تحلیل فضایی برخورداری شهرستان‌های استان فارس از شاخص‌های بهداشتی درمانی با استفاده از تکنیک‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 8، دوره 4، شماره 16، بهمن 1394، صفحه 105-117   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا وارثی¹؛ کیوان باقری^{* 2}؛ کیهان زندی²؛ نعمت الله نادی پور³

¹دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور رضوانشهر صدوق

چکیده

توسعه متعادل و متوازن فضاهای جغرافیایی، مستلزم بررسی دقیق و همه جانبه مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و شناخت بهتر نیازهای جامعه و بهبود آنهاست. بخش بهداشت و درمان به عنوان یکی از بخش‌های مهم اجتماعی کشور، نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت و تندرستی افراد جامعه دارد و دسترسی عادلانه همه افراد به خدمات بهداشتی و درمانی پیش زمینه ایجاد عدالت در جامعه و موجب ارتقای سطح سلامت و ایجاد فرصت‌های برابر در جامعه خواهد شد. در همین راستا در پژوهش حاضر به بررسی و سنجش میزان برخورداری شهرستان‌های استان فارس از شاخص‌های بهداشتی و درمانی متناسب با جمعیت هر یک از شهرستان‌ها پرداخته شده است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. پس از استخراج شاخص های بهداشتی و درمانی از سالنامه آماری 1390 استان فارس وزن دهی به شاخص ها با استفاده از روش آنتروپی صورت گرفته و سپس با استفاده از مدل های morris و topsis شهرستان های استان رتبه بندی شده و رتبه نهایی هر شهرستان از روش ادغامی میانگین رتبه‌ها به دست آمده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که اختلاف زیادی بین شهرستان‌های استان در برخورداری از شاخص‌های بهداشتی و درمانی مشاهده می‌شود به طوری که شهرستان‌های جهرم، فسا، پاسارگاد و شیراز با اختلاف زیاد نسبت به سایر شهرستان‌ها در رتبه‌های نخست و شهرستان‌های خرامه، کوار، کازرون و رستم در رتبه آخر قرار گرفته‌اند. میزان ضریب پراکندگی محاسبه شده حاکی از عدم توزیع متعادل شاخص‌های بهداشتی و درمانی در سطح استان است .

کلیدواژه‌ها

تحلیل فضایی؛ شاخص‌های بهداشت و درمان؛ مدل topsis؛ مدل morris؛ استان فارس

مراجع

منابع

1- ابراهیم زاده، عیسی، سرگلزهی، احمدرضا، خسروی، مهدی (1380)، تعیین درجه توسعه‌یافتگی نواحی روستایی سیستان و بلوچستان به روش طبقه­بندی تاکسونومی، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ویژه­نامه جغرافیا و توسعه، شماره13.

2- الیاس پور، بهنام، الیاس پور، داریوش، حجازی، علی(1390)، میزان توسعه یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستانهای استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره3، شماره1، 3 – 28.

3- احمدی، سجاد، صبوری خواه، حمید، درویشی، هدایت الله، جباری، حبیب(1393)، تحلیل فضایی برخورداری استان‌های ایران در شاخص‌های سلامت، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شماره14، 31-44.

4- احدنژاد روشتی، محسن، غلامحسینی، رحیم، زلفی، علی (1390)، ارزیابی شهرستان‌های استان مازندران از لحاظ دسترسی به زیرساخت های بهداشتی درمانی با استفاده از مدل TOPSISو MORIS، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال چهارم، شماره13، 53 – 68.

5- باقیانی مقدم، محمد حسین و احرام پوش، محمد حسن(1383)، اصول و کلیات خدمات بهداشتی، چاپ دوم، یزد، انتشارات شبنم دانش با همکاری انتشارات چراغ دانش.

6- بیرانوندزاده، مریم، سرخ کمال، کبری، علیزاده، سید دانا، شیخ الاسلامی، علیرضا(1386)، تحلیلی بر میزان توسعه‌یافتگی استان خراسان شمالی و جایگاه آن در کشور، مجله علوم جغرافیایی، شماره7، 100-123.

