بررسی ساختار قدرت در منطقة غرب‌آسیا، با تأکید بر پنج کشور پیرامونی جمهوری اسلامی ایران(بحرین، قطر، امارات متحده عربی،کویت و عمان)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 2، دوره 9، شماره 32، آبان 1396، صفحه 31-66   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سید حسین میرزائی^{* 1}؛ سید مصطفی مدنی²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا دانشگاه آزاد شهرضا

²استادیار علوم استراتژیک دانشگاه امام حسین و مدرس دانشگاه آزاد شهرضا

چکیده

چکیده
سنجش قدرت ملی، مستلزم ارزیابی و محاسبه مؤلفه‌ها و عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، سرزمینی، فرهنگی و ... کشورهاست. شناخت و اندازه‌گیری قدرت ملی کشورها به­منظور تعیین وزن و منزلت ژئوپلیتیک آنها همواره مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران علوم سیاسی بوده‌است. می‌توان گفت بین قدرت ملی یک کشور و میزان نقش‌آفرینی آن در صحنة بین‌المللی، رابطه مستقیمی وجود دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی قدرت ملی پنج کشور پیرامونی ایران، شامل امارات متحدة عربی، کویت، قطر، عمان و بحرین در ابعاد قدرت(قدرت سخت و قدرت نرم) است. در این میان، پرسش اصلی آن است که ساختار قدرت در پنج کشور پیرامونی ایران چگونه است؟ فرضیة تحقیق، بیان داشته که: «به نظر می‌رسد مؤلفه‌های قدرت‌ ملی، کشورهای منتخب منطقة غرب‌آسیا را به‌ترتیب در سه سطح امارات- قطر، کویت- عمان و بحرین قرار می‌دهد.» این نوشتار، که نتیجه یک طرح پژوهشی‌ است، از حیث هدف، تحقیقی-کاربردی، از حیث سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- تحلیلی و از حیث رویکرد و طبقه‌بندی روش، متکی به روش کتابخانه‌ای- محاسباتی و مطالعات کتابخانه‌ای است. داده‌های مورد نیاز، از راه مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه به تارنماهای اینترنتی با استفاده از ابزار فیش، گردآوری شده است. نتایج به­دست آمده نشان داد که ساختار قدرت بین پنج کشور مورد نظر، آنها را در سه سطح از قدرت قرار می‌دهد: در سطح اول قدرت، کشورهای امارات و قطر، در سطح دوم، کشورهای کویت و عمان و در سطح سوم، کشور بحرین قرار می‌گیرند.                                 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: ساختارقدرت؛ منطقة غرب‌آسیا؛ کویت؛ امارات متحده عربی؛ قدرت‌ ملی؛ عمان؛ ژئوپلیتیک؛ قطر؛ بحرین

مراجع

ابوالحسن شیرازی و همکاران .(1391). سیاست و حکومت در خاورمیانه، تهران: سمت.

اصغری ثانی، حسین .(1392). ارزیابی قدرت نرم قطر، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.

حافظ نیا، محمدرضا .(1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.

درایسدل، آلاسدیر و جرالد اچ. بلیک .(1377). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال‌آفریقا، ترجمه: میرحیدر، درّه مهاجرانی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

زرقانی، سیدهادی .(1388). مقدمه‌ای بر قدرت ملی، مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش، تهران:  پژوهشکده مطالعات راهبردی.

کیوان حسینی، اصغر .(1391). قدرت نرم در سیاست خارجی آمریکا، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور.

مویر، ریچارد .(1379). درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه: میرحیدر، درّه مهاجرانی، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

واعظی، محمود .(1392). بحران­های سیاسی و جنبش­های اجتماعی در خاورمیانه: نظریه­ها و روندها، تهران: وزارت امور خارجه، اداره نشر.

احمدی­پور، زهرا، میرشکاران، یحیی و ویسی، هادی .(1387). «نقش انرژی هسته­ای در تغییر وزن ژئوپلیتیکی ایران (با تأکید بر منطقه خلیج فارس)»، بی­جا.

ادیبی، مهدی .(1378).«جایگاه ژئوپلیتیکی ایران پس از جنگ سرد»، فصلنامه سیاسی- اقتصادی، ش145-146.

اصغری ثانی، حسین و رنجکش، محمدجواد .(1393). «نقش عوامل نرم افزاری در تحول منزلت ملی قطر .(2011-1995). فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، ش10.

جعفرزاده بهابادی، حسین و خلیلی، محسن .(1392). «نقش­های ملی و پیدایش قدرت نرم: تحلیل کمی گفتارها/ نوشتارهای مقام معظم رهبری(1368-1388)»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال سوم، ش9.

حیدری، غلامحسن و حیدری بنی، زهره .(1393). «بررسی چالش های قدرت ملی در ایران با تأکید بر بحران هویت ملی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دهم، ش1.

زرقانی، هادی .(1391). «سنجش و رتبه بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام»، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، ش2.

شعبانی سارویی، رمضان .(1392). «قدرت نرم و هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال سوم، ش 9.

فدوی بنده قرائی، احمد و گرامیان، سعیده السادات .(1390). «تحول ماهیت قدرت نرم در دوره پسامدرن»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، پیش شماره 3.

قاسمی، فرهاد .(1384). «ساخت ژئوپلیتیکی سیستم بین الملل نوین و استراتژی نظامی، امنیتی ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه ژئوپلیتیک، ش3.

قاسمی اردالی، رضا .(1393). «بررسی ساختار قدرت در حوزه ژئوپلیتیک خزر»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، پایان نامه.

مرندی، محمدرضا و عابدینی، زهرا .(1391). «تحول مفهوم قدرت از سخت به نرم و کاربرد آن از سوی آمریکا در مورد ایران»، فصلنامه رسانه، سال بیست و چهارم، ش4.

میری، یاسر .(1386). «قدرت نرم وسخت: تضاد «پیروزی در جنگ باورها» در قرن بیست و یکم»، فصلنامه سیاست دفاعی، ش60.

هاشمی، سیدمصطفی، فرجی‌راد و عبدالرضا، سرور رحیم .(1395). «بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیک عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، ش 28.

Faringdon,Hugh: Strategic Geography, Rutledge , Second Edition, London, 1989, P.14.

http://www.odci.gov./ The World Factbook, updated.(May 2016)

http://www.wipo.int

http://www.photius.com/rankings/freedom_country_ranks_2016.

http://www.muscat.mfa.ir/index.

http://www.indexmundi.comfactsbahrain#Economic Policy & Debt

http://www. military balance.( 2016)

http://www.adminet.com/world/gov

https://data.un.org/Default.aspx

http://www.theodora.com

https://fa.wikipedia.org

http://www.globalfirepower.com

http://www.electionguide.org/countries/

www.bbc.co.uk/sport