تحلیل قیمت و مانع ورود در صنعت نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی

مدلسازی اقتصادی

مقاله 1، دوره 11، شماره 38، شهریور 1396، صفحه 1-28   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

کیومرث شهبازی¹؛ جلیل بادپیما^{* 2}

¹دانشیار اقتصاد دانشگاه ارومیه

²دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه ارومیه

چکیده

هدف این مقاله ارائه‌ راهکاری برای کاهش هزینه‌ خرید نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی است. بدین منظور، مقاله حاضر قیمت نرم­افزارهای مربوطه را با استفاده از بازی بیزین ایستا و با فرض آگاهی شرکت­های رایانه­ای نسبت به تقاضای آتی مدل‌سازی کرده است. نتایج نشان داد ‌در صورتی که شرکت متقاضی نرم‌افزار کاربردی سفارشی، تقاضای خود را در دو یا بیشتر از دو مرحله تقاضا کند، رقابت قیمتی شرکت­های رایانه­ای برای کسب سود آتی موجب کاهش قیمت در مرحله برگزاری مناقصه و افزایش آن در مراحل بعد از مناقصه می­شود. با افزایش تعداد مراحل تقاضا، حداکثر قیمت مانع ورود افزایش و بنابراین ارتفاع مانع ورود نیز افزایش می‌یابد؛ بر اساس نتایج به شرکت‌های خریدار پیشنهاد می­شود قبل از خرید، نیازسنجی نرم‌افزاری خود را کامل و تولیدکنندگان را از وجود تقاضای آتی مطلع سازند تا قیمت خرید نرم‌افزارهای بیان‌شده کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها

طبقه‌بندی JEL: L86؛ L11؛ L10. واژگان کلیدی: نرم‌افزار کاربردی سفارشی؛ بازی بیزین ایستا؛ موانع ورود؛ حداکثر قیمت مانع ورود

اصل مقاله

1. مقدمه

نرم‌افزار‌ها از منظرهای مختلفی قابل دسته‌بندی می­باشند و متخصصین علوم رایانه­ای با توجه به ابعاد مختلف آن‌ها، تقسیم‌بندی­های متفاوتی را ارائه داده­اند. در یکی از این تقسیم‌بندی‌ها، نرم‌افزارها به دو دسته کلی تقسیم می­شوند: نرم‌افزارهای سیستمی و کاربردی[1]. نرم‌افزار سیستمی مجموعه­ای از برنامه­هاست که برای سرویس­دهی به برنامه­های دیگر نوشته شده­ است؛ مانند سیستم‌عامل و درایورها. نرم‌افزارهای کاربردی برنامه‌های مستقلی هستند که یک نیاز تجاری مشخصی را برطرف می­سازند (پرسمن[2]، 2001: 19).

نرم‌افزارهای کاربردی خود به سه دسته عمومی[3]، ویژه[4] و سفارشی[5] تقسیم می­شوند. نرم‌افزارهای کاربردی عمومی برای اهداف متفاوت و اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف نگارش می‌شوند، مانند پردازش‌گر ورد[6]. نرم‌افزارهای کاربردی ویژه، برای یک هدف خاص نوشته می­شوند، مانند نرم‌افزار کنترل موجودی[7]. نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی(نرم‌افزار موردنظر این پژوهش) برای یک مشتری خاص نگارش می­شوند، مانند نرم‌افزار ایریسا در مخابرات[8].

نوع فعالیت هر شرکتی با شرکت­های دیگر متفاوت است. از آنجا ‌که نرم‌افزارهای کاربردی ویژه برای یک فرایند خاص و یا یک صنعت خاص طراحی گردیده‌اند، اغلب، تمامی نیازهای شرکت­ها را پوشش نمی‌دهند. از طرف دیگر، ممکن است نوع کسب و کار یک شرکت، به حدی خاص یا پیچیده باشد که نرم‌افزار مناسبی جهت پاسخ‌گویی به نیازهای خاص آن در بازار موجود نباشد و یا حتی امکان دارد که شرکت­ها برای راحتی و یا امنیت بیشتر، متقاضی طراحی نرم‌افزاری اختصاصی برای خویش باشند. از این‌رو، نیاز به نوع دیگری از نرم­افزارها وجود دارد که نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی گفته می‌شوند. از مزایای این نرم‌افزارها می­توان به مطابقت کامل آن‌ها با خواسته‌ها و نیازهای خریداران، قابلیت تغییر و افزودن امکانات بر حسب نیازهای آتی اشاره کرد و مهم‌ترین معایب آن­ها را می­توان قیمت بالا (زیرا هزینه­های طراحی این نرم‌افزارها همانند دو دسته نام‌برده­ پیشین، در میان شمار زیادی از خریداران تقسیم نمی­شود) و عدم امکان فروش مجدد آن­ها برشمرد.

شرکت­های متقاضی نرم‌افزارهای سفارشی می­توانند آن‌ها را از راه­های متفاوتی همچون مناقصه و ترک‌تشریفات خریداری نمایند. در صورت وجود شرکت‌های‌ متعدد توانای طراح نرم‌افزار و عدم وجود شرایط خاص شرکت متقاضی، فرض برگزاری مناقصه منطقی به نظر می­رسد. ‌شرکت متقاضی به دلایل متفاوتی همچون عدم­برنامه­ریزی، نیازسنجی نادرست و یا پیشرفت تکنولوژی ممکن است که تمام نیازهای خود را در مرحله برگزاری مناقصه تقاضا ننماید؛ بلکه آن­ها را در دو یا بیشتر از دو مرحله تقاضا کند.

در این صورت، شرکت رایانه­ای طراح، در مراحل بعد از مناقصه می­تواند با قیمت‌گذاری خویش، مانع ورود[9] شرکت و یا شرکت‌های دیگر به بازار نرم‌افزار مربوطه گردد؛ مانع ورود ناشی از این ویژگی­ منحصر به فرد نرم‌افزارهای یاد شده است که اگر یک شرکت رایانه­ای، نرم‌افزار موردنظر را برای شرکت متقاضی نگارش نماید، در صورت نیاز متقاضی به افزودن امکانات و قابلیت­های بیشتر، هر شرکت رایانه­ای دیگری برای ورود به بازار لازم است که کل نرم‌افزار (نرم‌افزار طراحی‌ شده­ اولیه به اضافه­ امکانات و قابلیت­های بیشتر مورد نیاز) را طراحی نماید؛ دلیل این امر از دید متخصصین طراحی نرم‌افزار این است که حتی با وجود منبع[10] نرم‌افزار، بازخوانی و درک برنامه­نویسی نرم‌افزار طراحی‌شده در مرحله اول، معمولاً از نوشتن مجدد برنامه سخت­تر است.

حال سؤال این است که در صورت تقاضای نرم‌افزار کاربردی سفارشی در بیش از یک ‌مرحله، قیمت نرم‌افزار مربوطه تا چه اندازه افزایش می‌یابد و ارتفاع مانع ورود برای شرکت‌های خارج از بازار به چه میزان است؟ در این راستا، پژوهش حاضر برای اولین‌بار با به کارگیری بازی بیزین ایستا[11] ­و با فرض آگاهی شرکت‌های رایانه­ای نسبت به تقاضای آتی درصدد پاسخ‌گویی به سؤالات مطرح ‌شده است.

