ارزیابی اثر تنش خشکی و محلول پاشی عناصر کم‌مصرف بر عملکرد دو رقم سویا (Glycin Max L.) در منطقۀ خرم آّباد

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 5، دوره 10، شماره 33، شهریور 1397، صفحه 43-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راضیه موحدی^{* 1}؛ علی خورگامی¹؛ منوچهر سیاح فر²

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

²بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم‌آباد، ایران

چکیده

به منظور بررسی اثر خشکی و محلول‌پاشی عناصر کم‌‌مصرف بر عملکرد دانه، مقدار پروتیین و روغن دانۀ سویا، آزمایشی به صورت اسپلیت_فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 4 تکرار در سال زراعی 94-1393 در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد اجرا شد. فاکتور تنش رطوبتی در سه سطح (آبیاری نرمال، تنش-خشکی از مرحله 50 درصد گلدهی و تنش‌خشکی از مرحله 50 درصد غلاف‌دهی که در آنها به ترتیب آبیاری در زمان اعمال 60، 120 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس A به عنوان عامل اصلی و عامل رقم، شامل (ارقام M7 و M9) و محلول‌پاشی عناصر کم‌مصرف (آهن، روی، بر، مس، منگنز) در سه سطح (عدم محلول‌پاشی، محلول‌پاشی در مرحلۀ50 درصد گلدهی و محلول‌پاشی در مرحلۀ 50 درصد گلدهی و 50 درصد غلاف‌دهی) به صورت فاکتوریل، به عنوان عوامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد اثر تنش خشکی، محلول‌پاشی عناصرکم‌مصرف و رقم در سطح آماری یک درصد و اثر متقابل تنش‌خشکی در محلول‌پاشی در سطح آماری پنج درصد تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه سویا داشتند. بطوری که بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار آبیاری نرمال (بدون تنش‌خشکی) با میانگین 3192 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه مربوط به تیمار تنش در مرحله گلدهی با میانگین 2211 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین بیشترین عملکرد کمی و کیفی سویا در شرایط بدون تنش، محلول‌پاشی در دو مرحلۀ 50 درصدگلدهی و 50 درصد غلاف‌دهی و رقم M7 حاصل شد و حساس‌ترین مرحلۀ رشدی سویا نسبت به تنش‌خشکی مرحلۀ گلدهی تشخیص داده شد.

کلیدواژه‌ها

گلدهی؛ عملکرد دانه؛ پروتیین دانه؛ روغن دانه؛ دانه روغنی

مراجع

احمدی، ک.، قلی زاده، ح. ا.، عبادزاده، ح.، حسین پور، ر.، حاتمی، ف.، فضلی، ب.، کاظمیان، ا. و رفیعی، م. 1393. آمار نامه کشاورزی سال زراعی 1393-1392. تهران: وزارت جهادکشاورزی، معاونت برنامه ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، 1394.

اکرمی ­فرشته م. وزان س. و گل­زردی ف. 1392. بررسی تاثیر محلول­پاشی آهن و روی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا مجله پژوهش در علوم زراعی، سال چهارم، شماره 16، ص 51-39.

امیدی، ا.ح. 1390. اثر تنش خشکی در مراحل رشدی مختلف بر عملکرد دانه و برخی ویژگی­های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره. مجله به­زراعی نهال و بذر، جلد 2-25، شماره 1، ص 31-15.

امیری، ا. قنبری، ا. بوسلی، ا. رستگاری­پور، ف و روشنی، ش. 1391. بررسی صفات کمی و کیفی ارقام کلزا تحت شرایط تنش رطوبتی و شناسایی بهترین رقم بر اساس شاخص­های مقاومت. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز،  سال چهارم، شماره پانزده، ص 28-17.

امینی­فر، ج. محسن­آبادی، غ.ر. بیگلویی، م.ح. و سمیع­زاده، ح.ا. 1392. تأثیر کم­آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و بهره­وری آب رقم T.215 سویا. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، سال سوم، شماره 11، ص 34-24.

امینی­فر، ج. محسن­آبادی، غ.ر. بیگلویی، م.ح. و سمیع­زاده، ح.ا. 1392. تأثیر کم­آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و بهره­وری آب رقم T.215 سویا. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، سال سوم، شماره 11، ص 34-24.

امینی فر، ج.، بیگلویی، م. ح.، محسن آبادی، غ. و سمیع زاده، ح. 1391 . اثرات کم آبیاری بر عملکرد کمی و کیفی رقم های سویا در منطقه رشت. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی، 5 (2): 109-93.

بابازاده، ح.، سرایی تبریزی، م.، پارسی نژاد، م. و مدرس ثانوی، س. ع. م. 1389 . بررسی برخی صفات کیفی و کمی زراعی سویا (Glycin Max L.)  در شرایط تنش آبی. پژوهش آب در کشاورزی (علوم خاک و آب)، 24 (2): 109-99.

بالجانی، ر و شکاری، ف. 1390. تاثیر پیش تیمار با سالیسیلیک اسید بر روابط شاخص­های رشد و عملکرد در گیاه گلرنگ تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 22، شماره 1، 103-87.

