بررسی و ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهر ایلام در برابر زلزله

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 6، دوره 6، شماره 23، آبان 1396، صفحه 89-102   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امیر محمودزاده¹؛ ایران غازی²؛ مریم عسکری^{* 3}

¹رییس پژوهشگاه شاخص پژوه، اصفهان، ایران

²دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان

³دانشجوی دکترا جغرافیاوبرنامه‌ریزی شهری، پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی شاخص پژوه-اصفهان

چکیده

زلزله به عنوان مخرب ترین حادثه طبیعی، عامل تلفات بشری و خسارات اقتصادی قابل توجه در کشور تلقی می شودکه این مسأله در بافت های فرسوده شهری به مراتب شدیدتر است. چرا که بافت های فرسوده، ساختاری متمایز و منحصر به فرد داشته و در عین حال جزئی از پیکره، شهریند که نمادی از تمدن پیشین بشریت محسوب می شوند از آنجایی که این بافت ها در برابر سوانح طبیعی بویژه زلزله بسیار آسیب پذیر بوده، توجه به ترمیم، ساماندهی و نگهداری از آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.مساحت محدوده بافت فرسوده شهر ایلام، 374 هکتار است که نسبت مساحت آن، 19% سطح کل محدوده هست که محلات قدیمی و بافت مرکزی شهر را در بر گرفته است. روش تحقیق انتخاب شده برای این پژوهش روش توصیفی تحلیلی و میدانی است. هدف از انجام این پژوهش˓ارزیابی میزان آسیب پذیری در بافت فرسوده شهر ایلام است که شاخص‌هایی همچون نوع مصالح، قدمت ساختمان‌ها، تعداد طبقات، نوع کاربری، سطح اشغال، کیفیت ابنیه، تراکم جمعیت، عرض معابر و مساحت بررسی‌شده‌اند.نتایج حاصله نشان می دهد که مصالح ساختمانی بیش‌ترین وزن را به خود اختصاص داده و بقیه عوامل تابعی از وضعیت مصالح بکار رفته در سازه بوده است. نقشه خروجی آسیب‌پذیری نشان داد که از کل مساحت محدوده به استثنای معابر، ۸/۹درصد دارای آسیب‌پذیری خیلی زیاد،59درصد دارای آسیب‌پذیری زیاد،23درصد دارای آسیب‌پذیری متوسط، ۳/۶ درصد دارای آسیب‌پذیری کم ˓و ۵/۵ درصد آسیب پذیری بسیار کم بوده است و در مجموع ۶۷/۹درصد محدوده بافت فرسوده بر اساس شاخص‌های موجود آسیب‌پذیرمی‌باشند.

کلیدواژه‌ها

آسیب‌پذیری؛ بافت فرسوده؛ زلزله ˓ AHP؛ GIS

مراجع

۱. افشار سیستانی، ایرج، (1372)، ایلام و تمدن دیرینه آن، چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.

۲. امیریان و همکاران(۱۳۹۴)، "تخمین آسیب پذیری شهر گرگان در برابر زلزله با تاکید بر فاصله از تاسیسات شهری با روش منطق فازی" فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران، شماره هشتم.

۳. ابراهیمی و همکاران(۱۳۹۴)، ارزیابی آسیب پذیری لرزه‌ای شهر بردسکن در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی وارون، مجله مخاطرات محیط طبیعی

۴. پورطاهری، مهدی و همکاران (۱۳۹۰)، سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی مدیریت ریسک زلزله (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان قزوین)، پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شماره یکم.

۵. پیشگاهی‌فرد و همکارانش (۱۳۹۱)، مدل‌سازی تعیین مناطق خطرپذیر با استفاده از مدل AHP در محیط GIS جهت مدیریت بحران شهری، (مطالعه موردی؛ منطقه ۸ شهرداری تبریز)، فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره ۳۷. 

۶. ربیعیان، مصطفی، و همکاران(۱۳۹۲).ارزیابی عوامل موثر در میزان آمادگی برای مقابله با خطر زلزله در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران. پیاورد سلامت مرداد و شهریور.

۷. رزاقی،مهران و همکاران (۱۳۹۰) مدیریت بحران شهری درزلزله بااستفاده ازروش سلسله مراتبیAHP، ششمین کنفرانس بین‌المللی زلزله­شناسی ومهندسی زلزله،پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی،تهران.