به منظور تحقق اهداف پ‍ژوهش، بخش­های زیر در مقاله در نظر گرفته شده است؛ در بخش دوم، مروری بر ادبیات و در بخش سوم، روش پژوهش آورده شده است؛ مدل‌سازی پژوهش در بخش چهارم انجام شده است؛ در بخش پنجم، مدل طراحی ‌شده با استفاده از داده­های فرضی محاسبه گردیده است. نتایج و پیشنهادها نیز بخش پایانی را تشکیل می‌دهد.

 

2. مروری بر ادبیات

در این بخش، ابتدا پیشینه­ نظری موانع ورود به بازار مرور و سپس به تعدادی پژوهش تجربی اشاره می‌شود.

2-1. مبانی نظری

در این زیربخش، ابتدا مفهوم مانع ورود به بازار و سپس انواع آن مورد بررسی قرار می­گیرد.

2-1-1. موانع ورود

در‌ مسیر فعالیت رقابتی، هر یک از رقبا تلاش می‌کند دیگران را از فعالیت در بازار دور کند و قدرت تعیین قیمت بالاتر از هزینه نهایی را کسب کند (شهیکی‌تاش و نوروزی، 1393).

موانع ورود از جمله مهم‌ترین منابع ایجاد قدرت انحصاری برای بنگاه­های حاضر در صنعت به شمار می­رود. مفهوم موانع ورود در بسیاری از زمینه­های قانون رقابت و سیاست مهم است، اما این سؤال دقیق که چه چیزی مانع ورود به حساب می­آید هنوز به طور کامل حل نشده است.

بحث‌های میان اقتصاددانان بر سر این که چگونه موانع ورود تعریف شود از دهه­های پیش شروع و هنوز حل نشده است. در حالت کلی، این اصطلاح به معنی مانعی است که ورود به بازار را برای بنگاه مشکل­تر می­سازد. مجادلات مداومی درباره­ انواع موانعی که واجد شرایط مانع ورود هستند وجود داشته است. برخی از پژوهشگران استدلال کرده‌اند که یک مانع به عنوان مانع ورود به حساب نمی­آید مگر اینکه مانعی باشد که بنگاه­های حاضر به هنگام ورود با آن روبرو نشده باشند. برخی دیگر معتقدند که مانع ورود چیزی است که سد راه ورود می‌شود و موجب کاهش یا محدود شدن رقابت می­شود. در طول سال­ها تعاریف دیگری نیز ارائه شده­اند، اما تا به حال هیچ‌کدام از آن­ها حداقل در میان اقتصاددانان به وضوح مورد توافق واقع نشده­اند که تعاریف مختلف از موانع ورود[12]، ناشی از اختلاف دانشمندان در خصوص علل و منشأ موانع است (خدادادکاشی، 1391: 232؛ OECD، 2005: 9).

2-1-2. انواع موانع ورود

در مرور ادبیات موانع ورود، 42 نوع مانع ورود شناسایی شده است. اگر چه تعداد زیادی از موانع ورود شناسایی‌شده با انواع دیگر موانع رابطه دارند، این موانع به وضوح در پژوهش­های پیشین آورده شده­اند. اسیکاینن[13](2012) با استفاده از پژوهش کارکایا[14]، 5 گروه را برای موانع ورود یادشده پیشنهاد می­دهد که در جدول (1) آمده است.

 

جدول 1. تقسیم‌بندی انواع مختلف مانع ورود

نوع مانع ورود مشخص	تعریف	گروه مانع ورود	ردیف
مزیت هزینه­ای مطلق؛ دستیابی و کنترل بر منابع استراتژیک؛ ابهام علی؛ تقسیم­پذیری (شرکت یا سازمان)؛ صرفه­های مقیاس؛ معاملات انحصاری با مشتریان؛ شکاف و عدم تقارن اطلاعات/ اسرار تجارت نگه‌داشته ‌شده توسط بنگاه­های فعال؛ یارانه‌های دولتی؛ منحنی­های یادگیری بنگاه فعال؛ توانایی­ها و دانش فنی سازمانی؛ بنگاه‌های موجود با سطح تکنولوژی ویژه؛ روابط/ منابع سیاسی	مزیت­های ویژه بنگاه حاضر در یازار که به آسانی قابل دستیابی یا کپی‌کردن توسط داوطلبان ورود نیست.	مزیت­های ویژه شرکت	1
نشان تجاری؛ بسته­­بندی؛ وفاداری مشتری؛ تغییر هزینه‌های مشتری؛ تفاوت محصول	مزیت­های بنگاه­های حاضر نشأت ‌گرفته از تفاوت محصول، نشان تجاری و وفاداری مشتری	مزیت­های بر مبنای بازار-مشتری	2
ریسک سرمایه­گذاری/ سرمایه­بری بازار؛ نیازهای سرمایه‌ای؛ هزینه‌های عملیاتی در بازارهای خارجی؛ تفاوت فرهنگی؛ الزامات صدور مجوز دولتی؛ دستمزدهای بالا برای کارکنان و مدیران؛ شدت بازاریابی؛ هزینه تحقیق و توسعه مرتبط با ورود/ شدت تحقیق و توسعه؛ هزینه‌های فروش مرتبط با بازاریابی؛ ریسک ویژه و نااطمینانی ورود؛ هزینه‌های غیر قابل بازگشت؛ هزینه­های مبادله	موانع برخاسته از نیازهای سرمایه‌ای بالا	نیازها یا هزیته‌های مالی ورود به بازار	3
دسترسی به کانال­های توزیع؛ قیمت­گذاری حدی پویا؛ ظرفیت اضافی؛ اقدامات تلافی‌جویانه انتظاری توسط بنگاه‌های فعال؛ نرخ‌های سود بالای کسب شده توسط بنگاه­های فعال؛ مجموعه­ فضای محصول/دامنه­ی محصول؛ نرخ تغییر تکنولوژی	سودآوری پس از ورود بالقوه داوطلبان ورود مؤثر بر تصمیم ورود	انتظارات سود داوطلبان ورود	4
ویژگی دارایی؛ در دسترس بودن نیروی کار ماهر؛ سیاست‌های دولت؛ مکان؛ حق اختراع؛ تمرکز فروشندگان؛ ادغام عمودی	موانع نشأت‌گرفته از ساختارهای صنعت و رفتار بازیگران محیط	ویژگی‌های صنعت	5

منبع: اسیکاینن، (2012: 21-23)

 

علت ایجاد مانع ورود در بازار نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی را می­توان «وابستگی سریالی[15]» نامید، زیرا ویژگی خاص و ذاتی دشواری بازخوانی و درک برنامه‌نویسی نرم‌افزار طراحی‌شده نسبت به طراحی مجدد آن موجب می­شود که در صورت نیاز به افزودن امکانات به نرم­افزار مربوطه، هر شرکت نرم­افزاری به طراحی کامل آن بیندیشد؛ نه این ­که قسمتی از نرم‌افزار توسط شرکتی دیگر طراحی ‌شده باشد و شرکت یاد شده بقیه طراحی آن را به اتمام رساند و این وی‍‍ژگی همان خصوصیت وابستگی سریالی در تولید است که برای اولین بار در این پژوهش به عنوان مانع ورود مطرح شده است؛ از این‌رو، موانع ورود به بازار به 43 مورد ارتقاء می‌یابد. بر اساس جدول (1) علت ایجاد مانع ورود بیان ‌شده  در بازار  نرم­افزارهای کاربردی سفارشی را می‌توان در زمره­ دسته­ یک یعنی مزیت­های ویژه شرکت قرار داد.

