حضور چین در خلیج‌ فارس؛ پیامدهای سیاسی و استراتژیک

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 1، دوره 9، شماره 31، تیر 1396، صفحه 1-31   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مجید بزرگمهری^{* 1}؛ مریم میرزایی²

¹دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه بین‌الملل امام خمینی(ره)، ایران

چکیده

چکیده
در شرایطی که جمهوری خلق چین، رویکرد توسعه اقتصادی، صنعتی و تجارت خارجی را دنبال می‌کند، نیاز این کشور به منابع انرژی فسیلی مانند نفت و گاز افزایش یافته و چنین رویه‌ای افزایش واردات این محصولات را از نقاط مختلف دنیا؛ به‌ویژه خلیج‌فارس در پی خواهد داشت. محرک اصلی چین در فعال‌تر شدن در خلیج‌فارس، نیاز به انرژی و به موازات آن کم­رنگ‌تر شدن نقش ایدئولوژی در سیاست خارجی از دهه هشتاد است. پرسش محوری این مطالعه، به چگونگی سیاست چین در خلیج‌فارس می‌پردازد و در همین راستا، روند حضور این قدرت فرامنطقه‌ای در این حوزه استراتژیک انرژی بررسی می‌شود. آیا جمهوری خلق چین برای پرهیز از اختلال در جریان آزاد نفت در خلیج‌فارس، بدون ایفای نقشی مؤثر با دنیای غرب همسو خواهد شد و یا به‌عنوان بازیگری مؤثر و در رقابت با ایالات متحده آمریکا در معادلات منطقه‌ای ایفای نقش می‌کند؟
فرضیه پژوهش بر این نکته تأکید دارد که به موازت افزایش نیاز به انرژی‌های فسیلی، چین حضور گسترده‌تری در خلیج‌فارس در قالب مراودات اقتصادی، بازرگانی و به‌صورت واردات نفت، صادرات کالا و خدمات به کشورهای منطقه خواهد داشت. به نظر می‌رسد چین درصدد ایجاد فضای امنیتی و مقابله با نفوذ امریکا در این منطقه نیست و در سایه همکاری با غرب، وجود ثبات در منطقه را اولویت خود می‌داند. چین در سایه سیاست کلان موازنه نرم با آمریکا، رویکرد تعامل با آمریکا را در حوزه خلیج‌فارس دنبال می‌کند و در همین راستا، با برقراری روابط اقتصادی با بازیگران اصلی منطقه‌ای و ایجاد حس وابستگی در آنها به روابط با چین، می‌کوشد جایگاه خود را در منطقه به‌عنوان یک بازیگر ضروری تثبیت کند.
در این مطالعه، از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده است ودر ارائه داده‌ها سعی شده تکیه بر اسناد باشد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: جمهوری خلق چین؛ خلیج‌فارس؛ توسعه اقتصادی؛ نفت و گاز

مراجع

منابع

ابراهیمی، شهروز .(خرداد 1383). نقش و تعامل قدرت‌های بزرگ با آمریکا در خلیج ‌فارس پس از 11 سپتامبر، گزارش راهبردی، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

ــــــــــــــــــ .(1384).امنیت منطقه خلیج ‌فارس؛ نقش و تعامل قدرت‌های بزرگ با امریکا پس از 11 سپتامبر، فصلنامه مطالعات دفاعی و امنیتی، ج ۱۲، ش ۴۲.

شفیعی، نوذر و یونس کمالی زاده .(1389). تبیین روابط چین و آمریکا در برابر سازمان همکاری شانگهای؛ بر اساس نظریه موازنه قوای نرم، مطالعاتاوراسیایمرکزی، مرکز مطالعات عالی بین­المللی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سوم، ش 7، پاییز و زمستان.

شریعتی­نیا، محسن .(1385). سیاست خاورمیانه‌ای چین، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، دسترسی در : www.magiran.com

_______________ .(1387). روند دگرگونی در سیاست خارجی چین، از تجدیدنظر طلبی به توسعه‌گرایی سیاست خارجی توسعه­گرا، تهران.

یزدانی، عنایت­الله و علیرضا اکبریان .(تابستان 1391). انرژی و روابط چین با خلیج‌فارس، فصلنامه سیاست، دوره 42، ش 2: 315-334.

