بررسی راهکارهای مقابله با خشکسالی در مناطق روستایی از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی، مطالعه موردی استان اصفهان

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 2، دوره 4، شماره 15، آذر 1394، صفحه 19-34   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وکیل حیدری ساربان^{* 1}؛ سهیلا باختر²

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی.

²کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی.

چکیده

خشکسالی وضعیتی از کمبود بارندگی و افزایش دماست که در هر وضعیت اقلیمی ممکن است رخ دهد. خشکسالی غالبا هدف این مقاله بررسی راهکارهای مقابله با خشکسالی در مناطق روستایی از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی استان اصفهان می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش تحلیلی-تبیینی می باشد. جامعه آماری این تحقیق کارشناسان جهاد کشاورزی استان فارس بالغ بر 356 نفر می باشد که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، تعداد 175 نفر از آنها از طریق نمونه گیری تصادفی ساده برای انجام پژوهش انتخاب شدند ابزار اندازه گیری پرسش نامه محقق ساخته می باشد. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS، پایایی پرسش نامه تحقیق 81/0 بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل تحلیل عاملی استفاده شد و نتایج این مدل نشان داد مهم‌ترین راهکارهای مقابه با خشکسالی در منطقه مورد مطالعه شامل شش مولفه (تنوع‌سازی اقتصادی و پرداخت یارانه، توانمندسازی و ظرفیت‌سازی، مدیریت محلی خشکسالی، تقویت مدیریت ریسک خشکسالی، نهادی‌سازی و تقویت خودکارآمدی روستاییان و ارتقای دانش پیرامون مدیریت آب) است که مقدار واریانس و واریانس تجمعی تبیین شده توسط این شش عامل 27/77 می باشد. و در نهایت، بر اساس نتایج تحقیق پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ مدیریت خشکسالی؛ توسعه روستایی؛ مدیریت منابع آب؛ استان اصفهان

مراجع

 

1- امیر خانی، ستاره، چیذری، محمد و سید محمود حسینی (1391)، بررسی عوامل موثر در نوع مدیریت کشاورزان در زمینه خشکسالی، مطالعه موردی؛ گندمکاران شهرستان ورامین، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره2-43، شماره 2، ص 223 .

2- جعغری، فاطمه، شعبانعلی فمی، حسین و ژیلا دانشور (1392)، بررسی و تحلیل میزان تمایل کشاورزان به مشارکت در پروژه‌های مدیریت خشکسالی در شهرستان طارم علیا، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 2، ص 183 .

3- سرحدی،علی، سطانی، سعید و مدرس، علی،(1387)، ارزیابی و تحلیل گستره خشکسالی در استان اصفهان بر پایه چهار شاخص مهم خشکسالی، نشریه دانشکده منابع طبیعی، دوره 61، شماره 3، صص 570- 50. 

4- صبحانی‌نسب، یوسف(1388)، اثرات زیست محیطی، اقتصادی - اجتماعی خشکسالی، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای بحران آب و خشکسالی، رشت، دانشگاه آزاد اسلامی رشت، صص799-795.

5- عرفانیان، مریم و امین علیزاده(1388)، بررسی وضعیت خشکسالی‌ها در استان خراسان رضوی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 13، ص 2.

6- غلامی، محمد، حکیم دوست، یاسر و موسی رستگار (1392)، بررسی ارتباط بین خشکسالی اقلیمی و مکان‌گزینی روستاها، مطالعه موردی: استان زنجان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شماره سوم، صص208-188 .

7- غیور، حسن علی(1376)، بزرگی، گستره و فراوانی خشکسالی‌ها در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال26، شماره 45، مشهد، ص28 .

8- قاسمی‌نژاد، سعیده، سلطانی، سعید و علیرضا سفنانیان (1392)، ارزیابی ریسک خشکسالی استان اصفهان، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال18، شماره 68، صص 225- 213 0

9- کشاورز، مرضیه و عزت اله کرمی(1387)، سازه‌های تاثیر گذار بر مدیریت خشکسالی کشاورزان و پیآمدهای آن: کاربرد مدل معادلات ساختاری، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال دوازدهم، شماره 43 ،صص 283- 267.