دسته­بندی­ دیگری موانع ورود را به دو دسته موانع ورود ساختاری و استراتژیک تقسیم می­کند. موانع ساختاری عمدتاً به شرایط اصلی صنعت شامل هزینه و تکنولوژی تولید مربوط می­گردد. در حقیقت، این موانع منتج از اقدامات بنگاه‌های حاضر در صنعت نمی­باشد؛ بلکه از ویژگی­های ذاتی صنعت است. موانع ورود استراتژیک به موانعی اطلاق می­گردد که در نتیجه اقدامات آگاهانه­­ بنگاه­های حاضر در بازار جهت منصرف ساختن بنگاه­های داوطلب ورود به بازار ایجاد می‌گردد (صدرائی‌ جواهری، 1390: 134-137). بر این اساس مانع ورود در بازار نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی ساختاری است؛ زیرا ویژگی خاص دشواری بازخوانی نرم‌افزار طراحی ‌شده نسبت به طراحی مجدد آن، ویژگی­های ذاتی صنعت است.

می­توان تقسیم­بندی موانع ورود را به صورت سد کردن ورود[16]، منصرف کردن از ورود[17] و انطباق با ورود[18] نیز انجام داد. در سد کردن ورود، ورود بنگاه جدید بنگاه فعال در بازار را تهدید نمی­کند؛ در واقع هیچ بنگاهی ورود به بازار را سودآور تشخیص نمی‌دهد، حتی اگر بنگاه فعال سطح محصول انحصاری را تولید کند. مقصود از منصرف کردن از ورود حرکت‌های استراتژیک بنگاه‌های فعال در صنعت در هنگام مواجه با تهدید عملی ورود بنگاه یا بنگاه­هایی به صنعت­شان است. منظور از حرکت­های استراتژیک، حرکت­هایی است که بنگاه فعال در صنعت در نبود تهدید ورود بنگاه‌های دیگر دست زدن به آنها را سودآور نمی‌بیند. در انطباق با ورود، بنگاه جدید وارد بازار می­شود و بنگاه فعال رفتار خود را با در نظر گرفتن ورود انجام‌شده تغییر می­دهد (شای، 1393: 187-205). بر این مبنا، ورود به بازار نرم­افزارهای کاربردی سفارشی در بازه­ای از قیمت­ها مسدود شده است[19].

 

 

2-2. مطالعات تجربی

در مورد موانع ورود به بازار، مطالعات تجربی خارجی زیادی انجام شده است که به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌شود. گفتنی است که در مورد موانع ورود به بازار نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی، مطالعه تجربی خارجی و داخلی صورت نگرفته است.

اسنایدر و ویلیامز[20](2015) موانع ورود در صنعت هواپیمایی را با استفاده از رویکرد رگرسیون ناپیوسته بررسی کردند. آنان کاهش معنادار آماری و اقتصادی را در نرخ­های هواپیمایی تحت نظارت قانون یافتند؛ در بازارهایی که یک (دو) نقطه انتهایی[21] بازار را در بر می­گرفت، نرخ­ها تا 10 درصد (20 درصد) کاهش یافت. آنان همچنین پی بردند که تقریباً نیمی از این کاهش نرخ­ها با ورود به بازار آژانس­های هواپیمایی کم­هزینه به وقوع پیوسته است.

کاکبرن و مک‌گاروی[22](2011) رابطه‌ ورود و حق ‌اختراع را در صنعت نرم‌افزار مورد مطالعه قرار دادند. آن‌ها رابطه‌ تجربی میان ورود به بازار و حق ‌اختراع را برای 27 گروه محدود معین از محصولات نرم‌افزاری در طول سال‌های 1990-2004 تخمین زدند. با کنترل تقاضا، ساختار بازار، کیفیت حق‌ اختراع و تعدادی عوامل دیگر، آنان دریافتند که افزایش 10 درصدی در تعداد حق ‌اختراع‌های مرتبط با بازار، نرخ ورود بین 3 تا 8 درصد کاهش می‌یابد.

در مورد موانع ورود به بازار، مطالعات تجربی داخلی اندکی انجام شده است که در ادامه آورده شده‌اند.

کرانی و شهیکی‌تاش (1393) موانع ورود بنگاه‌ها در بخش صنعت ایران را با استفاده از رویکرد AHP فازی اولویت‌بندی کردند. داده‌های پژوهش با استفاده از پرسش‌نامه جمع‌آوری شده و نمونه‌ مورد نیاز از میان مدیران و فعالان اقتصادی صنایع و اعضای هیئت‌ علمی رشته‌های مرتبط با صنایع کشور انتخاب شده است. نتایج پژوهش آنان حاکی از آن است که شاخص تمرکز با وزن 528/0 و تعداد بنگاه‌های فعال با وزن 196/0 مهم‌ترین شاخص‌های مانع ورود به بازار صنعت ایران می‌باشند.

بهشتی و همکاران (1387) عوامل مؤثر بر ورود خالص بنگاه‌ها را در قالب مدل ساختار- رفتار- عملکرد برای کدهای ISIC چهاررقمی صنعت ایران برای سال‌های 1374-1378 و با استفاده از داده‌های تلفیقی مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عدم کارایی بازار پول و سرمایه‌ کشور جهت تأمین مالی بنگاه‌ها برای شروع فعالیت و همچنین رسیدن به سطح تولید بهینه صنعت از موانع عمده‌ ورود بنگاه‌های جدید است.

خداداد کاشی(1391) شدت موانع ورود به صنعت ایران را برای کدهای ISIC چهاررقمی در فاصله‌ی سال‌های 1367- 1385 با استفاده از شاخص نسبت مضار هزینه‌ای مورد ارزیابی قرار داد. نتایج پژوهش نشان داد که شاخص یاد شده در اغلب صنایع کوچک‌تر از یک است.

 

3. روش پژوهش

پژوهش حاضر به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از نظریه بازی‌ها بهره گرفته است. بازی‌ها دارای ابعاد زیادی هستند و به همین دلیل، طبقه‌بندی‌های مختلفی از آن‌ها را می‌توان ارائه داد؛ مهم‌ترین طبقه‌بندی، طبقه‌بندی بازی‌ها به بازی‌های همکارانه[23] و غیرهمکارانه[24] است. نظریه‌پردازان بازی، بازی‌های غیرهمکارانه را به بازی‌های غیرهمکارانه‌ ایستا و پویا تفکیک می‌کنند. هر کدام از بازی‌های ایستا و پویا خود به دو دسته‌ بازی‌های با اطلاعات کامل و اطلاعات ناقص تقسیم می‌شوند. بنابراین، می‌توان بازی‌های غیرهمکارانه را به چهار دسته‌ بازی‌های ایستا با اطلاعات کامل[25]، بازی‌های پویا با اطلاعات کامل[26]، بازی‌های ایستا با اطلاعات ناقص[27] و بازی‌های پویا با اطلاعات ناقص[28] تقسیم نمود (عبدلی، 1386: 14-15).

