ارائه الگوی مناسب توزیع فضایی پارکهای شهری (مطالعه موردی: منطقه 7شهرداری تهران)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 2، دوره 6، شماره 21، اردیبهشت 1396، صفحه 23-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید علی علوی¹؛ زینب شاهرخی¹؛ علی گل محمدی¹؛ علیرضا گروسی^{* 2}

¹تربیت مدرس

²دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

فضای سبز شهری از کاربریهای مهم شهرها به شمار آمده که از آن همانند شش‌های تنفسی شهرها یاد شده است. اما متأسفانه به دلیل برخی عوامل، ایجاد و توسعه فضای سبز شهری همواره با مشکلات و کمبودهایی روبرو شده است. در این پژوهش تلاش شده است؛ ضمن ارزیابی وضعیت موجود توزیع و پراکندگی فضاهای سبز شهری و پارک‌های شهری منطقه7، اولویت‌های مکانی توسعه این فضاها به لحاظ توزیع فضایی مناسب در 7شهرداری تهران مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است؛ و سپس با استفاده از تکنیک‌های تلفیقی سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و روش ارزیابی چند عامله(MCE) و مدل سلسله مراتبی(AHP)، عوامل مختلف مؤثر بر استقرار بهینه پارک‌های شهری در محدوده مورد مطالعه، بررسی شده است. نتایج به دست آمده نشان داده است که: در الگوی توزیع مکانی فضای سبز شهری منطقۀ7 بین نیاز شهروندان به فضای سبز و وجود سطوح و فضاهای سبز رابطۀ منطقی وجود نداشته است. در ضمن مرحله دوم نیز؛ طبقه بندی مکان‌های موجود در سطح شهر برای ایجاد پارک‌های شهری در طیف های گوناگون از رنگ تیره تا رنگ روشن صورت گرفته است. نقشه خروجی تولید شده رستری بوده و طیفی از مکان-های بسیار نامناسب تا بسیار مناسب را نشان داده است. به طوری که نواحی با رنگ تیره‌تر از قابلیت بیشتری برای پذیرش و استقرار مراکز اسکان موقت محسوب شده است. و نواحی با رنگ های روشن تر به علت دارا نبودن معیارهای مناسب جهت استقرار اینگونه مکان‌ها مناسب برای استقرار پارک‌های شهری نمی‌باشند.