Al-Tamimi  . Naser. 2012. China-Saudi Arabia Relations:Economic Partnership orStrategic Alliance?Number 2: June 2012. Durham University Library, United Kingdom

Byman. Daniel. L. and John R. Wise. 2002. "The Persian Gulf in the coming Decade Trends. Threats and Opportunities. " United States Air Forces. Rand.

Bingbing. Wu.2011.   STRATEGY AND POLITICS IN THE GULF

AS SEEN FROM CHINA.  CHINA AND THE PERSIAN GULF. Implications for the United States .Edited by Bryce Wakefield and Susan L. Levenstein ©2011 Woodrow Wilson International Center for Scholars, Washington, D.C. www.wilsoncenter.org

Daragahi. Borzou.2005. "China Goes Beyond in Forging Ties to Persian Gulf". Energy Bulletin. New York Times.

Davidson, Christopher. (2010) " Persian Gulf-Pacific Asia linkages in the Twenty-First Century: A Marriage of Convenience?" Research Paper, Kuwait Programme on  Development, Governance and Globalization in the Gulf States, Available at: http://www. Ise.ac.uk/collections/LSEKP/documents/Davidson%20paper.pdf

Downs. Erica. 2011. China-Gulf Energy RelationsCHINA AND THE PERSIAN GULF. Implications for the United States .Edited by Bryce Wakefield and Susan L. Levenstein ©2011 Woodrow Wilson International Center for Scholars, Washington, D.C. www.wilsoncenter.org

Emerging Markets Online. "China's Oil and Gas Import Strategy for 2020". Global Energy and Utilities Market Research.

 Huntington Samuel. P. 1993. "The Clash of Civilizations" Foreign Affairs. Summer.

Icke. David. "Balance of Power in the Persian Gulf and the American War Drive". News of Global Importance. Www. Davadicke.com.

Hayward. David LO.2009. China's Oil Supply Dependence. Journal of Energy Security. 16 June 2009. Copyright © 2017. http://www.ensec.org/index .php?option=com_content&id=197:chinas-oil-supply.dependence&catid=96: content&Itemid=345

Hokayem . Emile.2011” LOOKING EAST: A GULF VISION OR A

REALITY?” CHINA AND THE PERSIAN GULF. Implications for the United States .Edited by Bryce Wakefield and Susan L. Levenstein ©2011 Woodrow Wilson International Center for Scholars, Washington, D.C. www.wilsoncenter.org

http://www.ghatreh.com.news/4647998.html

http://eia.qov/forecasts/ieo/world.cfm.2017. The World Financial Review. Empowering communication globally. 2017 The World Financial Review | Empowering communication globally. https://www.bing.com/images/search?view= detailV2&ccid=d5srLp%2Bs&id=9177BF07708712457CA96FF8B00A351D8D448754&thid=OIP.d5srLp-soNSvv79gVW0isQEsEl&q=china+petroleum+dependence&simid=607997268370000367&selectedindex=7&mode=overlay&first=1

International Energy outlook 1999. Energy Information Administration. U.S. Department of Energy.

Ghafouri, Mahmoud. 2009 “China’s Policy in the Persian Gulf,” Middle East Policy, Vol.16, pp.80-92.

 

Keefer. Douglas .John &  Matthew B. Nelson, Kevin L. Schwartz(2007) Rising in the Gulf: How China's Energy Demands Are Transforming the Middle East. Al Nakhlah. Spring 2007. The Fletcher School Journal for issues related to Southwest Asia and Islamic Civilization Spring 2007

Khan. Haidar.2005. "A Chinas Energy Dilemma" University of Denver. October.