در ادامه به طور مختصر، تعادل بازی در هر کدام از انواع بازی‌های غیرهمکارانه ارائه می‌گردد:

الف) بازی‌های ایستا با اطلاعات کامل:در این بازی‌ها، بازیکنان به طور هم­زمان عمل (استراتژی) خود را انتخاب می‌کنند و هر بازیکن عایدی بازیکنان در بازی را کاملاً می­داند و به عبارتی دیگر، هر مجموعه اطلاعات فقط دارای یک گره تصمیم است (عبدلی، 1391: 5؛ مس‌کالل، وینستون و گرین[29]، 1394: 302). تعادل در بازی‌های ایستا با اطلاعات کامل به تعادل نش[30] معروف است. یک پیامد زمانی تعادل نش است که اگر تمامی بازیکنان دیگر از استراتژی‌هایی که در پیامد نش بازی کرده‌اند منحرف نشوند، انحراف از آن به نفع هیچ یک از بازیکنان نباشد (شای، 1393).  

ب) بازی‌های پویا با اطلاعات کامل: بازی‌های پویا با اطلاعات کامل بازی‌هایی هستند که در آن بازیکنان به صورت متوالی تصمیم می‌گیرند و در آن پیامد بازیکنان برای هر ترکیب استراتژی به صورت اطلاعات عمومی بوده و همه‌ی بازیکنان از آن اطلاع کامل دارند(عبدلی، 1386: 257). به‌کارگیری تعادل نش در بازی‌های پویا با اطلاعات کامل، تعادل‌های با تهدید یا قول‌های باورکردنی و باورنکردنی را نشان می‌دهد؛ در حالی که تعادل‌های مبتنی بر قول یا تهدید باورنکردنی عملاً رخ نمی‌دهند. راه حل تعادل در بازی‌های پویا با اطلاعات کامل، تعادل نش کامل بازی فرعی[31] (SPE) است که با حذف تعادل‌های مبتنی بر قول یا تهدید باورنکردنی موجب تقویت تعادل نش می‌شود(عبدلی، 1391: 128).

ج) بازی‌های ایستا با اطلاعات ناقص: در این بازی‌ها، بازیکنان به طور هم­زمان استراتژی‌های خود را انتخاب می‌کنند و بعضی از آن­ها عایدی رقیب (رقبا) را برای برخی یا تمام ترکیب استراتژی‌ها نمی‌دانند، یا به عبارت دیگر بعضی از بازیکنان اطلاعاتی درباره عایدی بازیکنان رقیب ندارند. حتی ممکن است برخی بازیکنان دارای اطلاعات خصوصی در بازی باشند که دیگران آن اطلاعات را ندارند. در چنین حالتی، بازیکنانی که اطلاعات کمتری دارند، مجبورند در شکل‌گیری انتظارات و انتخاب استراتژی خود، اطلاعات خصوصی رقبا را مدنظر قرار دهند. از آنجا که انتخاب استراتژی از سوی بازیکنان هم­زمان است، امکان هیچ‌گونه تبادل اطلاعاتی وجود ندارد و به همین دلیل درنظر گرفتن اطلاعات خصوصی دیگران توأم با حدس و گمان خواهد بود. تعادل در این بازی‌ها را تعادل بیزین نش خالص گویند (عبدلی، 1391: 5-6؛ سوری، 1391: 160).

د) بازی‌های پویا با اطلاعات ناقص: در این بازی‌ها، بازیکنان به صورت متوالی انتخاب خود را انجام می‌دهند و پیامد بازی، دانش مشترک بین بازیکنان نبوده، بلکه اطلاعات به صورت نامتقارن است. در بازی‌های بیان‌شده، بعضی از تعادل‌های نش فرم استراتژیک، منطقی‌تر از تعادل‌های دیگر هستند. به منظور کنارگذاشتن تعادل‌های غیرمنطقی، تعادل بیزین نش کامل[32] ارائه شده است. در این تعادل، برخی تعادل‌های نش غیرعقلایی که حتی با تعادل SPE نیز قابل کنارگذاشتن نیستند، پالایش می‌شود (عبدلی، 1391: 126-128).

در این پژوهش از بازی­های ایستا با اطلاعات ناقص بهره گرفته می­شود.

 

4. مدل­سازی بازی

به منظور پیشبرد مدل‌سازی ابتدا تعاریف زیر بیان می­شود:

الف) مناقصه: فرایندی است رقابتی برای تأمین کیفیت موردنظر(طبق اسناد مناقصه) که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه­گری که کم‌ترین قیمت را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می‌شود.

ب)مناقصه­گزار: دستگاهی که مناقصه را برگزار می­کند.

ج)مناقصه­گر: شخصی حقیقی یا حقوقی است که اسناد مناقصه را دریافت و در مناقصه شرکت می‌کند (زاهدی، 1393: 12).

حال شرکت X را در نظر بگیرید که نیازمند نرم­افزار کاربردی سفارشی برای انجام امور شرکت خویش است. شرکت X به منظور تأمین نیاز خود اقدام به برگزاری مناقصه می­نماید تا بتواند با کم‌ترین قیمت ممکن نیاز خویش را رفع نماید. دو شرکت رایانه­ای A و B شرایط لازم برای شرکت در این مناقصه را دارند. آنها باید قیمت انجام این پروژه را به صورت مهر و موم شده به مناقصه­گزار ارسال کنند و مناقصه­گزار از میان آن­ها قیمت پایین­تر را به عنوان برنده اعلام ­کند. شرکت­ها از قیمت­های ارسالی همدیگر خبر ندارند، ولی می‌دانند که قیمت بالاتر سود آن­ها را بیشتر ولی احتمال برنده شدن را به دلیل اینکه ممکن است، رقیب قیمت پایین­تر دهد، کاهش می‌دهد. هر شرکت در دادن قیمت پیشنهادی خود رفتار رقیب یعنی قیمت پیشنهادی رقیب را مدنظر قرار می‌دهد تا احتمال برنده شدن با سود بالاتر را افزایش دهد.

فروض مدل: به منظور ساده­کردن مدل‌سازی، نیاز به برخی فروض­ وجود دارد که در ادامه به آن­ها پرداخته شده است. فرض‌های حاکم بر مدل به قرار زیر است:

-         کل تقاضای نرم‌افزار مورد نظر به عدد یک نرمال شده است؛ به عبارت دیگر کل تقاضا برابر با یک لحاظ شده است.

-         مناقصه­گزار ممکن است تمام تقاضای نرم­افزاری خود را به مناقصه بگذارد و یا در مرحله اول قسمتی از آن را به مناقصه بگذارد و در مراحل بعد متقاضی قسمت‌های دیگر آن باشد.

-         هزینه تولید دو مناقصه­گر یکسان و یکنواخت و برای طراحی کامل نرم­افزار مربوطه برابر با C است؛ بنابراین در صورت طراحی نصف نرم­افزار، هزینه آن  و در صورت طراحی ام  آن، هزینه مربوطه  خواهد بود. همچنین هزینه متوسط و نهایی با هم برابر خواهد بود.

