خصوصیات اکولوژیک گونه دارویی سنبل‌الطیب کوهی (Valeriana sisymbriifolia) در استان یزد (مطالعه موردی منطقه بهاباد)

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 16، دوره 9، شماره 30، آذر 1396، صفحه 181-191   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه شارجبیان^{* 1}؛ علی اصغر مصلح آرانی²؛ زین العابدین حسینی³؛ رضا باقری⁴؛ هنگامه زندی⁵

¹دانشگاه یزد

²استاد، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، گروه محیط زیست

³استادیار، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، گروه مرتع و آبخیزداری

⁴اداره کل منابع طبیعی استان یزد

⁵دانشیار، مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذا، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد

چکیده

گونه Valeriana sisymbriifolia (سنبل الطیب کوهی) از زمان‌های قدیم به عنوان آرامش‌بخش اعصاب و برای رفع بی‌خوابی استفاده می‌شده است. این بررسی به منظور شناخت برخی خصوصیات اکولوژیکی، تلاش در جهت زراعی کردن و هم‌چنین جلوگیری از تخریب این گونه در رویشگاه طبیعی انجام شد. ویژگی‌های رویشگاهی این گونه مانند هوا و اقلیم‌شناسی، خاک، گونه‌های همراه، فنولوژی و خصوصیات بیومتری جمعیت این گونه مورد بررسی قرار گرفت. بذرهای این گونه جمع آوری و تأثیر تیمارهای مختلف بر جوانه زنی آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که این گونه در شیب شمالی کوه‌های کم کوئیه بهاباد استان یزد در ارتفاع 1850 متر از سطح دریا پراکنش دارد. اقلیم محل پراکنش بر اساس روش آمبرژه خشک سرد می-باشد. نتایج آزمایشات خاک حاکی از بافت لومی شنی، غیر شور، با اسیدیته خنثی رو به قلیایی و مواد آلی کم برای رویش سنبل الطیب است. همچنین براساس تحقیق حاضر تجدید حیات این گونه به خوبی انجام گرفته و زمان رشد رویشی آن از اردیبهشت تا تیرماه بوده‌است. در رویشگاه این گونه، گونه‌های همراه ارس، بادام کوهی ، شن، عروس سنگ و شیرخشت دیده شده که نشان از نیاز رطوبتی مناسب و اقلیم مناطق کوهستانی است. نتایج هم‌چنین نشان داد که تیمارهای اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم و سرمادهی در اکثر غلظت‌های به کار برده شده تأثیر معنی‌داری بر افزایش جوانه زنی بذرهای این گونه نسبت به شاهد نداشته‌اند نتایج این تحقیق می‌تواند برای گسترش این گونه دارویی در مناطق با شرایط اکولوژیکی مشابه برای حفظ و بهره‌برداری از این گونه استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

