شورای همکاری خلیج‌فارس: از مدیریت همکاری تا تعمیق همگرایی اقتصادی

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 6، دوره 9، شماره 30، اردیبهشت 1396، صفحه 151-184   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محسن شکری^{* 1}؛ رضا اکبریان²

¹ندارم

²دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شیراز

چکیده

چکیده
خروج بریتانیا از منطقه خلیج‌فارس در اواخر دهه1960، با استقلال سیاسی و اقتصادی شیخ­نشین­های عربی حوزه خلیج‌فارس همراه بود. ظهور این بازیگران جدید در عرصه نظام منطقه‌ای خلیج‌فارس، معادلات ساختاری منطقه را در ابعاد مختلف تحت شعاع قرار داد. دولت‌های عربی حوزه خلیج‌فارس تحت تأثیر دیالکتیک اندرکنش عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و امنیتی در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی هرچه بیشتر در ایجاد یک سازوکار درون منطقه‌ای ترغیب شدند. در نهایت، این دولت‌ها در یک حلقه ارتباطی مبتنی بر وفاق، شورای همکاری خلیج‌فارس را تشکیل دادند. این مقاله، با تبیین نظری و فرانظری مبانی همگرای منطقه‌ای و با اتکا به روش­های مختلف تحلیلی(توصیفی، تحلیلی، تبیینی- علّی، فرایندی، ساختاری، کارگزاری)، می‌کوشد به این سؤال پاسخ دهد که فرایند همکاری‌ها و همگرایی منطقه‌ای پس از شکل‌گیری شورای همکاری خلیج‌فارس، با چه تحولات مهمی روبه‌رو بوده است؟ در این راستا، فرض مهم این نوشتار، این است که اولویت‌های شورای همکاری خلیج‌فارس پس از شکل‌گیری تغییر پیدا کرده و اعضا با نهادسازی بسترمند، ضمن مدیریت همکاری‌ها، مقدمات لازم را برای تعمیق همگرایی اقتصادی در سطح فراملی در بخش‌های مختلف فراهم کرده و با افزایش وابستگی متقابل بین یکدیگر، شورا را به یک پروژه همگرایی مهم درجهت منطقه‌گرایی اقتصادی مبدل کرده‌اند. یافته‌های پژوهش نیز با بررسی فرایند مدیریت همکاری‌ها درجهت تعمیق همگرایی اقتصادی در چارچوب مدل تحلیلی پژوهش، این فرض را تأیید می­کند.

کلیدواژه‌ها

شورای همکاری خلیج‌فارس؛ چندجانبه‌گرایی؛ تعاملات فراملی؛ همگرایی اقتصادی؛ وابستگی متقابل

مراجع

منابع

منابع فارسی

برچیل اسکات و دیگران .( 1391). نظریه‌های روابط بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده و ابوطالب طالبی آرانی، تهران: میزان.

سیف زاده، حسین .( تابستان 1389). نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل؛ مبانی و قالب‌های فکری، تهران: سمت، چاپ هفتم.

فالتزگراف رابرت و دئورتی جیمز .( 1391). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: قومس، چاپ چهارم.

قوام، عبدالعلی .( 1386). روابط بین‌الملل؛ نظریه و رویکردها، تهران: سمت، چاپ چهارم.

مشیرزاده، حمیرا .( 1390). نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت، چاپ ششم، زمستان.

فتوحی، صمد .( فروردین 1389)، «جهانی‌شدن و همگرایی منطقه‌ای در کشورهای خلیج‌فارس»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، ایران، زاهدان.

منابع عربی

وزاره مالیه .( دیسمبر 2011). محلق الخاص حول التکامل المالی و الاقتصادی الخلیجی.

منابع انگلیسی

Abdulla ,Abdulkhaleq.( September 2010). "Contemporary sociopolitical issues of the Arab Gulf moment", Kuwait Programme on Development, Governance and Globalisation in the Gulf States, Number 11.

Al Makhawi ,Rashid.( 1990) ." The Gulf cooperation Council a study Integreation"      International Studies Unit University of Salford.

Antoniadesi ,Alexis.( January 2011) ." The Gulf Monetary Union", Prepared for CIRS’ Political Economy of the Gulf working group.

Bin Rashid al Khater ,Khalid.( may 2012). " The monetary union of the Gulf cooperation council and structural changes in the globle economic: aspiration,challenge and long-term strategicbenefits", Research Paper, Arab center for research and policy studies.

 Babar R, Zahra. (2011)." Free Mobility within the Gulf Cooperation Council", Center for International and Regional Studies, Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, Occasional Paper No. 8.

 ECA (Economic Consulting Associates).( February 2010)." The Potential of Regional Power Sector Integration Gulf Cooperation Council Countries | TransmissionTrading Case Study", Economic Consulting Associates, Economic Consulting Associates Limited Lonsdale Road, London NW6 6RA.

