بررسی تأثیر زمان برداشت بر رنگ، کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی Achillea wilhelmsii C. Koch (مطالعه موردی: گردنه قوشچی در استان آذربایجان غربی)

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 15، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 19، آذر 1396، صفحه 47-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه نژادحبیب وش^{* 1}؛ حسن مهدوی کیا²؛ سمیرا توفیق³؛ مجید علیمحمدیان⁴؛ گیتی امیرفتحی⁵؛ شاداب پناهی⁶

¹اﺳﺘﺎدﯾﺎر ﮔﺮوه ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﯽ، ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﮐﺮی ﻣﯿﺎﻧﺪوآب، داﻧﺸﮕﺎه اروﻣﯿﻪ، اروﻣﯿﻪ، آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ، اﯾﺮان

²استادیار گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، ارومیه، آذربایجان غربی، ایران.

³گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، ارومیه، آذربایجان غربی، ایران.

⁴مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، ارومیه، آذربایجان غربی، ایران

⁵دانشکده منابع طبیعی ، دانشگاه ارومیه، ارومیه، آذربایجان غربی، ایران

⁶کارشناس، گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، ارومیه، آذربایجان غربی، ایران.

چکیده

بومادران (Achillea wilhelmsii C. Koch.)، متعلق به تیره Asteraceae می‌باشد. این گیاه به‌طور وسیعی در رویشگاه‌های مختلف ایران یافت می‌شود و برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق، سرشاخه‌های گیاه در سه مرحله مختلف قبل گلدهی (اردیبهشت)، گلدهی (خرداد) و پس از آن (تیرماه) از رویشگاه طبیعی آن در سال 1395، از منطقه قوشچی (ارومیه) در استان آذربایجان غربی جمع‌آوری گردید. نمونه اسانس‌ها با استفاده از دستگاه تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و مواد موثره نمونه‌ها با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی ((GC/MS شناسایی گردید. نتایج نشان داد در زمان‌های مختلف برداشت علاوه بر تغییر رنگ و بازده اسانس، کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس‌ها نیز متغیر است. ترکیبات کامفور (5/57 درصد) و کامفن (56/8 درصد) از بیشترین مقدار خود در فاز قبل از گلدهی گیاه گزارش شدند و پس از گلدهی از میزان آنها کاسته شد ولی بالعکس ترکیبات اوکالیپتول (18/13 درصد)، بورنئول (91/18 درصد)، بی سیکلو-هپتان (43/0 درصد) و توجون (35/15 درصد) در مرحله پایان گلدهی به بالاترین مقدار خود می رسد. آنالیز یافته‌ها نشان می‌دهد که اسانس گیاه در مراحل مختلف رشد و نمو از کمیت و کیفیت متفاوت مواد موثره برخوردار است و به تناسب با آن از عملکرد متفاوت دارویی نیز برخوردار خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

آذربایجان غربی؛ اسانس؛ اوکالیپتول؛ ارومیه؛ بومادران (Achillea wilhelmsii C. Koch.)؛ فنولوژی

مراجع

1.Afshari Pour, S., Asgary, S. and Lockwood, G.B. 1996. Constituents of the essential oil of Achillea wilhelmsii from Iran. Planta Medica, 62: 77-8.

2.Ahmadi, L. and Mirza, M. 1999. Study of effect of growth stages and harvesting time on essential oil composition of Salvia officinalis. Journal of Agricultural science and Natural Resources, 3(2): 93-99.

3.Amin, G.H., Salehi Sourmaghi, R., Azizzadeh, M.H., Yassa, M. and Askari, T. 2008. Seasonal variation of the essential oil composition of cultivated yarrow in Tehran-Iran. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 11(6): 628-633.

4.Azadbakht, M., Morteza-Semnani, K. and Khansari, N. 2003. The essential oils composition of Achillea wilhelmsii C.Koch. leaves and flowers. Journal of Medicinal Plants, 2(1): 55-59.

