رویکردی بر آسیب شناسی شهری از منظر پدافند غیرعامل مطالعه موردی کلانشهر اهواز

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 5، دوره 4، شماره 15، آذر 1394، صفحه 63-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ناهید سجادیان¹؛ الیاس مودت^{* 2}

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

²دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

ایمنی شهری یکی از اساسی‌ترین پیش‌فرض‌های جامعۀ جهانی برای برنامه‌ریزی انسان‌محور است؛ که پدافند غیرعامل در برابر الگوهای غالب خطرپذیری شهری از مهم‌ترین راهبردهای ایمن‌سازی فضاهای شهری می‌باشد. بر اساس اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با رویکرد توسعه ای – کاربردی و ترکیبی از روش‌های تحقیق توصیفی – تحلیلی به بررسی موضوع در کلانشهر اهواز پرداخته است. در این راستا جهت دست یابی به اهداف تحقیق از 32 متغیر، در شاخص‌های فیزیکی و اجتماعی استفاده گردیده است. که وضعیت آسیب پذیری مناطق کلانشهر اهواز را از منظر پدافند غیرعامل مشخص می نماید. در نهایت تجزیه و تحلیل داده ها با مدل Vikor و تئوری روابط خاکستری (GRA) و نرم افزار GIS، Visio، Grafer، SPSS و EXCEL انجام پذیرفته است. در پژوهش حاضر مناطق شش و دو کلانشهر اهواز بیشترین و کمترین آسیب پذیری را دارا بوده اند. همچنین براساس مدل GRA-VIKOR در شاخص اجتماعی منطقه شش با میزان 0.928 درصد بیشترین میزان آسیب را در رویکرد پدافند غیرعامل دارا بوده است و میزان عدد مدل GRA-VIKOR در شاخص کالبدی فیزیکی کمترین آن برابر 0.166 درصد مربوط به منطقه دو کلانشهر اهواز بوده است. لازم به ذکر است در این پژوهش جهت تعیین این آسیب پذیری ابتدا میزان تاثیر گذاری هر شاخص مشخص گردید. در مرحله بعد با در نظر گرفتن دو عامل وزن و فاصله از ایده‌آل میزان تاثیر گذاری مشخص گردید. ولی در عین حال شرایط مدل VIKOR نیز دخالت داده شده است. تا بتوان برنامه‌ریزی و سیاست لازم جهت کاهش آسیب‌پذیری انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها

آسیب شهری؛ پدافند غیرعامل؛ تکنیک و مدل؛ کلانشهر اهواز

مراجع

1. احدنژاد روشنی، محسن، (1388): مدل‌سازی آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله، پایان نامه دکتری دانشگاه تهران، استاد راهنما کرامت الله زیاری، دانشگاه تهران.
2. جلالی، غلامرضا و تاجور، اسماعیل، (1387): مبانی پدافند غیر عامل و تعلیمات صورت گرفته توسط کشور سوئیس، پژوهشکده پدافند غیر عامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
3. حسینی، فاطمه سادات، (1388): دستیابی امنیت شهری پایدار در محلات شهر منطقه 19 تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما زهره دانشچور، دانشگاه شهید بهشتی.
4. خاتم، اعظم، (1389): شهر و زمین لرزه، انتسارات آگاه.
5. داعی نژاد، فرامرز، (1385): اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای باز مجموعه‌های مسکونی به منظور پدافند غیر عامل، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران.
6. رضویان، محمدتقی و بیرامزاده، حبیب، (1387): «عملکرد مدیریت شهرهای کوچک در برنامه‌ریزی کاربری اراضی(مطالعه موردی: شهر بناب)»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره62.
7. زهرائی، سید مهدی، (1383): بررسی آسیب پذیری لرزه‌ای ساختمانهای شهر قزوین، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران.
8. سرداری، محمدرضا، (1388): «کاربرد سیستم‌های اطلاعات مکانی در تحقق پذیری اصول پدافند غیر عامل»، فصلنامه سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین.
9. سیرتی، اکبر، (1387): پدافند غیرعامل، ویژه‌نامه پدافند غیر عامل، تهران.
10. سیاهکلی، لطف اله، (1388): مدیریت شهری احیاگر فرهنگ پدافند غیرعامل، تهران
11. عباسی زاده، تهمینه، (1387): «نقش شهرداریها در پدافند غیر عامل»، فصلنامه فرهنگ ایمنی شهر، شماره 12.
12. عبدالهی، مجید، (1380): مدیربت بحران در نواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداریها، تهران.
13. عزیزی، محمد و برنافر، مهدی، (1391): «فرایند مطلوب برنامه ریزی شهری در حمله‌های هوایی از دیدگاه پدافند غیرعامل منطقه 11 تهران»، مجله مطالعات شهری، شماره1.
14. عسگری، علی، (1383): برنامه‌ریزی و مدیریت سوانح در آموزش عالی، مجله شهرداری‌ها، سال ششم، شماره 60.
15. فتحی رشیدی، علی، قلیزاده، الهام، (1390): دفاع غیرعامل در بافت فرسوده شهری، برگزیده مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهری تهران.
16. قائد رحمتی، صفر، (1387): تحلیل شاخص‌های آسیب پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله در شهر اصفهان، پایان نامه دورة دکتری، گروه جغرافیا، دانشگاه اصفهان.
17. گیوه چی، سعید، (1388): تحلیل و ارائة الگوی مدیریت در سوانح شهری ناشی از مخاطرات زیست محیطی، مورد منطقه 6، پایان نامه دورة دکتری، گروه جغرافیا دانشگاه تهران.
18. ملکی، سعید و مودت، الیاس، (1391): اهمیت و ضرورت پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی شهری، مجموعه مقالات ششمین کنگره انجمن ژئوپلتیک ایران پدافند غیرعامل.
19. مودت، الیاس و همکاران، (1392): «ارزیابی و رتبه‌بندی آسیب‌پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله با مدل TOPSIS و GIS (نمونه موردی شهر یزد)»، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره3.
20. مودت، الیاس، ملکی، سعید، (1393): «طیف‌بندی و سنجش فضایی آسیب فیزیکی – اجتماعی شهرها در برابر زلزله با بکارگیری تکنیکVIKOR و GIS؛ موردشناسی شهر یزد»، مجله جغرافیا آمایش شهری و منطقه‌ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شماره 13.
21. Dobbs, M; (2005): A renaissance for U.S. Civil defense?, Journal of Homeland security, number 190528.
22. Egger, S; (2005): Determining a sustainable city model, Environmental Modelling & Software.
23. Hall, T; (2005): Urban geography, erd edition, Routledge, New York.
24. Lane, M.B; (2003): Reviewing the Regional Forest Agreement Experience: The Wicked Problem" of Common Property Forests, Presented at Regional Forest Agreements and the Public Interest: A National Symposium, Australian National University, Canberra, Australia.
25. C . W; (1976): Sociological Imagination. Newyork Science, Kalyani Publisher., New Delhi.
26. slauyhter, R; (1996): New thinking for a new millennium, USA, Routlege.
27. Smith K; (2000): Environmental hazards, Assessing risk and reducing disaster, 3rd Ed
28. Smith, K; (2012): Advisor turner patrica R, Ducks worth Lawton ,Selika M. Frank Zeidler, Milwaukee, and cold war civil Defense

Van den Berg, L; ( 2003): The Safe City: Safety and Urban Development in European Cities, Ashgate Publishing Company.