-         در صورت ارائه چند مرحله­ای تقاضا از سوی مناقصه­گزار، مناقصه­گری که در مناقصه برنده نشده است از مرحله دوم به بعد در قیمت­های بالاتر از «حداکثر قیمت مانع ورود» وارد بازار خواهد شد[33].

-         مناقصه­گران به دنبال حداکثر کردن سود انتظاری رزرو خویش می­باشند.

معرفی متغیرهای مدل: در این بخش به منظور سهولت در درک مدل، متغیرهای مورد استفاده در مدل معرفی شده است.

C: هزینه تولید کل است.

: به ترتیب بیانگر حداقل نرخ بازده واقعی[34] و حداکثر نرخ بازده واقعی صنعت نرم­افزار کاربردی سفارشی هستند که در بازه  می­باشند.

: نرخ بازده انتظاری صنعت نرم­افزار کاربردی سفارشی برای مناقصه­گران است که برای مناقصه­گران A و B به ترتیب با  و  نشان داده می­شود که در بازه­  قرار دارد.

: به ترتیب بیانگر قیمت پیشنهادی مناقصه­گر i در مرحله 1، 2، 3، ... و N بازی N مرحله‌ای است.

برای استخراج مدل دو حالت مجزا مدنظر قرار می­گیرد. در حالت اول، مناقصه­گزار کل تقاضای خود را در یک ‌مرحله به مناقصه می­گذارد. در دومین حالت، مناقصه­گزار در مرحله اول، ام و در هر کدام از  مرحله بعد نیز ام نیاز خود را تقاضا می­کند.

4-1. مدل­سازی بازی یک مرحله­ای

در این حالت، مناقصه­گزار کل تقاضای خود را در یک‌ مرحله به مناقصه می­گذارد. هر مناقصه‌گر  بازدهی انتظاری سرمایه­گذاری خویش از طراحی نرم­افزار یعنی  را می­داند، ولی بازدهی انتظاری رقیب را به دلیل نداشتن اطلاعات نمی­داند و به همین دلیل تخمین­هایی را از بازدهی­ انتظاری به همراه احتمال صحیح بودن هر تخمین به دست می­آورد که این احتمال همان باورهای او را نشان می­دهد. به عبارت دیگر، از دید مناقصه­گر بازده­ انتظاری رقیب از طراحی نرم­افزار یک متغیر تصادفی با توزیع احتمال پیوسته است که این توزیع احتمال باور وی می­باشد. بر این اساس، تخمین­های ممکن مناقصه­گر از ارزش انتظاری رقیب برای طراحی نرم­افزار در بازه قرار دارد و توزیع احتمال آن نیز  است.

در این مناقصه، دو مناقصه­گر به طور هم­زمان قیمت پیشنهادی خود را به مناقصه­گزار ارسال می­کنند. سود رزرو مناقصه­گر ، بعد از اتمام مناقصه به صورت زیر خواهد بود:

 

بازی یاد شده یک بازی بیزین ایستا می‌باشد که می­توان فرم استراتژیک آن را به صورت زیر نوشت:

- مجموعه بازیکنان:            

- مجموعه عمل بازیکنان:  

- مجموعه حالت مناقصه­گر از دید مناقصه­گر است:

 

-  باور مناقصه­گر  به ارزش انتظاری مناقصه­گر  به طراحی نرم­افزار است که در توزیع احتمال پیوسته همان تابع چگالی احتمال است:

در تعادل بیزین نش هر مناقصه­گر با درنظر گرفتن قیمت پیشنهادی رقیب، قیمتی را پیشنهاد می­دهد که پیامد انتظاری او را حداکثر کند. پیامد انتظاری یا به عبارت دیگر، پیامدی که مناقصه­گر انتظار دارد با پیشنهاد قیمت  عایدش شود برابر است با:

 

که در آن  احتمال برنده‌شدن مناقصه­گر  است.

هر مناقصه­گر باید قیمتی را پیشنهاد دهد که پیامد انتظاری او را حداکثر کند، یعنی تعادل نش بیزین بازی از به دست می­آید که با  نشان داده می‌شود.

فرض کنید استراتژی بازیکنان به صورت رابطه‌ (1) باشد:

(1)                                                                          

در این حالت، استراتژی مناقصه­گران به دلیل شکل تبعی و پارامترهای یکسان، متقارن و تعادل به دست آمده نیز متقارن خواهد بود.

توزیع احتمال  یک‌نواخت در نظر گرفته می­شود. در این صورت توزیع احتمال  به صورت زیر خواهد بود:

 

و تابع توزیع آن به صورت زیر خواهد بود:

 

و  توزیع یک‌نواخت دارند، پس  و  نیز که به ترتیب تابعی خطی از و  هستند توزیع یک‌نواخت خواهند داشت. بنابراین حد پایین  برابر با  و حد بالای  برابر با  خواهد بود. لذا  دارای توزیع یکنواخت در بازه  خواهد بود.

اگر مناقصه­گر  پیشنهادی بیشتر از  بدهد برنده نمی­شود و اگر پیشنهادی کمتر از  بدهد حتماً برنده می­شود، زیرا رقیب در بازه  پیشنهاد می‌دهد. در صورتی که مناقصه­گر  در بازه یادشده پیشنهاد دهد احتمال برنده شدن او برابر خواهد بود با[35]:

 

 (2)        

در توزیع­های پیوسته، احتمال برابر بودن  با مقدار معینی برابر صفر است؛ بنابراین با قرار دادن جواب احتمالات محاسبه ‌شده در تابع پیامد مناقصه­گر رابطه‌(3) حاصل می‌شود:

(3)

 

 

برای به دست آوردن قیمت پیشنهادی بهینه از رابطه(3) نسبت به  مشتق گرفته و برابر صفر قرار داده می‌شود و بدین صورت  به دست می­آید[36]:

(4)                          

از مقایسه رابطه به دست آمده­ (1) با رابطه‌ (4) می­توان نتیجه گرفت که اگر  و  باشند، می­تواند تعادل باشد. با توجه به قرینه‌بودن بازی، نتیجه­ بالا برای مناقصه‌گر دیگر نیز قابل تعمیم است، لذا تعادل بیزین نش بازی عبارت است از:

 

(5)

بنابراین قیمت پیشنهادی مناقصه­گر  برای طراحی کامل نر­م­افزار از رابطه‌ (5) به دست می‌آید.

4-2. مدل­سازی بازی n مرحله­ای

در این حالت مناقصه­گزار ام از تقاضا را در مرحله اول به مناقصه می­گذارد و ام دیگر را در    مرحله بعد تقاضا می­نماید. بر این اساس تخمین­های ممکن مناقصه­گر از ارزش انتظاری حریف برای طراحی نرم­افزار در بازه­  قرار دارد و توزیع احتمال آن نیز است.

همانند قبل، مناقصه­گران می­دانند که اگر در مرحله اول (مرحله برگزاری مناقصه) برنده شوند از مرحله دوم به بعد می­توانند بابت طراحی باقیمانده نرم­افزار مورد نظر، حداکثر قیمت مانع ورود را در هر مرحله مطالبه نمایند. این قیمت برای مرحله دوم، سوم، ... و ام به ترتیب برابر با ، ، ... و  خواهد بود[37].

