سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 1، دوره 9، شماره 32، آبان 1396، صفحه 1-30   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

رقیه جاویدی¹؛ غلام رضا بهروزی لک^{* 2}

¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران دانشگاه باقرالعلوم(ع) پژوهشگر علوم سیاسی و مسائل زنان و خانواده

²عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)

چکیده

چکیده
تعاملات و مناسبات روابط ایران و عربستان، به عنوان دو قدرت منطقه­ای، بر تحولات منطقه و کشورهای آن تأثیرگذار است. از طرفی، با پیش­بینی رویدادهای آینده سیاست خارجی، می­توان در تعامل با کشورها، سیاست­گذاری­های بموقع و درستی انجام داد و تصمیمات مناسبی گرفت. هدف مقاله حاضر، این است که با تلفیق روش سناریونویسی جیمز دیتور و گام دوم تحلیل تأثیر بر روند، رویدادها و سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان را برای برنامه­ریزی و سیاست‌گذاری­های مناسب­تر، تببین و تحلیل کند. پرسش اصلی مقاله، این است که سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان چیست؟ با توجه به رویدادها و پیشران­های تقویت­کننده و مانع روابط ایران و عربستان، به این یافته­ها دست یافتیم که سناریوی تیرگی روابط، بیشترین وقوع احتمال و سناریوی همکاری، کمترین وقوع احتمال را دارد و همچنین، سناریوی جنگ و درگیری و یا قطع روابط نیز احتمال زیادی دارد که با تقویت یکی از پیشران­ها به­وقوع پیوندد. بنابراین، لازم است سیاستمداران در برنامه­ریزی­های استراتژیک خود با توجه به اینکه الگوی مطلوب سیاست خارجی، همکاری و تعامل سازنده است، با تقویت پیشران­­های ایدئولوژیک و فرهنگی و نیز نیروهای داخلی منطقه در جهت تقویت سناریوی همکاری به پیش روند.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: ایران؛ عربستان؛ سناریو؛ تحلیل تأثیر بر روند؛ پیشران‌ها

مراجع

منابع

آدمی، علی؛ سیدمحمدرضا موسوی و حسینعلی توتی .(1390). «تحول انقلابی بحرین و تعارضات مذهبی و ژئوپولیتیکی ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین­المللی، ش10.

ابراهیمی، شهروز؛ محمدرضا صالحی و سید مهدی پارسایی .(1391). «بررسی واکنش­های آمریکا و عربستان به خیزش­های مردمی در بحرین (2011-2012)»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین­المللی، ش10.

ابوالحسن شیرازی، حبیب­اله و سیدرضا مظلوم طبائی زواره .(1392). «کالبدشکافی انقلاب صورتی در یمن و نقش عربستان در سرکوب آن»، پژوهشنامه روابط بین­الملل، دوره 6، ش24.

اسلاتر، ریچارد و همکاران .(1384). نواندیشی برای هزاره نوین: مفاهیم، روش­ها و ایده‌های آینده‌پژوهی، ترجمه عقیل ملکی­فر، احمد ابراهیمی، وحید وحیدی­مطلق، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقات دفاعی، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی استراتژیک.

بوزان، بری و الی ویور .(1388). مناطق و قدرت­ها: ساختار امنیت بین­الملل، ترجمه رحمن قهرمان­پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بهاری، مجتبی .(1391). مجموعه کتابچه­های آموزشی آینده‌پژوهی: کتاب سوم: روش سناریو، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.

پدرام، عبدالرحیم و همکاران .(1388). آینده‌پژوهی: مفاهیم و روش­ها، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

پوراحمدی میبدی، حسین و جمال جمالی .(1388). «طرح هلال شیعی: اهداف، موانع و پیامدها»، فصلنامه شیعه­شناسی، دوره 7، ش26.

تیشه­یار، ماندا .(1390). آینده‌پژوهی در مطالعات استراتژیک، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

خادمی، غلامرضا .(1384). «جهان­شمولی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران: الگوی تعاون تهاتری؛ الگویی مناسب برای امنیت­سازی»، در استراتژی امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران: مجموعه مقالات اولین همایش ملی مطالعات راهبردی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

درایسدال، آلاسدایر و جراد هنری بلیک .(1369). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر (مهاجرانی)، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

رضایی، محسن .(1384).ایران منطقه­ای، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

سلیمانی دهکردی، کریم .(1388). «بررسی چگونگی انعکاس روابط ایران-عربستان سعودی در مطبوعات از منظر اسناد سفارت ایران در جده (1968-1978)، فصلنامه تاریخ ایران: پژوهشنامه علوم انسانی، ش2.

صادقی، حسین و حسن احمدیان .(1389). «عربستان سعودی: از هژمونی نفتی تا رهبری منطقه­ای»، فصلنامه بین­المللی روابط خارجی، دور دوم، ش7.

عزتی، عزت الله .(1373). ژئواستراتژی، تهران: سمت.

_________ .(1388). ژئوپلتیک شیعه و امنیت مرزهای ایران، تهران: البرز فر دانش.

_________ .(1390). جغرافیای استراتژیک ایران، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

_________ .(1382). چرا ارتش­ها کوچک می­شوند؟، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.

قدیری، روح الله .(بی­تا). بررسی و شناخت روش­های مطالعه آینده، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

کوهن، ساموئل برنارد .(1387). ژئوپلیتیک نظام جهانی، ترجمه عباس کاردان، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر.

یانگ، جان .(1384). جنگ سرد، صلح سرد: روابط آمریکا و روسیه 1941-1998، ترجمه عزت­الله عزتی و محبوبه بیات، تهران: قومس.

Bell, W. (2003), Foundations of Futures Studies, New Jersey: Transaction Publishers.

Bishop, Peter; Andy, Hines; Terry, Collins (2007), "The Current State of Scenario Development: an Overview of Techniques", Foresight-The journal of future studies, strategic thinking and policy, 9 (1), pp. 5-25.

Chubin, s. (1995), “Iran's National security”, in Geoffrey Kemp and Janice Gross stein (ed)Power Keg in the Middle East, Lanham; Rowman and Littlefield publisher Inc.

Gordon, T. j. (1994) "Trend impact analysis", Futures research methodology, AC/UNU Millennium project, Washington, DC.

 Gordon, T. j. & j. Glenn (2003), "Integration, Comparisons and Frontiers of Futures Research Methods", Futures research methodology (Version 2.0), AC/UNU Millennium project,Washington: American Council for the United Nations University.

Nicol, P. W. (2005), Scenario Planning as an Organizational Change Agent, Curtin University of Technology: Graduate School of Business.

Schnaars, Steven (1987), "How to Develop and Use Scenarios", Long Range Planning; Vol. 20, No. 1. pp. 105-114

Kahn, Herman & A. J. Weiner (1967), The Year 2000, London: McMillan.

Schwartz, Peter (1999), The Art of the Long View: Planning for the Future in the Uncertain World, New York: John Wiley and Sons.