۸. زبردست، اسفندیار، (۱۳۸۰)، کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۱۰، دانشگاه تهران.

۹. خواجه شاهکوهی، علیرضا و همکاران (1390)، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، مجموعه چکیده مقالات سومین همایش ملی پدافند غیرعامل، دانشگاه ایلام.

۱۰. شمس، مجید و همکاران (۱۳۹۰)، بررسی مدیریت بحران زلزله در بافت‌های فرسوده شهر کرمانشاه، مطالعه موردی: محله‌ی فیض‌آباد، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره ۱۳.

۱۱. سازمان مسکن و شهرسازی، (۱۳۹۱)، گزارش توجیهی طرح جامع ایلام

۱۲. فلاح علی آبادی و همکاران (۱۳۹۲) ارزیابی آسیب‌پذیری بافت تاریخی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مطالعه‌ی موردی: محله‌ی فهادان یزد، فصلنامه مدیریت بحران، شماره سوم.

۱۳. کلانتری خلیل آبادی، حسین و همکاران (۱۳۹۵)، راهبردهای مرمت در بافت‌های تاریخی شهرها با تاکید بر مدیریت بحران زلزله (مطالعه موردی: محله‌ی سیروس تهران)، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره ۲۳.

۱۴. عزیزی، محمدمهدی و همکاران، (۱۳۸۷)، ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب‌پذیری شهرها از زلزله، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۳۴، دانشگاه تهران.

۱۵. عزیزی، محمدمهدی و میلاد همافر (۱۳۹۱)، آسیب‌شناسی لرزه‌ای معابر شهری (مطالعه موردی: محله کارمندان، کرج)، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره ۱۷، شماره ۳.

۱۶. حیدری، شاهین، (1388)، در جستجوی هویت شهری ایلام، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.

۱۷. ملکی، سعید و الیاس مودت، (۱۳۹۲)، ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای در شهرها بر اساس سناریوهای شدت مختلف با استفاده از مدل MD، TOPSIS و GIS(مطالعه موردی: شهر یزد)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره پنجم.

۱۸. محمد صالحی و دیگران، (۱۳۹۳)، مدیریت بحران در نواحی شهری، وزارت کشور، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری،تهران.

۱۹. مرکز آمار ایران، ۱۳۹۰.

۲۰. مرادی، بهزاد(1391)، ارزیابی بهسازی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله (1388-1375)، پایان نامه کارشناسی ارشد.

۲۱. مهندسان مشاور شهریگ (۱۳۹۲)، مطالعات طرح آمایش سرزمین استان ایلام، استانداری ایلام.

۲۲. مهندسان مشاور بهاوند مهراز،(۱۳۸۸)، طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر ایلام، اداره مسکن و شهرسازی ایلام.

23-Botero Fernandez V. (2009). Geo-information formeasuring vulnerability to earthquake: a fitness for useapproach. PhD thesis, ITC, Netherland.

24- Chui, CH. Y Feng, Joyce. Jordan,Lucy. (2014). From good practice to policy formation—The impact of third sector on disaster management in Taiwan. International Journal of Disaster Risk Reduction,Volume 10, Part A, December 2014, Pages 28–37.

25 -Kreimer, A. Arnold,A. Carlin,A.( 2003). Building safer cities, The future of disaster risk, Disasterrisk management series, Vol. 3, The World bank.

26-Murata, Mamoru, (2014). A Science Instruction for the Prevention and Reduction of 2020 Nankai Earthquake Disaster in Tokushima, Southwest Japan, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 143, August 2014, Pages 404–406.

27-Rattien,S, (1990),The Role of Mediain Hazard Mitigation and Disaster Management,Disaster  press,Vol 1.

28-Rashed, T. )2003( Measuring the Environmen-tal Context of UrbanVulnerability to Earthquake Hazards: An Integrative Remote Sensing and GIS Approach.Uc santa Barbara and San Diego State University.

29-Thapalia.R(2006);Assessing Vulnerability for Earthquake Using Field SurveyData and Development control Data,Msc Thesis in ITC.Netherlands.

30- Wu, W. Ma, T. Jiang, H. and Jiang, CH. (2013). Multi-scale seismic hazard and risk in the China mainland with implication for the preparedness, mitigation, and management of earthquake disasters: An overview. International Journal of Disaster Risk Reduction 4, 21–33.

31-www.iiees.ac.ir