تحلیل زمانی‌ مکانی روند شمار روزهای تندری در ایران زمین

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 3، دوره 4، شماره 15، آذر 1394، صفحه 35-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد دارند^{* 1}؛ مهتاب نریمانی²؛ ژیلا شریعتی²؛ شرمین نامداری²

¹استادیار اقلیم شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان

²دانشجوی کارشناسی اقلیم‌شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان

چکیده

برای انجام این پژوهش از داده‌های ماهانه‌ی شمار روزهای همراه با طوفانهای تندری مربوط به 50 ایستگاه همدید ایران زمین طی بازه‌ی زمانی1/1980 تا 12/2010 استفاده شد. یک پایگاه داده‌‌ گاه‌جای در ابعاد50×372 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(ماهها) و بر روی ستونها ایستگاههای همدید قرار داشت. برای واکاوی وردایی شمار روزهای همراه با طوفانهای تندری از آزمون ناپارامتریک من کندال بهره گرفته شد. معناداری روند در سطح اطمینان 95 درصد آزمون شد. جهت برآورد نرخ وردایی از تحلیلگر شیب سن بهره بردیم. یافته‌ها نشان داد که در اغلب ماههای سال، بسامد رخداد این مخاطره‌ی جوی در ایستگاههای همدید افزایش یافته است. روند افزایشی اغلب ایستگاههای شمال‌غرب، غرب، شمال و شمال‌شرق کشور در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است. گستره و نرخ افزایش بسامد روزهای همراه با طوفانهای تندری در فصل بهار نسبت به سایر فصول دیگر سال بیشتر است. برخلاف سایر ماههای دیگر سال در ماه مارس اغلب ایستگاههای نیمه‌ی غربی کشور روند کاهشی معناداری را تجربه کرده‌اند. به نظر می‌رسد که دلیل وردایی مشاهده شده در بسامد رخداد این پدیده‌ی فرین جوی ناشی از وردایی کنش سامانه‌های همدید مقیاس موثر بر اقلیم ایران زمین است. افزایش کنش واچرخندی سامانه‌ی سیبری در فصل بهار و تابستان منجر به شرایط دگرفشار بر روی نیمه‌ی شمالی کشور می‌شود و افزایش رخنمود طوفانهای تندری را برای این بخش از گستره‌ی ایران زمین در پی خواهد داشت. همچنین کاهش بسامد رخداد طوفانهای تندری در ماه مارس نیز ناشی از کاهش کنش چرخندی سامانه‌های سودانی و مدیترانه‌ای در این ماه از سال است.

کلیدواژه‌ها

طوفانهای تندری؛ وردایی؛ آزمون ناپارامتریک؛ ایران

مراجع

• حجازی زاده، زهرا (1379)، بررسی عوامل سینوپتیکی بارش و طوفان­های توام با رعد و برق غرب کشور، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، 8: 26-5.
• خالصی، فریده (1393)، واکاوی زمانی توفان­های تندری در ایران، دوفصلنامه آب و هواشناسی کاربردی، 1: 60-47.
• دارند، محمد(1393)، شناسایی تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل، تاوایی و فشار تراز دریای الگوهای گردش جوی غالب موثر بر اقلیم ایران زمین، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 3: 374-349.
• خوشحال دستجردی، جواد و قویدل رحیمی، یوسف(1386)، شناسایی ویژگی­های مخاطرات محیطی منطقه شمال غرب ایران (نمونه مطالعاتی: خطر توفان­های تندری در تبریز)، مدرس علوم انسانی، ویژه نامه جغرافیا، 53: 115-101.
• صلاحی، برومند(1389)، بررسی ویژگی­های آماری و همدیدی طوفان­های تندری استان اردبیل، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، 72: 142-129.
• عسگری، احمد و محبی، فرشته (1389)، مطالعه آماری همدیدی توفان­های تندری در استان خوزستان، چهارمین کنفرانس منطقه­ای تغییر اقلیم، 119-111.
• Davis, S and Walsh, K.J.E (2008): Southeast Australian thunderstorms: are they increasing in frequency?, Aust. Met. Mag, 57, pp: 1-11.
• Doswell CA III. (1987): The distinction between large-scale and mesoscale contributions to severe convection: A case study example. Weather and Forecasting 2, pp: 3–16.
• Robinson, E.D., Robert J. Trapp, and Michael E. Baldwin, (2013): The Geospatial and Temporal Distributions of Severe Thunderstorms from High-Resolution Dynamical Downscaling. J. Appl. Meteor. Climatol., 52, pp: 2147–2161.
• Gaal, L, Molnar, P and Szolgay, J (2014): Spatial analysis of intense thunderstorms in Switzerland and temporal trends in their occurrence, Geophysical Research Abstracts, Vol. 16, EGU2014-11136-1.
• Houze RA. (1993): Cloud Dynamics. Academic Press: San Diego.
• IPCC, (2012): Summary for Policy Makers, Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation, A Special Report of Workings Groups I and II of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge, UK, and New York, USA, p. 6.
• IPCC, Climate Change (2007): Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II, and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Geneva, Switzerland), 2007.
• Kunz M, Sander J and Kottmeier Ch (2009): Recent trends of thunderstorm and hailstorm frequency and their relation to atmospheric characteristics in southwest Germany, Internatioanl journal of climatology, 29, pp:2283-2297.
• Mandla, K, Enno, S.E and Sepp, M (2014): Thunderstorms caused by southern cyclones in Estonia, Estonian Journal of Earth Sciences, 63(2), pp: 108-117.
• Nigeria Climate Review Bulletin (2011): Rainfall patterns over the south east. Retrieved from: http://www.nimetng.org.

17- Yang X and Z Li. (2014): Increases in thunderstorm activity and relationships with air pollution in southeast China. Journal of Geophysical Research – Atmospheres, 119(4), doi:10.1002/2013JD021224.