H. Lawson, Fred .( 2012). "Transformations of Regional Economic Governance  in the Gulf Cooperation Council", Center for International and Regional Studies , Georgetown University School of Foreign Service in Qatar.

Hwang K.D. ( 2006)." Teorising politico- security regionalism", Uneversity of pertoria etd.

 Kotiuga, W Willy." The Power of Regional Interconnections", Paper for submission to Session on Issue 1.7: Energy supply bottleneck, Montreal, Canada.

Oteng Kufuor, Kofi .(May 2010)." The Economic Agreement between the Gulf Countries Council ", Economic Integration in Developing Countries, University of Birmingham, www.b-ham.ac.uk.

Ombaerde De, Philippe, Söderbaum , Fredrik, et al.( April 2009) ." The Problem of Comparison in Comparative Regionalism" , Miami - Florida European Union Center, Jean Monnet Chair Staff , Published with the support of the EU Commission, Vol. 9 No. 7.

 Lotfian, Saideh .( Winter 2007-08)." New Security Challenges in the Persian Gulf Analyzing the National Interests of Iran, US, and PGCC Triad", The Iranian Journal of International Affairs Vol. XX, No.1.

 Mirus, Rolf and Rylska, Nataliya .(2010) ." Economic Integration Free Trade Areas  Vs. Custom Unions",Western Centre for Economic Research.

 Mohammad Nia, Mahdi (March 2011)." Holistic Constructivist Approach to Iran's Foreign Policy", International Journal of Business and Social Science, Vol. 2 No. 4.

 Maurise Serhal, Celine .(2010) ."Arab economic Integration: between regionalism and globalization ", American  University of  Beirut.

 Naji Saeid, Jawan, Jayum A. ( May 2011)." Role of the Persian Gulf‟s Oil in the US Geopolitical Codes during the Cold War Geopolitical Order", International Journal of Humanities and Social Science Vol. 1 No. 5.

 Naithani ,Pranav.( January, 2010)." Challenges Faced by Expatriate Workers in Gulf Cooperation Council Countries", International Journal of Business and Management,Vol. 5 No. 1.

OIC," Enhancing economy and commerical cooperation among OIC member of countries   ", www .comcec.org , www. sesrice .org.

Popescu Maria-Magdalena, Suha Mustafa.( April 2001) ." The Gulf Monetary Unification Opportunities and Challenges" Economic Information ,Arab Bank E V I E W Vol. 3, No. 1.

Alasfoor ,Reyadh.( 2007)." The Gulf Cooperation Council Its Nature and AchievementsThe Gulf Cooperation Council: Its Nature and Achievements A Political Analysis of Regional Integration of the GCC States 1979-2004", Lund Political Studies 149 Department of Political Science Lund University, http://www.svet.lu.se/lps/lps.html.

Rouhi Dehboneh, Majid.( 2011)." New Approach to Reasons for Disintegrations of Iran and Persian Gulf Cooperation Council", European Journal of Social Sciences – Volume 24.

Rettab Belaid, Istaitieh Abdulaziz.(2007). " GCC Economic Integration in Focus With Special Reference to the UAE   ", DCCI – Data Management & Business Research Departmen, Website: www.dcci.ae.

Sturm ,Michael, Siegfried Nikolaus.( June 2005)." Regional  monetary integration in the members states of the Golf cooperation Coucil", European Central Bank, Occasional paper serius  NO. 31

Sturm ,Michael, Siegfried Nikolaus.( july 2008)." The Gulf Cooperation Council countries economic structures recent developments and role in the global economy", European Central Bank, Occasional paper serius  NO. 92

Shediac ,Richard ; Abouchakraet ,Rabih ,et al.( 2011)." Economic Diversification The Road to Sustainable Development", Booz & Company Inc.

Song, NIU.( 2010) ." The Economic and Trade Cooperation between ASEAN and the Gulf Cooperation Council", Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia) Vol. 4, No. 4.

Sevilla ,Henelito A.( 2011) ." Re-constructing the Political Mindset of the Persian Gulf Security" International Journal of West Asian Studies, Vol. 3 No. 1.

Sajedi ,Amir.( Summer 2009):) Geopolitics of the persian Gulf security: Iran and the united states" , IPRI Journal IX, no.2.

Sparrow , F.T. , et al .( October 2002) "The Gulf Cooperation Council & Economic Integrated Electricity Planning, 2003 to 2015 ", purdue University , West Lafayette, Indiana, U.S.A.

World Bank.( October 2010)." Economic Integration in the GCC ", The International bank of Reconstruction and Development ,  Office of the Chief Economist Middle East and North Africa Region The World Bank.

Middle  East  Economic  Digest  (MEED),"  Statistics  and  reports  ",www Meed.org