در این صورت مجموع سود رزرو  مرحله برای مناقصه­گر برنده برابر است با[38]:

                                                   (6)

مناقصه­گران به دلیل اطلاع از تقاضای آتی، مجموع سود  مرحله را مبنای تصمیم­گیری خود قرار می­دهند و در نتیجه پیامد مناقصه­گر نماینده i با پیشنهاد قیمت  بعد از اتمام مناقصه به صورت رابطه ‌(7) خواهد بود:

 

(7)

 

بازی یاد شده یک بازی بیزین ایستاست که مجموعه بازیکنان، مجموعه عمل بازیکنان و باور مناقصه­گران به ارزش انتظاری یکدیگر برای طراحی نرم­افزار همانند بازی یک مرحله­ای است و مجموعه حالت بازیکن از دید بازیکن  نیز بدین صورت است:

 

در تعادل بیزین نش هر مناقصه­گر با در نظر گرفتن قیمت پیشنهادی حریف، قیمتی را پیشنهاد می­دهد که پیامد انتظاری او را حداکثر کند. پیامد انتظاری مناقصه­گر نماینده  برابر است با:

 

که در آن  احتمال برنده شدن بازیکن است.

مشابه بازی یک مرحله­ای فرض کنید استراتژی بازیکنان به صورت زیر باشد:

(8)                                                                      

توزیع احتمال و تابع توزیع آن همانند بازی یک مرحله­ای است. حد پایین و بالای به ترتیب برابر با و خواهد بود. لذا دارای توزیع یکنواخت در بازه است.

اگر مناقصه­گر  پیشنهادی بیشتر از  بدهد برنده نمی­شود و اگر پیشنهادی کمتر از  بدهد حتماً برنده می­شود؛ زیرا رقیب در بازه    پیشنهاد می‌دهد. در صورتی که مناقصه­گر i در بازه یاد شده پیشنهاد دهد احتمال برنده شدن او برابر با رابطه ‌(9) خواهد بود[39].

(9)

 

 

در توزیع­های پیوسته احتمال برابر بودن  با مقدار معینی برابر صفر است. پس با قرار دادن جواب احتمالات محاسبه‌شده در تابع پیامد مناقصه­گر  خواهیم داشت:

(10)

     

برای به دست آوردن قیمت پیشنهادی بهینه از رابطه­ (10) نسبت به  مشتق گرفته و آن را برابر صفر قرار داده و بدین صورت  به دست می­آید. قیمت پیشنهادی مناقصه­گر در مرحله اول برابر با رابطه‌ (11) خواهد بود[40].

 (11)             

از مقایسه­ رابطه به دست آمده‌ (11) با رابطه (8) می­توان نتیجه گرفت که اگر  و    باشند، رابطه (11) می­تواند تعادل باشد[41]. لذا تعادل بیزین نش بازی مناقصه به صورت رابطه ‌(12) خواهد بود[42].

(12)                                     

با جایگذاری  در قیمت نرم­افزار مربوطه در مرحله مناقصه، مشاهده می­شود که همان جواب بازی یک مرحله­ای به دست خواهد آمد. همچنین حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه برابر با  است[43]. در این صورت قیمت کل نرم‌افزار مورد نظر مجموع قیمت در مرحله مناقصه و حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه است. البته باید توجه نمود که بازه قیمتی مجاز برای مرحله مناقصه (مجموعه عمل بازیکنان) اعداد منفی را در بر نمی­گیرد و در صورت محاسبه­ عدد منفی، همان قیمت صفر لحاظ می‌گردد. از این رو، قیمت کل نرم­افزار مربوطه در دو حالت محاسبه می­گردد که در جدول (2) آورده شده است.

 

 

جدول 2. قیمت نرم‌افزار کاربردی سفارشی در حالات مختلف

حالات مختلف	قیمت در مرحله مناقصه	حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه	قیمت کل نرم­افزار
1) قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد
2) قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد	صفر

منبع: یافته­های پژوهش

 

جدول (2) نشان می­دهد در حالتی که قیمت نرم­افزار مربوطه در مرحله مناقصه مثبت باشد قیمت کل در بازی  مرحله­ای برابر با قیمت بازی یک مرحله­ای می­شود؛ همچنین هنگامی که قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد، قیمت مرحله مناقصه برابر با صفر لحاظ می­شود و بنابراین، قیمت کل نرم­افزار برابر با مجموع حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه خواهد شد.

سؤالی که اینجا مطرح می­شود این است که قیمت کل نرم­افزار کاربردی سفارشی از کدام یک از روابط ارائه شده در جدول (2) استخراج می­گردد؟ برای جواب این سؤال دو حالت حدی در جدول (3) مد نظر قرار می­گیرد.

 

جدول 3. قیمت نرم‌افزار کاربردی سفارشی در مرحله مناقصه در حالات مختلف حدی

حالات مختلف حدی
قیمت در مرحله مناقصه
nهایی که منجر به قیمت صفر در مرحله مناقصه می‌گردند

منبع: یافته­های پژوهش

ستون دوم جدول (3) بزرگ‌ترین قیمت در مرحله مناقصه برای بازی­های بیش از یک مرحله را نشان می­دهد. سطر آخر این ستون بیانگر این است که برای بازی­های بیش از سه مرحله­، رقابت قیمتی برای کسب سود آتی موجب کاهش قیمت در مرحله مناقصه تا حد صفر می­شود. ستون آخر نشان می­دهد که برای بازی دو مرحله­ای و بیشتر، قیمت در مرحله مناقصه به صفر نزول می­کند. بنابراین قیمت کل نرم­افزار مورد نظر برای تمام بازی‌های بیش از یک مرحله و یا حداکثر برای بازی‌های بیش از سه­مرحله­ای از رابطه‌ مجموع حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه محاسبه می‌شود.

4-3. تجزیه و تحلیل قیمت نرم‌افزار کاربردی سفارشی

در جدول (4) قیمت در بازی یک مرحله­ای و  مرحله­ای با هم مقایسه شده­اند.

 

جدول 4. مقایسه قیمت در بازی یک مرحله‌ای و  مرحله‌ای

حالات مختلف بازی  مرحله‌ای	قیمت کل در بازی  مرحله­ای	قیمت کل در بازی یک مرحله‌ای	تفاضل قیمت کل در بازی  و یک مرحله­ای
1) قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد			0
2) قیمت در مرحله مناقصه صفر باشد(و یا صفر لحاظ گردد)

منبع: یافته­های پژوهش

ستون اول و دوم از جدول (2) و ستون سوم از رابطه‌ (5) استخراج شده­اند. ستون آخر از تفاضل ستون دوم و سوم به دست آمده است. این ستون نشان می­دهد که اگر قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد قیمت کل نرم‌افزار سفارشی در بازی  مرحله­ای همان قیمت در بازی یک مرحله­ای خواهد بود؛ در غیر این صورت، قیمت مورد نظر در بازی  مرحله­ای و یک مرحله­ای متفاوت از هم می­شود. حال اگر این تفاضل با  نشان داده شود، می­توان مشتق وحد تفاضل یادشده را به دست آورد: 

(13)

و

مشتق رابطه‌‌ (13) برای  مثبت است. این مطلب بیان می­کند که با افزایش ، اضافه هزینه‌ای که مناقصه‌گزار متحمل خواهد شد همواره افزایش می­یابد. حد رابطه ‌(13) با لحاظ مشتق آن بیانگر این است که با افزایش  به سمت بی­نهایت، اضافه هزینه مناقصه­گزار برای نرم­افزار کاربردی سفارشی به سمت بی­نهایت می­رود.

