لوله‌های فرامرزی گاز و امنیت انرژی جمهوری اسلامی ایران

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 9، شماره 32، آبان 1396، صفحه 67-90   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

حجت سلیمی ترکمانی^*

استادیار حقوق بین‌الملل دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

چکیده
امروزه امنیت انرژی یکی از مسائل مهم برای همه دولت­هاست. ایران به دلیل داشتن منابع عظیم گاز طبیعی و موقعیت ژئوپلیتیک خاص، از پتانسیل بالایی در حوزه تجارت بین­المللی گاز از طریق لوله های فرامرزی برخوردار است. هدف این مقاله، تبیین چالش­هایی است که ایران برای تامین امنیت انرژی خود از طریق لوله­های فرامرزی با آنها روبه روست. مسأله اساسی این است که مهم­ترین چالش‌های ایران در زمینه تجارت گاز از طریق لوله­های فرامرزی چیستند و چه راهکارهایی برای حل آنها قابل ارائه است؟ بررسی توصیفی– تحلیلی موضوع نشان می­دهد که ایران در هر سه حوزه امنیت عرضه، تقاضا و ترانزیت با چالش مواجه است. ایران به­عنوان کشور صادرکننده، با مقوله امنیت عرضه و به­عنوان کشور ترانزیت نیز با مقوله امنیت ترانزیت مواجه است؛ ولی مهم­ترین چالش ایران، امنیت تقاضاست. در راستای حفظ تقاضای موجود و ایجاد تنوع در تقاضا، راهکارهای مطلوب ایران، افزایش جذب سرمایه­گذاری و انتقال دانش فنی، ارتقای میزان آمادگی عرضه در شرایط فوری و کاهش اختلافات بین­المللی در زمینه عرضه گاز است.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: لوله‌های بین‌المللی؛ گاز طبیعی؛ عرضه و تقاضا؛ امنیت ملی؛ امنیت انرژی

مراجع

آریان­کیا، رضا .(1388). «شروط داوری در سیر تحولات حقوق قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز»، مجله حقوقی بین‌المللی، ش 41.

امرالهی، رضا .(1387). «منابع انرژی و امنیت ملی»، کیهان فرهنگی، ش 261-22.

پوراحمدی، حسین و مهدی ذوالفقاری .(1388). «دیپلماسی انرژی و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران»، دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول.

جوان، افشین و دیگران .(1391). «برآورد منافع حاصل از ترانزیت گاز طبیعی از طریق خط لوله در مقایسه با واردات-  صادرات گاز کشور ایران»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال نهم، ش 35.

درخشان، مسعود .(1391). «امنیت انرژی و تحولات آینده بازارهای نفت و گاز»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، ش 64.

درخور، محمد و عبدالرضا فرجی راد .(1391). «بررسی جایگاه ایران در ترانزیت گاز ترکمنستان»، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال نهم، ش 33.

دهقان، فتح‌الله .(1382). بررسی نفت وگاز در حوزه دریای خزر و تاثیر آن بر امنیت کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران، انتشارات همه.

سلیمی ترکمانی، حجت .(1393). حقوق بین­الملل انرژی، انتشارات شهر دانش.

مهدیان، حسین و جلال ترکاشوند .(1389). انرژی و امنیت ملی ایران، نشر انتخاب. ‌

مؤسسه مطالعات بین­المللی انرژی .(1395). توسعه هاب گازی مکران در بستر  INSTC سه گانه راهبردی همکاری انرژی ایران- ترکمنستان- هند، تحلیل هفتگی تحولات نفت وگاز، هفته اول/ شهریورماه.

Behrens, Arno and Christian Egenhofer, “Long-Term Energy Security Risks for Europe: A Sector -Specific Approach” Ceps working Document No 309, January 2009.

Bjornmose, Jens and others, Directorate General for Internal Policies Policy Department A: Economic and Scientific Policies Industry, Research and Energy, An Assessment of the Gas and Oil Pipelines in Europe, November 2009.

Chichilnisky-Heal, Natasha, How to Solve the Pipeline Problem: The SCO as Institutional Bridge-builder in the Eurasian energy sector, 2012.

Dubinina, Elena, “Impact of the Oil and Gas industry on Human Security: Relation between the National and the Human. Case study: the Nenets Autonomous Okrug, Russia”, Master’s thesis in Peace and Conflict, Transformation Faculty of Social Sciences University of Tromso, 2008.

Energy Charter Secretariat, International Energy Security: Common Concept for Energy Producing, Consuming and Transit Countries, 2005

Energy information administration, Iran International energy data and analysis, Last Updated: June 19, 2015.

ESMAP, Joint UNDP/World Bank Energy Sector Management Assistance Program (2016), “Cross-Border Oil and Gas Pipelines: Problems and Prospects, 2003”.

Global Gas Security Review, How Flexible are LNG Markets in Practice,.

International Energy Agency (2006), World Energy Outlook.

Jalilvand, David Ramin (2013), “Iran’s Gas Exports: Can Past Failure Become Future Success?” , Oxford Institute for Energy Studies.

Kanervisto, Meri-Katriina and Eduardo Pereira (2013), “National Oil Companies Operating in Upstream Petroleum Projects and Participating in Joint Operating Agreements”, OGEL (Oil, Gas & Energy Law Intelligence).

Koolaee, Elaheh “Iran's Role in Energy Security at Regional and Global Levels”, Iranian Economic Review, Vol.15, No.28, winter 2011.

Lyster, Rosemary and Adrian Bradbrook, Energy Law and the Environment, Cambridge University Press, 2006.

Mills, Robin, Risky(2016), “Routes: Energy Transit in the Middle East”, Brookings Doha Center Analysis, Number 17, April.

Moscow declaration, the second gas summit of the heads of state and government of GECF member countries, natural gas: The answer to the 21 century sustainable development challenges, July 1, 2013.

Riyadh Declaration the Third Summit of Heads of State and Government of OPEC Member Countries, , Stability of Global Energy Markets, 17-18 November 2007.

Van Vactor, S.A(, 2007), “Energy Security and National Security”, Economic Insight, Inc.  For the International Association for Energy Economics (IAEE) Conference Wellington, New Zealand, February 18.