5.Bakhshi Khaniki, A., Sefidkon, F. and Dehghan, Z. 2010. Examination of effect some hanitet condition on quantity and quality Ziziphora Clinopodioides essential oil. Journal of Plant Drogs, 1:11-20. (In Persian).

6.Bimbiraite, K., Ragazinshiene, O., Mariska, A. and Korysova, O. 2008. Comparison of the chemical composition of four yarrow (Achillea millefolium L.) morphotypes. Biologija, 54 (3): 208-212.

7.Cernaj, P., Liptakova, H., Mohr, G., Repeak, M. and Honcariv, R. 1983. Variability of the content and composition of essential oil during ontogensis of Achillea collina Becker. Herb Hung, 22: 21- 27.

8.Dehgan, G., Elmi, F. 2014. Essential oil combination of three species of Achillea growing wild in East Azerbayjan- Iran. Advanced Herbal Medicine, 1 (1): 22-28.

 

9.Eglseer, K., Jurenitsch, J., Saukels, J., Franz, C.H. and Kubelka, W. 1988. Vergleichende untersuchungen des atherischen Oles verschiedener sippen des Achillea millefolium Aggregats. Scientica Pharmaceutica, 56: 15.

10.Farhat, G.N., Affara, N.I. and Gali-Muhtasib, H.U. 2001. Seasonal changes in the composition of the essential oil extract of East Mediterranean sage (Salvia libanotica) and its toxicity in mice. Toxicon, 39: 1601-1605.

11.Ghahreman, A. 1979-1992. Colorful flora of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran. (In Persian).

12.Ghani, A.M., Azizi, M., Hassanzadeh- Khayyat, M. and Pahlavanpour, A.A. 2008. Essential oil composition of Achillea eriophora, A. nobilis, A. biebersteinii and A. wilhelmsii from Iran. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 11(5): 460-467.

13.Greger, H., Grenze, M. and Bohlmann, F. 1981. Polyacetylenic compounds, Part 260. amides from Achillea species and leucocyclus formosus. Phytochemistry, 20: 2579 – 2581.

14.Heywood, V.H. 2002. Biodiversity: Biomolecular aspects of biodiversity and Inno vative Utilization. Şener B. Springer. The Conservation of Genetic and Chemical Diversity in Medicinal and Aromatic Plants, 13-22.

15.Jaimand, K. and Rezaee, M.B. 2002. Chemical constituents of the essential oil of Achilea vermicularistrin. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic plants, 15(2):49-58.

16.Jaimand, K. and Rezaee, M.B. 2006. Essential oil, distillation devices, test methods and retention indices in essential oil analysis. Community Medicinal Plant of Iran Press, Tehran, 350 p. (In Persian).

17.Javidnia, K., Miri, R. and Sadegh Pour, H. 2004.Composition of the volatile oil of Achillea wilhelmsii C. Koch from Iran. Daru, 12(2):63-66.

18.Khorshidi, J., Rostaei, A., Fakhre Tabatabaei, M., Omidbaigi, R. and Sefidkon, F. 2010. Effect of climate and harvesting time on essential oil quantity of Thymus daenensis Celak. Scientific Conference on Medicinal plant Industry Development in Iran. 28. February and 1 March. Tehran – Iran.

19.Mahdavi, S.K.H., Valizadeh, S. and Mahmoodi, G. 2014. Study of effect of phenological stages on quality and quantity of essential oil of Ziziphora clinopodioides L. case study: Gasemloo valay of Urmia. Journal of Rangeland Management, 1(4): 70-83.

20.Mahmodi Sorestani, M. and Akbarzadeh, M. 2015. The effect of harvest time on essential oil content, yield and composition of spearmint (Mentha spicata L.) in the Hamidiyeh region. Journal of Plant Production, 38(1):51-56.