بنابراین، این زیربخش بیان می‌کند که شرکت‌ها باید در صورت تقاضای نرم‌افزارهای مربوطه در بیش از یک رحله، شرکت‌های تولیدکننده‌ را از تقاضای آتی مطلع سازند.

4-4. محاسبه­ی ارتفاع (شدت) مانع ورود

بر اساس تعریف بین، ارتفاع موانع ورود (شرایط ورود) بر حسب تفاوت حداکثر قیمت مانع ورود و حداقل هزینه متوسط بنگاه‌های قدیمی به صورت رابطه ‌(14) بیان می‌شود:

                                                                                  (14)

در رابطه فوق HB بیانگر ارتفاع موانع،  حداقل هزینه‌ متوسط بنگاه­های قدیمی و  حداکثر قیمت مانع ورود است. البته  را می­توان حداقل قیمتی دانست که بنگاه­های بالقوه را حاضر به ورود به بازار می‌کند(خدادادکاشی، 1391: 247-249). محاسبه­ ارتفاع (شدت) مانع ورود در جدول (5) آورده شده است.

ستون اول و دوم جدول (5) از جدول (2) و ستون سوم از فروض مدل استخراج شده­اند. در ستون چهارم، ارتفاع مانع ورود بازی محاسبه شده است. ستون چهارم نشان می­دهد که در حالتی که قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد ارتفاع مانع ورود، ثابت و مستقل از  خواهد بود؛ اما در صورتی که قیمت در مرحله مناقصه صفر(یا منفی) محاسبه گردد با افزایش تعداد مراحل بازی، ارتفاع مانع ورود بازی نیز افزایش می­یابد.

 

جدول (5). محاسبه‌ ارتفاع (شدت) مانع ورود بازی مرحله‌ای

حالات مختلف	قیمت	حداقل هزینه متوسط بلندمدت	ارتفاع مانع ورود[44]
1) قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد
2) قیمت در مرحله مناقصه صفر (یا منفی) محاسبه گردد

منبع: یافته­های پژوهش

 

5. محاسبه مدل با داده­های فرضی

حال نرم­افزاری را در نظر بگیرید که هزینه طراحی آن برای مناقصه­گر یک میلیارد تومان، نرخ حداکثر بازده صنعت مورد نظر 3/0 و بازده انتظاری مناقصه­گر برنده 1/0 و بازده انتظاری مناقصه‌گر بازنده 2/0 باشد. قیمت نرم‌افزار مورد نظر برای مناقصه­گزار در بازی یک تا پنج‌مرحله‌ای و ده‌مرحله­ای محاسبه و در جدول (6) آورده شده است.

 

جدول 6. قیمت خرید نرم‌افزار کاربردی سفارشی با داده‌های فرضی (ارقام به میلیون تومان)

بازی	قیمت در مرحله مناقصه	قیمت تعدیل شده در مرحله مناقصه	حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه	قیمت کل نرم‌افزار
بازی یک مرحله­ای	1200	1200	-	1200
بازی دو مرحله‌ای	0	0	1200	1200[45]
بازی سه مرحله­ای	800-	0	2000	2000
بازی چهار مرحله‌ای	1500-	0	2700	2700
0 0 0	0 0 0	0 0 0	0 0 0	0 0 0
بازی ده مرحله­ای	5280-	0	6480	6480

مبع: یافته­های پژوهش

                                                                                                        

ستون دوم جدول (6) بیانگر این است که با داده­های مفروض، قیمت در مرحله مناقصه در بازی دو مرحله­ای به صفر نزول می­کند. البته مجموعه عمل بازیکنان شامل مجموعه اعداد حقیقی غیرمنفی است؛ بنابراین در ستون سوم اعداد غیرمنفی به صفر تعدیل شده­اند. در ستون چهارم حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل بعد از مناقصه محاسبه شده است که قیمت‌های بیان ‌شده با افزایش تعداد مراحل بازی افزایش می­یابند. ستون آخر مجموع ستون سوم و چهارم است. این ستون نشان می­دهد که قیمت کل نرم­افزار کاربردی سفارشی با افزایش تعداد مراحل تقاضای آن افزایش می­یابد. حال با داده­های فرضی بیان شده در بالا، ارتفاع مانع ورود در جدول (7) محاسبه گردیده است.

 

جدول (7). محاسبه‌ی ارتفاع مانع ورود با داده‌های فرضی

بازی	ارتفاع مانع ورود
بازی دو مرحله­ای	2/0
بازی سه مرحله­ای	1
بازی چهار مرحله­ای	7/1
0 0 0	0 0 0
بازی ده مرحله­ای	48/5

منبع: یافته­های پژوهش

جدول (7) نشان می‌دهد که با افزایش تعداد مراحل بازی، ارتفاع مانع ورود افزایش می‌یابد؛ به طوری که از 2/0 در بازی دو مرحله­ای به 48/5 در بازی ده مرحله­ای می‌رسد.

 

6. نتیجه­گیری و پیشنهادها

در پیشینه‌ موانع ورود، 42 نوع مختلف از موانع ورود از جمله حق اختراع، هزینه­های غیرقابل بازگشت، ادغام عمودی و ظرفیت اضافی شناسایی شده است. در این پژوهش مانع ورود جدیدی به نام وابستگی سریالی در خرید نرم‌افزارهای کاربردی سفارشی به ادبیات موانع ورود اضافه شده است. در این راستا، خرید نرم‌افزارهای یادشده به هنگام تقاضای آن‌ها در چندمرحله و با فرض آگاهی شرکت‌های رایانه‌ای از تقاضای آتی، با استفاده از بازی‌های بیزین ایستا مدل‌سازی شد. نتایج مدل‌سازی نشان داد در صورتی که شرکت متقاضی نرم‌افزارهای یادشده تقاضای خود را در دو و یا بیشتر از دو مرحله تقاضا کند، شرکت رایانه­ای طراح می‌تواند با قیمت­گذاری خویش مانع ورود شرکت و یا شرکت­های دیگر به بازار نرم‌افزار مربوطه گردد؛ در این حالت، آگاهی شرکت‌های رایانه­ای از تقاضای آتی سبب ایجاد رقابت آنان برای ورود به بازار و به دنبال آن، کاهش قیمت در مرحله اولیه‌ فروش می‌شود. از منظر نظری، کاهش قیمت در مرحله اولیه‌ فروش، تا حد صفر نیز ممکن است. همچنین با افزایش تعداد مراحل تقاضا، حداکثر قیمت مانع ورود و ارتفاع مانع ورود به بازار نیز افزایش می­یابد.

با توجه به مطالب بیان‌شده، به سازمان­ها و شرکت­هایی که نیازمند این‌گونه نرم‌افزارها هستند توصیه می‌شود که قبل از خرید، نیازسنجی نرم‌افزاری خود را کامل و سپس تقاضای خویش را مطرح نمایند تا با کاهش مراحل تقاضا، هزینه خرید را کاهش دهند؛ همچنین اگر تقاضای آتی وجود دارد ولی فعلاً نمی­توان آن را تقاضا نمود تولیدکنندگان نرم‌افزار را از وجود تقاضای آتی مطلع سازند تا حداقل شاهد کاهش قیمت نرم‌افزار مربوطه در مرحله اول شوند.