7- تقوایی، مسعود، شاهیوندی، احمد(1389)، پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان­های ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره39، 33 – 54.

8- حاتمی نژاد، حسین، مهدیان بهنمیری، معصومه، مهدی، علی (1391)، بررسی و تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی – درمانی با استفاده از مدل‌های Topsis، Morris، Taxonomy، مطالعه موردی: شهرستان‌های استان مازندران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال دوم، شماره پنجم، 76 – 97.

9- حکمت‌نیا، حسن و موسوی، میرنجف(1390)،کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، چاپ دوم، یزد.

10- زاهدی اصل، محمد(1381)، مبانی رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ اول، تهران.

11- زنگی آبادی، علی، بهاری، عیسی، قادری، رضا(1392)، تحلیل فضایی و سطح‌بندی شاخص­های بهداشتی – درمانی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال28، شماره اول، 76- 106

12- شایان، علی(1385): کاربرد تکنیک های تصمیم‌گیری چند معیاره در انتخاب راهبرد مناسب جهت انجام پروژه فناوری اطلاعات، سازمان مدیریت صنعتی ایران.

13- صیدایی، سید اسکندر، جمینی، داود، جمشیدی، علیرضا (1393)، تحلیلی بر وضعیت شاخص‌های بهداشتی و درمانی در شهرستان‌های استان کرمانشاه با  بهره‌گیری از مدل‌های TOPSIS، AHP، تحلیل خوشه‌ای، مجله علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال چهارم، شماره اول، 43 – 64.

14- مرکز آمار ایران، سالنامه آماری استان فارس، 1390.

15- مومنی، مهدی، قهاری، غلامرضا(1392)، تحلیلی بر وضعیت توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان فارس، سال سوم، شماره نهم، 53-66.

16- مولایی، محمد(1386)، مقایسه درجه توسعه‌یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان‌های ایران در طی سال‌های 1373 و 1383، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره24، 241-258.

17- ضرابی، اصغر، محمدی، جمال و رخشانی نسب، حمیدرضا (1387)، تحلیل فضایی شاخص‌های توسعة خدمات بهداشت و درمان، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 27، 213- 234.

18- قادرمرزی،حامد، جمینی، داود، جمشیدی، علیرضا، چراغی، رامین (1391). تحلیل نابرابری فضایی شاخص‌های مسکن در مناطق روستایی استان کرمانشاه، فصلنامة اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال دوم، شماره1.

19- لطفی، صدیقه، شعبانی، مرتضی(1392)، ارائه مدل تلفیقی جهت رتبه­بندی توسعه منطقه‌ای(مطالعه موردی: بخش بهداشت و درمان استان مازندران)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره28، 8 – 30.

20- نیک‌پور، بهمن، آصف‌زاده، سعید، مجلسی، فرشته(1368)، مدیریت و برنامه‌ریزی بهداشت و درمان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

21- نسترن، مهین، ابوالحسنی، فرحناز، ایزدی، ملیحه(1389). کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعه پایدار مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال21، شماره38.

22- Jadidi O, Hong T.S, Firouzi F, Yusuff R.M, Zulkifli N(2008): TOPSIS and fuzzy multiobjective model integration for supplier selection problem. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, Vol 31, No 2, 762-769

23- Serafim, O., & Gwo-Hshiung, T. (2004): Compromise solution by MCDM methods:A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational.

24- Shin H. (2003): Income related inequity in health care access and delivery. [Phd thesis].University of South Carolina.

25- Talen, E. 1998. Visualizing Fairness: Equity Maps for Planners. Journal of the American Planning Association, Vol. 64, No. 1.

26- Zere E, Mandlhate C, Mbeeli T, Shangula K, Mutirua K, Kapenambili W. (2007): Equity in health care in Namibia: developing a needs-based resource allocation formula using principal components analysis. Int J Equity Health; 6(1): 3.