سلفی‌گری تکفیری در خاورمیانه هزاره سوم و جمهوری اسلامی ایران

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 9، دوره 9، شماره 33، بهمن 1396، صفحه 179-206   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حسین نصیرزاده¹؛ مهناز گودرزی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

²عضو هیئت علمی (استادیار)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، گروه روابط بین الملل، اصفهان، ایران

چکیده

چکیده
در هزاره‌ جدید؛ به‌ویژه پس از واقعه‌ 11 سپتامبر 2001 و به­دنبال  تحولات پس از قیام‌های مردمی و بیداری اسلامی، جهان شاهد گسترش فزاینده‌ جریان­های سلفی- تکفیری و قدرت‌یابی افرا‌ط­گرایان مذهبی در خاورمیانه بوده است. جریان­های سلفی- تکفیری با عقبه‌ ایدئولوژیک، در حلقه‌ اول جغرافیای سیاسی ایران قرار گرفته و علاوه بر تهدیدهای منطقه‌ای و بین‌المللی آن، به‌طور خاص جمهوری اسلامی ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که سلفی‌گری تکفیری در خاورمیانه، چه پیامدهایی برای جمهوری اسلامی ایران در پی داشته است؟ یافته­های پژوهش نشان داد که جریان­های سلفی- تکفیری به‌عنوان عامل تهدید، بی‌ثباتی و بی­نظمی در منطقه خاورمیانه علی‌رغم چالش‌های آن برای جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف فرصت‌های قابل توجهی نیز برای ایران به­‌همراه داشته است. روش جمع­آوری اطلاعات پژوهش حاضر کتابخانه‌ای و اسنادی و همچنین، یافته‌های تحقیق به شیوه‌ای توصیفی- تحلیلی بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: اسلام؛ جریان‌های سلفی‌-تکفیری؛ خاورمیانه؛ جمهوری اسلامی ایران

مراجع

ابراهیمی، نبی ا... .(۱۳۸۶). «تأملی بر مبانی و فرهنگ مکتب کپنهاگ»، فصلنامه سیاست خارجی، ش 82، صص 439-458.

اسماعیل زاده امامقلی، یاسر و احمدی فشارکی، حسنعلی .(1395). «داعش و امنیت ایران، با تکیه بر مکتب کپنهاگ»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال پنجم، ش 18 (پیاپی 48)، پاییز 123-141.

اقتصاد ایرانی .(1395). «حضور ایران در بازار عراق»، دسترسی در: http://www.ireconomy.ir/fa، تاریخ دسترسی 10/5/1396.

باقی، محمدحسین .(1396). «تبعات اقتصادی پیدا و پنهان جنگ با داعش»، اقتصاد نیوز، قابل دسترسی در:  http://www.eghtesadnews.com، تاریخ دسترسی 10/6/1396.

تقوی اصل، سیدعطا .(1393). تحولات اخیر عراق و تاثیرات آن بر ژئوپلیتیک ایران، سایت تابناک، قابل دسترسی در: http://www.tabnak.ir،

توسلی حسین .(1393). «تهدیدات و فرصت‌های عملکرد داعش برای جمهوری اسلامی ایران»، قابل دسترسی در: http://www.farsnews.com، تاریخ دسترسی 10/4/1396.

جام کوردی .(1396). «آل اسحاق: بازار عراق، حوزه انسان‌های محتاط و مأیوس نیست»، قابل دسترسی در: http://fa.jamekurdi.com/economy، تاریخ دسترسی 18/6/1396.

حلفی، مهدی .(1395). «حشد الشعبی؛ بسیج مردمی عراق»، ماهنامه پاسدار اسلام، سال سی و پنجم، ش 411-412، صص 46-49.

دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و فرازی، مهدی .(1391). بیداری اسلامی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، ش 28 ، صص 163-190.

رنجبر شیرازی، مصطفی؛ نجاتی آرانی، حمزه و فاطمی صدر، امیر .(1393).جریانشناسیداعش:چیستی،شاخصه‌هاوراهکارهای مواجهه، تهران: انتشارات سخنوران.

سیدنژاد، سید باقر .(1389). «سلفی­گری در عراق و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، ش 47، صص 95-122.

کرم زادی، مسلم .(1395). «سلفی‌گرایی جهادی-تکفیری و آینده ثبات سیاسی در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره اول، صص 113-142.

گلستان، مسلم .(1394). «چالش‌ها و فرصت‌های ظهور داعش برای ایران»، دیپلماسی ایرانی، قابل دسترسی در:http: //www. irdiplomacy.ir/fa/page/1947944، تاریخ دسترسی 14/2/1396.

لیک، دیوید ای و پاتریک مورگان .(1392). نظم‌هایمنطقه‌ای: امنیت‌سازیدرجهاننوین، ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: انتشارات راهبردی.

مینایی، حسین .(1394). «تهدیدها و فرصت‌های داعش برای جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، قابل دسترسی درhttp: //peace-ipsc.org/fa، تاریخ دسترسی 24/2/1396.

نجات، سیدعلی .(1394). «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، فصلنامه سیاست، ش 6، صص 103-119.

نصری، قدیر .(1381). «مکتب کپنهاگ: مبانی نظری و موازین عملی»، مطالعات دفاعی و امنیتی، ش ۳۳، صص 33-58.  

نوزعیم، محسن، «بررسی چالش­ها و فرصت­های عراق جدید برای منافع و امنیت ملی ایران»، انسان‌شناسی و فرهنگ، قابل دسترسی در سایت

http://anthropology.ir/article/29924.html، تاریخ دسترسی 22/5/1396.

نیکروش رستمی، ملیحه و جعفری، علی‌اکبر .(1395). «نقش مراجع تقلید و علمای دینی کشور عراق در افزایش قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره 5، ش 18، صص 105-138.  

واعظی، محمود و داداندیش، پروین .(1390). «ضرورت شکل‌گیری ترتیبات امنیت منطقه‌ای در قفقاز: رهیافتی نو»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش74، صص 169-202.

Abdulrahim, Raja(2016), “In Syria’s Mangled Economy, Truckers Stitch Together Warring Regions”, available at: www.wsj.com/.../in-syrias-mangled-economy-truckers-stitch-together-warring-re, accessed on 2017/2/2.

Adel, Loaa(2016), “ISISRevenues from Smuggled Oil Decline After Sharqat Liberation,” Iraqi News, available at: https://www.iraqinews.com,  accessed on 2017/6/2.

Cordesman, Anthony (a)(2017),  After ISIS: Creating Strategic Stability in Iraq, Center for Strategic and International Studies, , available at: https://www.csis.org/analysis/after-isis-creating-strategic-stability-iraq.

Glaser, Daniel, remarks delivered at Chatham House, London, February, Jay Solomon and Benoit Faucon(2016), “An Energy Mogul Becomes Entangled with Islamic State,” Wall Street Journal, available at: www.wsj.com/.../an-energy-mogul-becomes-entangled-with-islamic-state-1462734922

Jonsson, Michael (2014), Following the Money: Financing the Territorial Expansion of Islamist Insurgents in Syria, Swedish Defense Research Agency.

Wilson, Tom(2017), Foreign Funded Islamist Extremism in the UK, Centre for the Response to Radicalisation and Terrorism Research Paper No. 9, The Henry Jackson Society, available at: henryjacksonsociety.org/wp-content/.../Foreign-Funded-Islamist-Extremism-fin, accessed on 2107/8/20.