10- کشاورز، مرضیه، کرمی، عزت‌اله و عبدالعلی لهسایی زاده (1392)، عوامل اثر گذار بر مهاجرت روستایی ناشی از خشکسالی، یک مطالعه موردی در استان فارس، فصلنامه روستا و توسعه، سال 16، شماره1، صص 127-113.

11- محمدی یگانه، بهروز، حجت رضایی و مهدی چراغی (1391)، واکاوی تاثیرات خشکسالی بر اقتصاد نواحی روستایی شهرستان ابر کوه، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، سال 2، شماره 6، 58 .

12- نساجی‌زاده، مجتبی(1380)، بررسی اثرات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی خشکسالی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بحران آب، دانشگاه زابل، صص 54-53.

13- هاشمی‌نیا، مجید(1383)، مدیریت آب در کشاورزی، چاپ اول، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.

14- Brnat,S .2007. Assessing the vulnerability to drought in  Ceara, Northeast Brazil, Retrieves.02.2009. Available in: <http://hdl.handle.net/2027.42/57732.

15- Deressa,t.,Hassan,r.M.&Ringler,C .2009. Measuring Ethiopian farmers vulnerability to climate change across regional states, International Food policy Research Institute,  Vol(5), No.2.p.52.

16- Fara, K.. 2001. How natural are natural disaster? Vulnerability to drought communal farmers in southern Namibia. Risk Management: An International Journal, Vol(3),No.1.pp.47-48.

17- Gray,C.Muellerr, V. .2012. Drought and population mobility in rural Ethiopia, World Development,Vol(40), No.1.pp.134-136.

18- Kapoor,S, &Ojha,R . 2006. Vulnerability in rural areas: potential demend for micro insurance, International Jouranl of Rural Management,Vol,(2) ,No.1,pp.64-67.

19- Krimson, C., Hayes, M., Philips, T.1998. How to reduce drought risk. Preparedness and mitigation working group, Western drought coordination council, retrieved from World Wide Web: http:// www.enso.unl.Edu/ handbook/ risk. Pdf. Htm.

20- Slegers, M. f.W. 2008. if only it would rain: farmers perceptions of rainfall and drought in Semi-arid Central Tanzania. Journal of Arid Environments, Vol (5) , No.5.pp.2106-2108.

21- Slegers,M.2008.  if only it would rain: farmers perceptional of rainfall and drought in semi-arid central Tanzania. Journal Arid Environment, Vol, (5).No.72, p.68-70.

22- Smith,k . 2001. Assessing Richard reducing disasters, Third Edition, Rutledge Press, London.

23- Speranza,C.,I, Kitme, B& Wiesmanna, U .2007.  Droughts and famines: the under lying factors and the causal links among agro-pastoral households in semi-arid Mokueni  district, Kenya, Global Environmental Change, Vol (18), No.1.pp.220-222.

24- Steven, W, Oscar, George, F., Keith, H, Thomas, K, & Allen, E . 2003. Extension educator perceptions of risk management training needs, Journal of Education, Vol (20), No.4,pp.1-5.

25- Thomas, R.J. 2008. Opportunity to reduce the vulnerability of dry land farmers in central and west Asia and north Africa to climate change, Journal of Agriculture Ecosystem & Environment, Vol (5) , No.126,pp.36-45.

26- Walker,M.&Thers,A. 1996. Drought as a national hazard, Drought: a Global. Assessment, Vol(1).No.5.pp.3-10.

27- Wilhite, D. 2003. Moving toward drought risk management: the need for a global strategy. National Drought Mitigation Center. University of Nebraska, Lincolin.http.//University of Drought.Un.Edu.

28- Zhang,Y.2004. Risk assessment of drought disaster in the maize-growing region of songliaoplain, China, Agric.Ecosys.Environ.102,pp.133-135.