Valerianasisymbriifolia؛ بهاباد؛ بیومتری؛ خصوصیات اکولوژیک؛ یزد

مراجع

##ابن جلال، ر. و م. شفاعی بجستان.1370. اصول نظری و عملی مکانیک خاک. انتشارات دانشگاه شهید چمران. 746 صفحه.##اختصاصی، م.، م. ط. صحتی، ا. مصلح آرانی وح. ر. عظیم­زاده. 1390. تأثیر برخی از خصوصیات واحد های سنگی آندزیتی و گرانیتی بر روی میزان استقرار پوشش گیاهی در مناطق خشک (مطالعه موردی: مهریز- یزد). فصلنامه پژوهشهای آبخیز­داری (پژوهش و سازندگی). شماره 92: 43-32.##آژیر، ف. و ا. ع. شاهمرادی.1386. آت اکولوژی گونه مرتعی Ferula ovina در استان تهران. مجله مرتع و بیابان. شماره 3: 367-359.##آقایی، ر.، س. الوانی نژاد، ر. بصیری و ر. ذوالفقاری.1391. رابطه بین گروه­های اکولوژیک گیاهی با عوامل محیطی (مطالعه موردی: رویشگاه وزگ در جنوب شرقی یاسوج). اکولوژی کاربردی. شماره 2: 64-53.##امان­زاده، ی.، ن. قاسمی دهکردی، س. اسماعیل و م. پیرالی همدانی. 1381. دو والپوتریات جدید از ریشه سنبل‌الطیب کوهی. نشریه دارو. جلد 2، شماره 10: 63.##جوادیان، ک.، ر. میری، م. کمالی نژاد و ه. خزرایی. 1385. ترکیبات شیمیایی روغن فرار سنبل‌الطیب بومی ایران. نشریه گل و گیاهان معطر. شماره 21: 518-516.##رستمی کیا (نوکی)، ی.، م. فتاحی، ع. ا. ایمانی و ج. شریفی نیارق.1388. بررسی برخی از نیازهای رویشگاهی و خصوصیات کمی و کیفی بنه در جنگلهای شهرستان خلخال. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران. جلد 17، شماره 4: 499- 489.##زارع چاهوکی، م. ع.، ل. خلاصی اهوازی و ح. آذرنیوند.1393. مدل سازی پراکنش گونه­های گیاهی بر اساس عوامل خاک و توپوگرافی با استفاده از روش رگرسیون لوجستیک در مراتع شرق سمنان. نشریه مرتع و آبخیزداری. مجله منابع طبیعی ایران. دوره 67، شماره 1.##سلطانی­پور، م. ا. و ر. اسدپور.1385. برخی خصوصیات اکولوژیک گونه دارویی Tanacetumfruticulosum در استان هرمزگان. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. جلد 22، شماره 4: 340-332.##صابر آملی، س.، ش. ع. نوروزی، ا. شکرچیان، م. اکبرزاده و م. ر. کدوری.1386. خصوصیات اکولوژیک گونه­های اسانس­دار تیره نعناع در استان کرمان. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. جلد 23، شماره 4: 543-532.##صالحی، ع.، ا. محمدی و ا. صفری.1390. بررسی و مقایسه ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک و خصوصیات کمی درختان در جنگل­های کمتر تخریب یافته و تخریب یافته زاگرس (مطالعه موردی: جنگل­های حوزه شهرستان پلدختر). مجله جنگل ایران. انجمن جنگلبانی ایران. شماره 1:89-81.##طویلی، ع.، م. صابری و ع. ر. شهریاری.1398. بررسی اثر تیمار­های مختلف بر بهبود ویژگی­های جوانه­زنی و رشد اولیه گونه­های ZygophyllumeurypterumBoiss. &Buhse, Zygophyllumeichwaldii C.A.M.. پژوهش­های آبخیزداری. شماره 86.##علیرضائی نقندر، م.، ح. آروئی، ش. ع. رضازاده، م. شور، م. کیانی فریز، ی. سلاح ورزی و ن. وحدتی مشهدیان.1390. تأثیر تیمارهای حرارتی و شیمیایی بر رفع خواب و جوانه­زنی بذر گیاه (سوخوار) سورنجان تحت شرایط کشت درون شیشه­ای. همایش ملی گیاهان دارویی.##فیلی زاده، ی و گ. گودرزی. 1389. اسانس حاصل از کشت آزمایشگاهی و کشت در زمین ریشه سنبل‌الطیب کوهی. مجله گیاهان دارویی. جلد 9، شماره 35: 120.##قربانی، ا.، ج. شریفی نیارق، ا. ح. کاویان­پور، ب. ملک­پور و ف. میرزایی آقجه قشلاق. 1392. خصوصیات اکولوژیک گونه Festucaovina L در مراتع جنوب شرقی سبلان. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان. جلد 20، شماره 2: 396-379.##محمودی، ع. ع.، ق. ا. زاهدی امیری و و. اعتماد. 1391. بررسی ارتباط ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک با شادابی گونه تاغ در تاغ­زار­های طبیعی و دست کاشت (مطالعه موردی: دشت حسین آباد، استان خراسان جنوبی). مجله جنگل ایران. انجمن جنگلبانی ایران. شماره 4: 299-289.##مصداقی، م. 1382. مرتعداری در ایران. انتشارات آستان قدس رضوی. چاپ چهارم. 333 صفحه.##مصلح آرانی، ا.1388. شناسایی آفات و عوامل موثر برجوانه‌زنی بذر گیاه مورخوش. طرح پژوهشی مصوب دانشگاه یزد. صفحه 26.##مظفریان و. ا. 1383. درختان و درختچه­های ایران. فرهنگ معاصر. جلد 1، 991 صفحه.##مهرنیا، م.، ط. نژاد ستاری، م. اسدی و ا. مهرگان.1392. معرفی گیاه دارویی دارمازو (QuercusinfectoriaOliv) در کوه­های زاگرس و تعیین DNA بارکدینگ آن. فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان. شماره 2.##نبئی، م.، پ. روشندل و ع.ا. محمدخانی. 1390. روش­های مؤثر در شکست خواب و افزایش جوانه­زنی بذر ریواس Rheum ribes L . فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. جلد 27، شماره 2: 223-212.##Mueller, D.   and H.Ellenberg. 1974. Aims and methods of vegetation ecology. New York: John Wiley & Sons.47 p.##