مقایسۀ رویکرد یک‌جانبه‌گرایی و چندجانبه‌گرایی ایالات متحده در قبال پروندۀ هسته‌ای ایران

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 7، دوره 9، شماره 31، تیر 1396، صفحه 167-196   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حامد عامری گلستانی^{* 1}؛ بهروز شجاعی²

¹عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران، اهواز.

²فارغ التحصیل کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی، مرکز تسوج

چکیده

چکیده
برنامۀ هسته‌ای ایران، یکی از موضوع­های مهم در رابطۀ آمریکا و ایران پس از انقلاب اسلامی است. رویکردهای مختلف آمریکا در قبال این پرونده نقش مهمی در فراز و فرود آن داشته است. دو رویکرد «یک‌جانبه‌گرایی» و «چندجانبه‌گرایی» از جمله مهم‌ترین آن‌هاست. در دورۀ جرج دبلیو بوش، آمریکا با پی‌گیری سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه، هژمون شدن را دنبال می‌کرد. در سال‌های آخر بوش، سیاستِ این دولت به‌دلیل ناکارآمدی‌های آن در خاورمیانه، رو به چندجانبه‌گرایی گذاشت، که البته رویکردی قوی نبود. اوباما سیاست‌های چندجانبه را در زمینه‌های مختلف؛ از جمله پروندۀ ایران دنبال کرد و مذاکره با ایران، و همکاری با کشورهای 1+5 حاصل چندجانبه‌گرایی آمریکا و تغییر در سیاست‌هایِ ایران بود. این مقاله، با روش مقایسه‌ای، به‌دنبال مقایسۀ این دو رویکرد اساسی با این پرسش است که «رویکردهای دولت بوش و اوباما در قبال پروندۀ هسته‌ای ایران، چگونه با هم قابل مقایسه‌اند؟» با این فرضیه که «در مقایسۀ میانِ سیاستِ آمریکا در قبال پروندۀ هسته‌ای ایران، «هژمونیک‌گرایی و نظامیگری» شاخص‌های مهم یک‌جانبه‌گرایی و «همکاری و نهادگرایی بین‌المللی»، شاخص‌های مهم چندجانبه‌گرایی هستند.»

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: یک‌جانبه‌گرایی؛ چندجانبه‌گرایی؛ ایالات متحده؛ ایران؛ پروندۀ هسته‌ای؛ تحریم

مراجع

منابع

البرادعی، محمد .( ۱۳۹۲). عصر فریب؛ دیپلماسی اتمی در دوران خیانت، ترجمه فیروزه درشتی و شیما صفایی، تهران: انتشارات روزنامه ایران.

بوش، جورج دبلیو .(1390). لحظه‌های تصمیم‌گیری، مترجم حسین وزیری سابقی، تهران: انتشارات همزبانان.

پلینو، جک سی و روی آلتون .(1375). فرهنگ روابط بین‌الملل، ترجمه حسن پستا، تهران: نشر فرهنگ معاصر.

جلالی، رضا .(بی‌تا). تئوری عملیاتی ایالات متحده در جهان تک‌قطبی، به نقل از پایگاه تخصصی سیاست بین‌الملل http://politicai.ir/post-433.aspx، تاریخ بازدید 1/4/1396.

جمشیدی، محمد .( 1394). تأثیر فرایند توافق هسته‌ای بر ادراک آمریکا از عقلانیت راهبردی ایران، فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال چهارم، ش15، شمارۀ پیاپی45، زمستان.

حسینی اسفیدواجانی، مهدی .(1384) آمریکا و برنامۀ هسته‌ای ایران، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، ش219-220، آذر و دی.

خبرگزاری آنا .(1395). تاریخچۀ قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، http://www.ana.ir/news/4190 مشاهده شده در 18شهریور۱۳۹۵.

دویچه وله فارسی .(1395). گاه‌شمار تحریم‌های سازمان ملل و غرب علیه ایران، http://www.dw.com/fa-ir/a-17210264، مشاهده شده در ۲۰شهریور۱۳۹۵.

دهشیار، حسین.(1381). 11سپتامبر، ساختار نظام بین‌الملل و هژمونی امریکا، مطالعات راهبردی، سال پنجم، شمارۀ سوم و چهارم، شمارۀ مسلسل17و18، پاییز و زمستان.

دهشیری، محمدرضا .(1383). کارنامۀ نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزۀ سیاست خارجی، مجلۀ مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، ش 23و24، پاییز و زمستان.