21.Mirahmadi, F., Omidbaigi, R., Sefidkon, F., Rostaei, A. and Fakhre Tabatabaei, M. 2010. Compare the quality of essential oil from Thymus fedtschenkoi at different stages of plant growth. Scientific Conference on Medicinal plant Industry Development in Iran. 28 February and 1 March. Tehran – Iran.

22.Mirza, M., Ghoraishi, F. and Bahadori, A. 2011. Effect of harvesting time on essential oils content and composition of Salvia officinalis L. and Mentha piperita L. in Khuzestan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26 (4):531-543.

23.Nagdibadi, H., Yazdani, D., Nazari, F. and Saged, M.A. 2002. Seasonal variations in the performance and the essential oil composition of Thymus vulgaris L. in different cultivation densities. Journal of Medicinal Plants, 5 (2): 51-56.

24.Nemeth, E. and Bernath, J. 2008. Biological activities of yarrow species (Achillea spp). Current Pharmaceutical Design, 14 (29): 3151-67.

25.Nikkhah, F., Sefidkon, F. and Sharifi Ashoorabadi, A. 2009. The effect of distillation methods and plant growth stages on the essential oil content and composition of Thymus vulgaris L.  Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 25(3):309-320.

26.Oberprieler, C.H., Vogt, R. and Watson, L.E. 2007. XVI. Tribe Anthemideae. In: Kadereit  J.W, Jeffrey C. (Eds.) The families and genera of vascular plants Vol. VIII Flowering plants Eudicots, Asterales, Springer, Berlin, Germany, 364 p.

27.Omidbaigi, R., Sefidkon, F. and Hejazi, M. 2005. Essential oil composition of Thymus×citriodorus L. cultivated in Iran. Flavour and Fragrance Journal, 20: 227-238.

28.Shahraki, A. and Ravandeh, M. 2012. Comparative survey on the essential oil composition and antioxidant activity of aqueous extracts from flower and stem of Achillea wilhelmsii from Taftan (Southeast of Iran). Journal of Health Scope, 1(4): 167-172.

 29.Sefidkon, F. and Askari, F. 2003. Quantity and quality of Thymus sp essential oil. Journal of Pajouhesh and Sazandegi, 59:2-7. (In Persian).

30.Sefidkon, F. and Rahimi Bidgoli, A. 2002. Evaluation of qualitative and quantitative variations in the period plant growth and various methods of distillation of essential oil of Thymus kotschyanus. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 15:1-22.

31.Sefidkon, F. and Akbarnia, A. 2009. Essential oil content and composition of Satureja sahendica Bornm. in different stage of plant growth. Journal of Essential Oil Research, 21(2): 112-114.

32.Sefidkon, F., Abbasi, K.H., Jamzad, Z. and Ahmadi, S.H. 2007. The effect of distillation methods and stage of plant growth on the essential oil content and composition of Satureja rechingeri  Jamzad. Food Chemistry, 100: 1054-1058.

33.Rechinger, K.H. 1963. Flora Iranica. No. 158. Akademische Druke-U, Verlagsanstalt Wien, Austria, 234p.

34.Yesil Celiktas, O., Hames Kocabas, E.E., Bedir, E., Vardar Sukan, F., Ozek, T. and Baser, K.H.C. 2007. Antimicrobial activities of methanol extracts and essential oils of Rosmarinus officinalis, depending on location and seasonal variations. Food Chemistry, 100: 553-559.

35.Yusupov, M.I., Kasymov, S.Z., Abdullaev, N.D., Sidyakin, G.P. and Yagudaev, M.R., 1977. New isorideniin lactone from Achillea biebersteinii., Khim. Prir. Soedin, 13: 800 – 802.

36.Zarezadeh, A., Mirhosayni, A. and Arabadeh, M.R. 2013. Comparison of quality and quantity effective substance essential oil of six species Thymus L. in farming condition in two vegetative and reproductive in Yazd province. Second Proceeding Plant Physiology 235, (In Persian).

37.Zargari, A. 1993. Medicinal Plants. Amirkabir Press, Tehran, 397p. (In Persian).