---

[1] System and Application Software

[2] Pressman

[3] General

[4] Special

[5] Custom (or Bespoke)

[6] Word processor

[7] Stock control

[8] http://multiwingspan.co.uk

[9] Entry Barrier

[10] Ssource

[11] Static Bayesian Game

[12] در ادبیات اقتصادی هشت تعریف اصلی از مانع ورود ارائه شده است (برای مظالعه بیشتر به مکافی و همکاران، 2004 و صدرائی جواهری، 1390 مراجعه شود).

[13] Asikainen

[14] Karakaya

[15] این نام­گذاری توسط محققین این پژوهش انجام شده است.

[16] Blockaded Entry

[17] Deterred Entry

[18] Accommodated Entry

[19]  در قسمت مدل­سازی، توضیحات بیشتری در این‌باره داده خواهد شد.

[20] Snider & Williams

[21] Endpoint

[22] Cockburn & MacGarvie

[23] Cooperative

[24] Noncooperative

[25] Static Games of Complete Information

[26] Dynamic Games of Complete Information

[27] Static Games of Incomplete Information

[28] Dynamic Games of Incomplete Information

[29] Mas-Colell, Whinstone & Green

[30] Nash Equilibrium

[31] Sub game Perfect Nash Equilibrium

[32] Perfect Bayesian Nash Equilibrium (PBE) 

[33] به دلیل وجود هزینه­های تغییر نرم­افزار موجود همانند آموزش کارکنان با نرم­افزار جدید، منطقی به نظر می­رسد که مناقصه‌گزار در قیمت­های برابر از نرم­افزار موجود استفاده نماید.

[34] حداقل بازدهی صنعت نرم‌افزار سفارشی را می­توان برابر با صفر و یا برابر با نرخ بازده بدون ریسک در نظر گرفت.

[35] اثبات رابطه­‌ (2) در  اثبات 1 پیوست آورده شده است.

[36] برای اثبات رابطه‌ (4)، به اثبات 2 پیوست مراجعه شود.

[37] برای اثبات این روابط، به اثبات 3 پیوست مراجعه شود.

[38] برای اثبات رابطه‌ (6)، به اثبات 4 پیوست مراجعه شود.

[39] برای اثبات رابطه‌ (9)، به اثبات 5 پیوست مراجعه شود. 

[40] برای اثبات رابطه‌ (11)، به اثبات 6 پیوست مراجعه شود.  

[41] برای اثبات این روابط، به اثبات 7 پیوست مراجعه شود.   

[42] برای اثبات رابطه‌ (12)، به اثبات 8 پیوست مراجعه شود.   

[43] برای اثبات حداکثر قیمت مانع ورود بعد از مناقصه، به اثبات 9 پیوست مراجعه شود.    

[44] در بازی یک مرحله­ای مانع ورودی وجود ندارد؛ زیرا هنوز هیچ شرکتی نرم­افزار مربوطه را تولید نکرده است.

[45] در مورد عدم افزایش قیمت نرم­افزار در بازی دو مرحله­ای باید بیان کرد که دو مناقصه­گر در مرحله اول به دلیل آگاهی از تقاضای آتی و به منظور کسب سود در آینده، وارد رقابت قیمتی شدیدی خواهند شد و قیمت­ مناقصه­گر برنده تا حد صفر کاهش می­یابد. البته ممکن است در دنیای واقعی، همچنانکه در انتقاد از بازی­ قیمت برتراند نیز مطرح است(شای، 1393، ص124)، قیمت تا صفر کاهش نیابد؛ بنابراین احتمالاً قیمت نرم­افزار در بازی دو مرحله­ای نیز همانند بازی، سه مرحله­ای و بیشتر، از بازی یک مرحله­ای بیشتر خواهد بود.

مراجع

منابع

-      بهشتی، محمدباقر، صنوبر، ناصر، فرزانه کجاآباد، حسن (1388). بررسی عوامل مؤثر بر ورود و خروج بنگاه­ها در بخش صنعت ایران. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، 38(1): 157-179.

-      خدادادکاشی، فرهاد (1391). اقتصاد صنعتی(نظریه و کاربرد). انتشارات سمت: تهران.

-      زاهدی، عطفه (1393). قوانین و مقررات ناظر بر معاملات دولتی( مزایده- مناقصه). انتشارات جاودانه: تهران.

-      سوری، علی (1391). نظریه بازی‌ها و کاربردهای آن. انتشارات دانشگاه علوم اقتصادی: تهران.

-      شای، آز (1393). سازمان صنعتی: نظریه و کاربردها، ترجمه­ کیومرث شهبازی. مرکز نشر دانشگاهی: تهران.

-      شهیکی‌تاش، محمدنبی، نوروزی، علی (1393). محاسبه پارامتریک شاخص لرنر و ارزیابی رقابت و درجه انحصار صنایع ایران. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 3(27): 71-89.

-      صدرائی‌جواهری، احمد (1390). اقتصاد صنعتی. انتشارات سازمان مدیریت صنعتی: تهران.

-      عبدلی، قهرمان (1386). نظریه بازی­ها و کاربردهای آن(بازی‌های ایستا و پویا با اطلاعات کامل). انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران: تهران.

-      عبدلی، قهرمان (1391). نظریه بازی­ها و کاربردهای آن(بازی‌های اطلاعات ناقص، تکاملی و همکارانه). انتشارات سمت: تهران.

-      کرانی، عبدالرضا، جلالوند، وحید، شهیکی­تاش، محمدنبی (1393). بررسی میزان اثربخشی و اولویت­بندی شاخص‌های مؤثر بر موانع ورود بنگاه‌ها در بخش صنعت ایران (استفاده از رویکرد AHP فازی). فصلنامه سیاست‌هایمالیواقتصادی، 2(8): 103-124.

-      مس‌کالل، ای؛ وینستون، ام­دی و گرین، جی­آر (1394). اقتصاد خرد. ترجمه دشتبان‌فاروجی، مجید؛ جباری، امیر و فرامرزی، ایوب، انتشارات نور علم: تهران.

-        Asikaien, Karla. (2012). Barriers to entry in a regulated industry: Tackling barriers to entry with limited resources – the entrant perspective. MSc thesis. Aalto University, School of Business.

-        Cockburn, I.M., & MacGarvie, M.J. (2011). Entry and patenting in the software industry. Management science, 57(5): 915-933.

-        http://www. multiwingspan.co.uk.                                                            

-        McAfee, R., & Preston, Hugo M. Mialon & Michael A. Williams. (2004). What is a barrier to entry? Journal of the American Economic Review, 94(2): 461-465.

-        OECD. (2005). Barriers to Entry, (Best Practices Roundtable), available at www.oecd.org/daf/competition/documentation under “Best practices”.

-        Pressman, R. S. (2001). Software engineering: a practitioner's approach. McGraw-Hill.

-        Snider, C., & Williams, J. Barriers to Entry in the Airline Industry: A regression discontinuity approach. The Review of Economics and Statistics, 97(5): 1002–1022.