ذوالفقاری، وحید و علی‌اکبر جعفری .(1395). معمای هسته‌ای ایران و سنجش منطق سیاسی بازیگران، روابط خارجی، سال هشتم، شمارۀ دوم، تابستان.

روحانی، حسن .(1390). امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.

رهنورد، حمید و محمدعلی حیدری .(1388). عوامل ‌‌‌تحول‌ و ثبات در سیاست خارجی اوباما، راهبرد، ش51، تابستان.

سلیمی، هما .(1381). نفوذ نومحافظه‌کاران بر سیاست آمریکا، ماهنامۀ آفتاب، ش20، آبان.

عبدالله، عبدالمطلب و مصطفی اسماعیلی .(1392). راهبرد سیاست خارجی آمریکا در قبال انقلاب اسلامی ایران؛ تداوم یا تغییر؟ مطالعۀ موردی: سیاست خارجی باراک اوباما و مسئلۀ هسته‌ای ایران، پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی(دانشگاه همدان)، سال دوم، ش7، تابستان.

فوکویاما، فرانسیس .(1382). الفبای دولت‌سازی و زمامداری، ترجمه مجتبی امیری وحید، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارۀ پنجم و ششم، بهمن و اسفند.

قهرمان‌پور، رحمان .(1382الف). استراتژی آمریکا در خاورمیانه و روند یک‌جانبه‌گرایی در نظام بین‌الملل، در کتاب آمریکا(1)ویژۀ دکترین امنیت ملی بوش در خاورمیانه، تهران: موسسۀ ابرار معاصر تهران.

قهرمان‌پور، رحمن .(1382ب). حضور آمریکا در افغانستان و منافع ملی ایران، فصلنامۀ مطالعات منطقه‌ای اسرائیل‌شناسی– آمریکاشناسی، سال چهارم، ش3، تابستان.

کالاهان، پاتریک .(1387). منطق سیاست خارجی آمریکا؛ نظریه‌های نقش جهانی آمریکا، ترجمه داود غرایاق زندی، محمود یزدان فام، نادرپور آخوندی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1387.

کریمی‌فرد، حسین .(1394). بررسی و نقد سیاست خارجی اوباما، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شمارۀ بیست و پنجم، زمستان.

کگلی، چارلز دبلیو و اوجین آر وتیک .(1382). سیاست خارجی امریکا؛ الگو و روند، ترجمه اصغر دستماچی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

گروه مترجمان .(1381). استراتژی امنیت ملی آمریکا، تهران: مؤسسۀ ابرار معاصر تهران.

متقی، ابراهیم و حمید رهنورد .(1389). نشانه‌ها و فرایندهای سیاست خارجی اوباما 2009-2010، روابط خارجی، سال دوم، شمارۀ ششم، تابستان.

مصلی‌نژاد، عباس .(1394). تأثیر سیاست تحریم بر مذاکرات هسته‌ای ایران، ژئوپلیتیک، ش39، پاییز.

مطهرنیا، مهدی .(1383). خاورمیانۀ بزرگ، ملازمات و پیامدها، فصلنامۀ دفاعی و استراتژیک، ش20، پاییز

موسوی شفائی، مسعود .( 1388 ). نومحافظه‌کاری و هژمونی آمریکا (تحول هژمونی آمریکا در عصر نومحافظه‌کاران)، روابط خارجی، سال اول، شمارۀ دوم، تابستان.

همشهری آنلاین، متن کامل قطعنامۀ ضد ایرانی ۱۷۴۷.

http://www.hamshahrionline.ir/details/18279، مشاهده شده در 2شهریور۱۳۹۵.

Berman, Ilan “The Bush Strategy at War”, The National Interest, Winter2002.

Hastedt, Glen. P, American Foreign Policy, USA, Prentice Hall,2003.

Melvyn. P, Leffler, Bush is Foreign Policy, Foreign Policy Magazine, Sep Oct, 2004.

Powell, Cohn L. The Administration position, with Regard to Iraq, 19 September2002, available at www.usinfo.state.Gov/secretary.

Tarzi, Amin, Iran’s nuclear deal and the ‘Obama Doctrine, http://foreignpolicynews.org/2016/03/17/irans-nuclear-deal-obama-doctrine/, Available in: 12/08/2016.

Un website, http://www.un.org/News/Press/docs/2010/sc9948.doc.htm