تحلیل خدمات شهری از دیدگاه عدالت اجتماعی با تاکید بر خدمات بهداشتی و درمانی (مطالعه موردی: استان خوزستان)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 1، دوره 4، شماره 15، آذر 1394، صفحه 7-18   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید ملکی¹؛ فرشته شنبه پور^{* 2}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز،ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز،ایران

چکیده

دسترسی عادلانه همه افراد جامعه به خدمات بهداشتی درمانی باعث ارتقای سطح سلامت برای انجام فعالیتهای اجتماعی شده و باعث ایجاد فضای رشد و توسعه در جامعه میگردد. در پژوهش حاضر با هدف تحلیل خدمات بهداشتی درمانی از دیدگاه عدالت اجتماعی ابتدا وضعیت 24 شهرستان استان خوزستان به لحاظ برخورداری از شاخصهای بهداشتی درمانی، با استفاده از مدل TOPSIS مورد ارزیابی قرار گرفته و مشخص شد که شهرستان اهواز نسبت به سایر شهرستانهای استان از وضعیت مطلوبتری برخوردار است. سپس سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان با استفاده از مدل موریس به چهار گروه توسعه یافته، درحال توسعه، کمتر توسعه یافته و محروم تقسیم شده و با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی توزیع آنها نمایش داده شده است و نتایج نشان داد که از کل شهرستان-های استان، 6 شهرستان توسعه‌یافته، 8 شهرستان در حال توسعه، 8 شهرستان کمتر توسعه‌یافته و دو شهرستان محروم می‌باشند با توجه به نتایج محاسبه ضریب تغییرات (C.V) بالاترین نابرابری در بین شهرستان‌ها به شهرستان باوی با ضریب 118/3 و از نظر شاخص‌ها به داروسازان با ضریب 351/3، و کمترین اختلاف در بین شهرستان‌ها به شهرستان اهواز با ضریب 194/2 و در بین شاخص‌ها به متوسط تعداد کارکنان خانه‌بهداشت با ضریب 274/0 اختصاص دارد. در پایان نتایج آزمون همبستگی پیرسون حاکی از وجود همبستگی مثبت و معنی‌داری بین میزان شهرنشینی و برخورداری از شاخص‌های بهداشتی- درمانی در بین شهرستان‌های استان خوزستان است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: توزیع خدمات؛ عدالت اجتماعی؛ بهداشت و درمان؛ استان خوزستان

مراجع

1- آسایش، حسین و علیرضا استعلاجی، (1382)، "اصول و روشهای برنامه‌ریزی ناحیه‌ای (روشها، مدلها و فنون)"، ری، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری، چاپ اول، ص4.

2- ابراهیم‌زاده، عیسی؛ احدنژاد، محسن، ابراهیم­زاده آسمین، حسین و یوسف شفیعی، (1388)، "برنامه‌ریزی و ساماندهی فضایی- مکانی خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از GIS در شهر زنجان"، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 73، پاییز 1389، صص 58-39.

3- امان پور، سعید و الیاس مودت، (1392)، "سنجش و رتبه بندی میزان توسعه و فقر در استان خوزستان"، فصلنامه مطالعات برنامه ‌ریزی شهری، سال اول، شماره اول، بهار 1392، صص 132-113.

4- امینی، نجات؛ یداللهی، حسین و صدیقه اینالو، (1385)، "رتبه‌بندی سلامت استان‌های کشور"، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 5، شماره 20، صص 48-27.

5- بابایی، غلامرضا؛ فقیه زاده، سقراط و آوات فیضی، (1383)، "ماهنامه دانشور پزشکی"، دانشگاه شاهد، سال 11، شماره 52، صص 10-5.

6- باقیانی مقدم، محمدحسین و محمدحسن احرام پوش، "اصول و کلیات خدمات بهداشتی"، چاپ دوم، یزد، انتشارات شبنم دانش با همکاری انتشارات چراغ دانش، 1383.

7- پاگ، سدریک، (1383)، "شهرهای پایدار در کشورهای در حال توسعه، تهران"، ترجمه ناصر محرم‌نژاد، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول.

8- تقوایی، مسعود و احمد شاهیوندی، (1389)، "پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستانهای ایران"، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، صص 54-33.

9- حاتمی نژاد، حسین؛ مهدیان بهنمیری، معصومه و علی مهدی، (1392)، "بررسی و تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از مدل‌های Topsis، Moriss و Taxonomy، مطالعه موردی: شهرستان‌های استان مازندران"، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال دوم، شماره پنجم.

10- حموزاده، پژمان؛ مرادی، نصرت، صادقی‌فر، جمیل و شهرام توفیقی، (1392)، "سطح‌بندی شهرستانهای استان آذربایجان غربی در بهره‌مندی از شاخصهای ساختاری بهداشت و درمان"، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال 17، شماره 2، صص 49-41.

11- جاجرمی، کاظم و ا. کلته، (1385)، "سنجش وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان، مطالعه موردی: گنبد قابوس"، مجله جغرافیا و توسعه، سال چهارم، شماره 8، زاهدان.

12- زنگی آبادی، علی؛ امیر عضدی، طوبی و طاهر پریزادی، (1391)، "تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه خدمات بهداشتی و درمانی در استان کردستان، انجمن جغرافیای ایران، شماره 32، بهار.

