7، پاییز.

حلبی، علی­اصغر .(1388). تاریخ نهضت­های دینی سیاسی معاصر، تهران: زوار.

خلیلی، حسین .(1387). «تصاعد بحران امنیتی در دوران عملیات پیشدستانه عراق»، فصلنامه سیاست، دوره 38، ش 1، بهار.

درایسدل، الاسدایر و جرالداچ بلیک .(1370). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر (مهاجرانی)، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

درخشه، جلال و محمد جمیری .(1390). «انقلاب اسلامی ایران و تحول در حرکت شیعی عربستان سعودی»، فصلنامه علمی–پژوهشی شیعه­شناسی، سال نهم، ش 36، زمستان.

دهشیار، حسین .(1388). «مثلث بقای دولت در عربستان سعودی: آمریکا، مذهب و نفت»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوازدهم و سیزدهم.

دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال و وحید نوری .(1391). «تحلیلی بر تعاملات جمهوری اسلامی ایران و شورای همکاری خلیج فارس (1391-1384)»، فصلنامه پژوهش­های روابط بین­الملل، دوره نخست، شماره پنجم، پاییز.

دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال .(1391). «نوواقع­گرایی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و ششم، ش 1، بهار.

ساجدی، امیر .(1392). «بحران سوریه و دخالت قدرت­های بیگانه»، پژوهشنامه روابط بین‌الملل، دوره ششم، ش 24.

عباس­زاده فتح­آبادی، مهدی .(1388). «بنیادگرایی اسلامی و خشونت (با نگاهی به القاعده)»، فصلنامه سیاست، دوره 39، ش 4، زمستان. 

قوام، سیدعبدالعلی .(1388). اصول سیاست خارجی و سیاست بین­الملل، تهران: سمت، چاپ پانزدهم.

کرمی، کامران .(1390). «بهار عربی و عربستان سعودی، آثار و واکنش­ها»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هجدهم، شماره سوم، پاییز.

مشیرزاده، حمیرا .(1391). تحول در نظریه­های روابط بین­الملل، تهران: سمت، چاپ هفتم.

مصلی­نژاد، عباس .(1390). «ایران و ضرورت تشکیل پیمان دفاعی: رهیافت­ها و فرایندها»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفتم، شماره اول، بهار.

منصوری ­مقدم، محمد .(1391). «مؤلفه هویت و تأثیر آن بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال نوزدهم، ش 72، زمستان.

موثقی، سیداحمد .(1386). جنبش­های اسلامی معاصر، تهران: سمت، چاپ نهم.

نادری، عباس .(1388). «بررسی جامعه­شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و سوم، ش 3، پاییز.

نادری­نسب، پرویز .(1389). «چالش­های روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در منطقه»، فصلنامه سیاست، دوره 40، ش 1، بهار.

نیاکوئی، سیدامیر .(1391). کالبدشکافی انقلاب­های معاصر در جهان عرب، تهران: میزان.

منابع خبری و تحلیلی

اندیشکده راهبردی تبیین .(1392). منازعه راهبردی ایران و عربستان، اندیشکده راهبردی تبیین، بهمن 1392، تاریخ مراجعه: 18/09/1394، آدرس: http://tayincenter.ir

برکتی، رضا (16/09/1393) «خدمات متقابل جریان تکفیر و صهیونیست­ها»، فارس نیوز، تاریخ مراجعه: 18/09/1394، آدرس:

 http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930905000604

دهقانی، رضا .(02/12/1393). «نقش امارات در منطقه؛ از حمله هوایی به لیبی تا حمله به سوریه»، فارس نیوز، تاریخ‌مراجعه: 10/02/1394،آدرس:  

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931202000522

دیپلماسی ایرانی .(16/07/1393). «افشای اسناد همکاری قطر با گروه­های تروریستی»: تاریخ مراجعه 11/02/1394، آدرس: http://www.irdiplomacy.ir/fa

رمضانی، فرزاد .(13/12/1390). «اتحادیه عرب و پرونده سوریه»، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، تاریخ مراجعه: 5/8/1395. آدرس: http://peace-ipsc.org/fa

کاظمی، احمد .(26/07/1393). «حمایت از داعش؛ خطای استراتژیک ترکیه»، جام‌جم آنلاین، تاریخ مراجعه: 20/05/1395. آدرس:  http://jamejamonline.ir/online

Ataman, Muhittin, (2012), "Turkish– Saudi Arabian Relations during the Arab Uprisings: Towards a Strategic Partnership?" Insight Turkey, Vol. 14, №. 4.

Bartell, Dawn L and David H. Gray, (2012), "Conflict in Syria and the Opportunity to Reduce Iran's Regional influence and Iran's Threat to the International Communit", Global Security Studies, Vol. 3, №. 4, fall.

Berti, Benedetta and Yoel Guzansky, (2014), "Saudi Arabia's Foreign Policy on Iran and the Proxy War in Syria: Toward a New Chapter", Israel Journal of Foreign Affairs, VIII: 3.

FATF, (2015), Financing of the terrorist organization Islamic State in Iraq and the Levant (ISIL):

www.fatf-gafi.org/topics/methodsandtrends/documents/financing-of-terrorist-organization-isil.html.

Fuller, Graham E, (2006), "The Hizbollah – Iran Connection: Model for Sunni Resistance", Washington Quarterly, winter.

Gause III F, Gregory, (2011), "Saudi Arabia in the New Middle East", Council on Foreign Relation, Council Special Report, №. 63, December.

Gause III F, Gregory, (2007), "Saudi Arabia: Iraq, Iran, the regional power balance, and the sectarian question", strategic insights, Vol. VI, №. 2, center for contemporary conflict.

Hegghammer, Thomas, (2007), "Saudi militants in Iraq: Backgrounds and recruitment patterns", Norwegian defense research establishment.

Ibn Taymmiyyah, Taqi-ud-deen Ahmad, (2001), The Religious and Moral Doctrine of Jihad, England (Birmingham), Maktabah Al Ansar Publications.

Ibrahim, Fouad, (2006), The Shiite's of Saudi Arabia, London & Sanfrancisco: Saqi Press.

Leverett, Flynt and Hillary Mann Leverett, (2012), "The Balance of Power, Public Goods, and the Lost Art of Grand Strategy: American Policy Toward the Persian Gulf and Rising Asia in the 21^st Century", Penn State Journal of Law & International Affairs, Volume 1, №. 2.

Mearsheimer, John J. (1995), "The False Promise of International Institutions", International Security, Vol. 19, No. 3, winter.

Meijer, Roel, (2009), Global Salafism: Islam's new religious Movement, London, Hust.

PEW, (2011), "The Future of the Global Muslim Population", research center's forum on Religion & Public Life, January.

Religion and Politics in Bahrain: Bahrain Salafis Fighting the Infidels Wherever Thay Find Them", (2012):

 www.bahrainipolitics.blogspot.in/2012/08/Bahraini-salafis-fighting-infidels.html.

Taliaferro, Jeffery W, (2001), "Security Seeking under Anarchy Defensive Realism Revisited", International Security, Vol. 25, No. 3, winter.

Wehrey, Fredrick M, (2014), "The root and future of sectarianism in the Gulf", Carnegie Endowment for International Peace, March 21.