کلیدواژه‌ها

توزیع فضایی؛ فضای سبز؛ پارک؛ منطقه 7 تهران

مراجع

1. ابراهیم‌زاده، عیسی و عبادی‌جو کندان، اسماعیل، (1387)، تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری (فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11.
2. احمدی، منیژه(1384).«ارزیابی و مکان یابی فضای سبز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(نمونه موردی: پارک‌های درون شهری منطقة سه شهرداری کرج)»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد.
3. اسمعیل نژاد، روح‌اله و دوستان(1393)، تحلیل کمی دسترسی به پارک‌های شهری (نمونه موردی: منطقه 7 شهرتهران)، اولین همایش معماری، عمران و محیط زیست شهری، خرداد.
4. پریزادی، طاهر و دوستان(1391)، مکان‌یابی فضای سبز شهری (پارک‌های درون شهری) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای، (مطالعه موردی منطقه9 کلان شهر تهران، مجله علمی- پژوهشی برنامه ریزی فضایی، سال دوم شماره سوم(پیاپی7)، زمستان.
5. تقوایی، مسعود، کیومرثی، حسین(1392)، تحلیل فضایی و مکان­یابی بهینه پارک‌های شهری با استفاده از GIS( مطالعه موردی: پارک‌های شهر آباده)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال24، پیاپی51، شماره3، پاییز.
6. حسین زاده دلیر کریم،‌(1372)، کاربرد فضای سبز شهری در طرح‌های جامع و اصول طراحی پارک ها، مجلة رشد جغرافیا.
7. حیدری، حسین­علی(1388)، برنامه ریزی فضای سبز شهری با رعایت اصول توسعه پایدار، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، اصفهان.
8. حجتی، الهه(1389)، «سرانهً کاربری فضای سبز شهری سرانهً فراموش شده»، فصلنامه گزارش، ش 65-64، صص37-31، تهران.
9.  زنگی آبادی، ع رخشانی نسب، ح.ر. ۱۳۸۸. تحلیل آماری فضایی نماگرهای توسعة فضای سبز شهری(مطالعة موردی: مناطق شهری اصفهان)، محیط شناسی، شمارة ۴
10. زیاری، کرامت‌الله و دوستان(1391)، «تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره چهاردهم، پاییز.
11. زیاری، کرامت الله، (1381)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد.
12. ساعدی، حسن (1390)، «وضعیت سرانهً فضای سبز در کشور؛ چالش‌های پیشروی فضای سبز در جوامع امروزی»، ماهنامهً کشاورزی، ش 23،صص4-3، تهران.
13. سعیدی نیا، احمد، (1379)، فضای سبز شهری، انتشارات مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور، جلد نهم.
14. سعیدنیا، احمد، (1382)، فضای سبزشهری، کتاب سبز شهرداریها، جلد نهم، تهران: سازمان شهرداریها و دهیاری‌های کشور، چاپ سوم.
15. شیعه، اسماعیل، (1380)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری، چاپ دهم، دانشگاه علم صنعت، تهران.
16. ضرابی، اصغر و تبریزی، نازنین (1385)، برنامه ریزی بهینه فضای سبز شهری، فصلنامه سبزینه شرق.
17. غفاری گیلانده، عطا و دوستان(1393)، «اولویت بندی تناسب اراضی در فرآیند مکان‌گزینی فضای سبز شهری با استفاده از فنون تحلیل چند معیاری مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تبریز»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم، شماره 32، بهار.
18. فاضل نیا، غریب، کیانی، اکبر(1390)، «مکان‌یابی و اولویت بندی پارک‌های شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه ی موردی: شهر الشتر)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 78، صص.152-137، زمستان.
19. قربانی، رسول و تیموری، راضیه(1388)، تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگویSeeking-Escaping  نمونه موردی: پارک‌های شهر تبریز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 62-47
20. قدیری، محمود، کمالی‌فر، زهرا (1392)، تحلیل فضایی پارک‌های شهری از طریق تلفیقGIS با روش‌های تصمیم گیری چند شاخصه (مطالعه مورد: نورآباد ممستی)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه­ای، سال پنجم، شماره19، زمستان.
21. قنبری، ابوالفضل، قنبری، محمد (1391)، ارزیابی توزیع فضایی پارک­های شهری تبریز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای  GIS (روش تطبیقی تحلیل شبکه و بافرینگ)، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال24، پیاپی5، شماره2، تابستان.
22. لاله­پور، منیژه (1381)، بررسی کاربری اراضی در منطقه خرم‌آباد با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: مدارس ابتدایی منطقه8 تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
23. مخدوم، مجید و دوستان (1383)، ارزیابی و برنامه‌ریزی محیط زیست با سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی(GIS)، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
24. مجنونیان، هنریک (1374)، مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای سبز و تفرجگاه‌ها، ناشر سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران.
25. محمدی، جمال و مصطفی محمدی ده چشمه و منصور ابافت یگانه، (1386)، ارزیابی کیفی نقش فضاهای سبز شهری و بهینه سازی استفاده شهروندان از آن در شهر کرد، مجله محیط شناسی، سال سی و سوم، شماره 44.
26. محمدی، علیرضا، اسکندری، ابوالقاسم (1385)، ضرورت توجه به سرانه­های فضای سبز و ارتباط آن با افزایش جمعیت شهری، فصلنامه آبادی، شماره شانزدهم دوره جدید.
27. مرکز آمار ایران .نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال 1390.
28. محمدی، مهدی، پرهیزکار، علی اکبر(1388)، تحلیل توزیع فضایی و مکان‌گزینی پارک‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه موردی منطقه 2 شهر زاهدان)، فصلنامه مدیریت شهری، شماره23،بهار.
29. محمدی، جمال و دوستان(1391)، اولویت سنجی مکانی توسعه فضاهای سبز و پارکهای شهری با استفاده از روشAHP (نمونه موردی: شهر میاندوآب)، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی- سال چهارم، شماره دوم، بهار.
30. وارثی، حمیدرضا، محمدی جمال و شاهیوندی احمد(1387)، مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نمونه موردی شهر خرم آباد، جغرافیا و توسعهً ناحیه‌ای شمارهً10.
31. - Martin Mwirigi M’Ikiugu, Isami Kinoshita & Yoritaka Tashiro, "Urban Green Space Analysis and Identification of its Potential Expansion Areas", Social and Behavioral Sciences, 35, Pp. 449- 458, 2012.
32. Oh, K & Jeong, S (2007); Assessing The Spatial Distribution of Urban Parks Using GIS, Landscape and Urban Planning, Vol. 82, PP: 25-32
33. Sanayei,A. Moousavi.S. Farid, Yazdankhah, (2010).Group decision making process for supplier selection with vikor under fuzzy. Environment. vol37.pp 24-