Kejun. Jiang 2012. Management of Energy Resources in China. Energy ResearchInstitute.2012http://siteresources.worldbank.org/DEC/Resources/ 847971251813753820/6415739 - 1251814084145/Kejun_Energy_China.pdf

Kreil. Erik. 2004. "Persian Gulf Oil and Gas Exports Fact Sheet". September. Country Analysis Briefs.

Luft. Gal. 2004. "Fueling the Dragon: Chinas Race in to the Market". Institute for the Analysis of Global Security.

Madsen, Julien.(2006) " China Makes Friends in the Gulf" Available at: http;//www.asiasetinel. com/index.php?option=com_content &task=view&id.

Mederios, Ivan(2009). " China`s International Behavior: Activism, Opportunism and Diversification. Rand

Mei, Zhang. China’s Interest in the Gulf-Beyond Economic Relations? Singapore: Middle East Institution Press, 2009.

Molavi . Afshin. 2011.“THE NEW SILK ROAD, “CHINDIA,” AND

THE GEO-ECONOMIC TIES THAT BIND THE MIDDLE EAST AND ASIA” CHINA AND THE PERSIAN GULF. Implications for the United States .Edited by Bryce Wakefield and Susan L. Levenstein ©2011 Woodrow Wilson International Center for Scholars, Washington, D.C. www.wilsoncenter.org

Pape, Robert A (2005), Soft Balancing Against The United State, InternationalSecurity, Vol. 30, No.1.

Pardo Pacheco, Ramon. March 2014. Analysis: Ever-Growing Business Ties between China and Saudi Arabia. ALSHARQ AL-AWSAT: www. aawsat. net/ 2014/03/ articles55330055/analysis-ever-growing-business-ties-between-china-and-saudi-arabia.

Parker. Thomas. 2000. Chinas Growing Interests in the Persian Gulf". The Brown Journal of World Affairs. Winter/Spring. Volume V 2 Issue 1.

People’s Daily .2009. Chinese president in Saudi Arabia to boost bilateral ties,” People’s Daily, 11 February 2009,http://english.people.com.cn/90002/96397/96399/6590313.html (accessed 12 February 2012).

Rathmell. Andrew. 2003. Theodore Karasik and David Gompert. "A New Persian Gulf Security System". Rand Copy Right Rand.

Reuters. 2010. China Dec Crude oil imports and exports, January 21. 2010

Rubin. Barry. 1998. "China's Middle East Strategy". China Report Stage Journals. August 1998. Vol 34. No. 3-4.

Sadoddin. Sika. 2015. China and the Persian Gulf Policy: Growing Ties .  Iranian Review of Foreign Affairs, Vol. 5, No. 4, Winter 2015, pp. 151-167

Seznec. Jean-François.2011. “CHINA AND THE GULF IN 2010: A

POLITICAL ECONOMIC SURVEY” CHINA AND THE PERSIAN GULF. Implications for the United States .Edited by Bryce Wakefield and Susan L. Levenstein ©2011 Woodrow Wilson International Center for Scholars, Washington, D.C. www.wilsoncenter.org

34. Shaheen.  Abdul Rahman,2009. “Saudi Arabia and China sign landmark agreements,” Gulf News, 11 February. 2009, http://gulfnews.com/business/general/saudi-arabia-and-china-sign-landmark-agreements-1.51153 (accessed 8 May 8 2012).

Stokes. M. A. 1997. "China's Strategic Modernization: Implications for U.S. National Security. USAF Institute for National Security Studies. Oct.

Strecker. Downs Erica. 2000. "China's Quest for Energy Security". Project Air Force. Rand.

Tehran Times. February 10, 2010. Vol. 10808//www.bashgah.net/pages-35444.html11

Yufeng, Mao. “China’s Interest and Strategy in the Middle East and the Arab World.” In China and Developing World: Beijing’s Strategy for the Twenty-First Century, edited by Joshua Eisenman, Eric Heginbotham, and Derek Mitchell, 113-130. New York and London: M.E.Sharpe, Inc., 2007

Zahirinejad . Mahnaz & Vrushal Ghoble . Journal of Peace Studies, Vol. 17, Issue 2&3, April-September, 2010. Energy Factor in China-Iran Relations