13- زنگی‌آبادی، علی؛ بهاری، عیسی و رضا قادری، (1392)، "تحلیل فضایی و سطح‌بندی شاخصهای بهداشتی- درمانی با استفاده از GIS مطالعه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی"، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره اول، بهار.

14- سالنامه آماری، (1390-1391) خوزستان.

15- سازمان جهانی بهداشت، (1364)، "فرایند مدیریت برای توسعه بهداشت کشور"، ترجمه محمد عصار، تهران، نشر مترجم.

16- شکویی،حسین، (1382)، "اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا"، جلد دوم، فلسفه‌های محیطی و مکتبهای جغرافیایی، انتشارات گیتاشناسی.

17- صیدایی، سید اسکندر؛ جمینی، داود و علیرضا جمشیدی، (1393)، "تحلیلی بر وضعیت شاخص‌های بهداشتی- درمانی در شهرستان‌های استان کرمانشاه با بهره‌گیری از مدل‌های TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه‌ای"، مجله علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال چهارم، شماره اول، بهار.

18- ضرابی، اصغر؛ محمدی، جمال و حمیدرضا رخشانی نسب، (1386)، "تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه خدمات بهداشت و درمان"، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 27، صص 234-213.

19- علی بخشی، آمنه؛ نظم‌فر، حسین، یزدانی، محمدحسین و گیتی شکوری، (1393)، "ارزیابی وضعیت توسعه یافتگی شهرستانهای استان خوزستان با استفاده ازروش ویکور"، همایش ملی مهندسی عمران، معماری و مدیریت پایدار شهری، سال انتشار:  1393.

20- قره‌نژاد، حسن، (1376)، "بررسی توزیع جغرافیایی مراکز بهداشتی- درمانی در شهر اصفهان"، تحقیقات جغرافیایی، شماره 44، مشهد.

21- قاجاریه سپانلو، صدف؛ شاهنده، خندان و سیدرضا مجدزاده، (1382)، "بررسی سرانه و نابرابری در وضعیت اقتصادی و دریافت خدمات بهداشتی درمانی مردم: پایگاه تحقیقات جمعیت دانشگاه علوم پزشکی تهران (شهرداری منطقه 17 تهران)"، مجله دیابت و لیپید ایران، ویژه نامه 1، دوره 3، طرح تحقیقاتی MONICA، تهران، صص 20-11.

22- کیانی، اکبر؛ فاضل­نیا، غریب و پروانه جمشیدی، (1392)، "بررسی و ارزیابی خدمات مراکز بهداشتی- درمانی شهر زابل با استفاده از مدل "TOPSIS ، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 17، شماره 43، بهار 1392، صص 190-169.

23- ماسگریو، ریچارد، (1372)، "مالیه عمومی در تیوری و عمل"، ترجمه مسعود محمدی و یدالله ابراهیمی‌فر، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

24- مرصوصی، نفیسه، (1383)، "تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران"، ماهنامه پژوهشی آموزشی شهرداریها، شماره 65،  انتشارات سازمان شهرداریها.

25- میکانیکی، جواد و حجت صادقی، (1391)، "مکانیابی مراکز بهداشتی- درمانی شهر بیرجند از طریق تحلیل شبکه‌ای (ANP) و مقایسه زوجی در محیط "GIS، فصلنامه آمایش محیط، شماره 19.

26- نسترن، مهین، (1380)، "تحلیل و سنجش درجه تمرکز و پراکنش شاخص­های بهداشتی و درمانی شهر اصفهان"، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه اصفهان، پاییز و زمستان 1380.

27- نصرالهی، خدیجه؛ اکبری، نعمت‌الله و مسعود حیدری، (1390)، "تحلیل مقایسه‌ای روش‌های رتبه‌بندی در اندازه‌گیری توسعه‌یافتگی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان خوزستان)"، فصلنامه آمایش سرزمین، سال سوم، شماره چهارم، بهار و تابستان ۱۳۹۰، صفحات ۶۵- ۹۳.

28- نیک پور، بهمن؛ (1368)، آصف زاده، سعید و فرشته مجلسی، "مدیریت و برنامه‌ریزی بهداشت و درمان"، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

29- یارمحمدیان، محمدحسین و سوسن بهرامی، (1383)، "نیازسنجی در سازمانهای بهداشتی"، درمانی و آموزشی، اصفهان، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

30- وارثی، حمیدرضا؛ قائدرحمتی، صفر و ایمان باستانی‌فر، (1386)، "بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت مطالعه موردی مناطق شهر اصفهان"، مجله جغرافیا و توسعه، بهار و تابستان، ص94.

31- وارثی، حمیدرضا؛ زنگی‌آبادی، علی و حسین یغفوری، (1387)، "بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی: شهر زاهدان"، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11.

32- Bolary, J, et al, (2005): Urbun Environment Spatial Fragmentional and Social Segregation in Latin America: Where Does Innovation Lie? Habital International, Vol. 29.

33- Dufaux, Frederic, (2008): Birth announcement. justice Spatial/Spatial justice, www.jssj.org

34- Prang, Julia, (2009): Spatial Justice: A new frontier in planning for just, sustainable communities, Tufts University.

35- Soja, Edward, (2006): The city and spatial justice, justice Spatial/Spatial justice, www.jssj.org.

36- Tsou, Ko-Wan, Yu-Ting Hung and Yao-Lin Chang, (2005): An accessibility-based intergrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, Vol.22.