بهدانی، م.ع و جامی­الاحمدی، م. 1388. عکس­العمل ارقام گلرنگ بهاره به فواصل مختلف آبیاری در شرایط بیرجند. نشریه پژوهش­های زراعی ایران، جلد 8، شماره 2، ص 323-315.

پورموسوی، س.م.، گلوی، م.، دانشیان، ج.، قنبری، ا. و بصیرانی، ن. 1386 . بررسی تأثیر تنش خشکی و کود دامی بر محتوای رطوبت، میزان پایداری غشای سلول و محتوای کلروفیل برگ سویا. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 14 (4): 134-125.

جباری، ح. دانشیان، ج و علی­آبادی­فراهانی، ح. 1390. استفاده از تلاش بازآوری، عملکرد کمی و کیفی برای شناسایی هیبریدهای آفتابگردان متحمل به تنش خشکی. فصلنامه علمی پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی، دوره 3، شماره 1، ص 23-9.

جلیلیان، ج. س. مدرس­ثانوی، ع. م. اصغرزاده، ا. و فرشادفر، م. 1389. اثر تلقیح­کننده‌های میکروبی و تنش خشکی بر ترکیب اسیدهای چرب آفتابگردان. خلاصه مقالات دهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. موسسه تحقیقات و اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج. مرداد ماه، صفحه 12-6.

حاتمی، ح.، ا. آینه­بند، م. عزیزی و ع. دادخواه. 1388 . تأثیر کود نیتروژن بر رشد و عملکرد ارقام سویا در خراسان شمالی. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. 2 (2): 42-25.

حسنی، م. حیدری، م و برزگری، م. 1391. بررسی اثر کود آهن و گوگرد بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد در شرایط تنش خشکی در گتوند. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز سال چهارم، شماره شانزدهم، ص 42-33.

خواجویی نژاد، غلامرضا. و]کاظمی، حمدالله .آلیاری، هوشنگ. جوانشیر، عزیز. و آروین، محمدجواد[. (1384). تأثیر رژیم های آبیاری و تراکم کاشت بر عملکرد، کارایی مصرف آب و کیفیت دانه سه رقم سویا در کشت تابستانه در شرایط آب و هوایی کرمان. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 9 (4): 151-137.

خواجویی نژاد، غ.، کاظمی، ح.، آلیاری، ه.، جوانشیر، ع. و آروین، م.ج. 1383.  اثر رژیم های مختلف آبیاری و تراکم کاشت بر ویژگی های رشد، عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سویا در کشت دوم. دانش کشاورزی، 14 (2): 70-57.

دانشیان، جهانفر. نورمحمدی، قربان. و پریسا، جنوبی. (1381). بررسی واکنش سویا به تنش خشکی و مقادیر مختلف فسفسر. چکیده مقالات هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، کرج. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج.

دانشیان، ج.، نورمحمدی، ق. و جنوبی، پ. 1381 . تأثیر تنش خشکی و سطوح کود فسفر روی سویا. هفتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات. کرج.

رحیمی­زاده، م. کاشانی، ع. زارع­فیض­آبادی، ا. مدنی، ح و سلطانی، ا.  1389. تأثیر کودهای ریزمغذی بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان تحت شرایط تنش خشکی. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی، جلد 3، شماره 1، ص 72-57.

دانشیان ، ج.، هادی، ح. و جنوبی، پ1388. ارزیابی خصوصیات کمی و کیفی ژنوتیپ های سویا در شرایط تنش کم آبی. مجله علوم زراعی ایران،11(4):409-393.

رضوانی، م.، ب. افشنگ، ع. قلیزاده و ف. زعفریان. 1390 . ارزیابی تأثیر قارچ میکوریزا و منابع مختلف فسفر بر رشد و جذب فسفر در سویا. مجله مدیریت و تولید پایدار. 1 (2): 118-97.

ساجدی، ن.ع. ف. رجالی. 1390. تأثیر تنش خشکی، کاربرد روی و تلقیح میکوریز بر جذب عناصر کم مصرف در ذرت. مجله پژوهش­های خاک (علوم آب و خاک) جلد 25، شماره 2، ص 92-83.

سبک دست نودهی، م.، زینالی خانقاه، ح. و خیال پرست، ف. 1387 . بررسی ارتباط عملکرد و اجزای عملکرد دانه با میزان روغن، ترکیب اسیدهای چرب و پروتئین دانه سویا. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، 39 (1): 220-211.

سپهری، ع. گل­پرور، ا.ر. قوشچی، ف و شیراسماعیلی، غ.ح. 1389. بررسی تاثیر تنش خشکی بر محتوای روغن، عملکرد دانه و اجزای عملکرد در ارقام کلزا. پنجمین همایش ایده­های نو در کشاورزی، 28-27 بهمن.

شاه­مرادی ش (1382) بررسی اثرا ت تنش خشکی بر روی صفات کمی و کیفی ارقام و لاین های پیشرفتۀ سویا. پایان نامۀ کارشناسی ارشد زراعت، دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تهران.

شیری­جناقرد، م. و ی، راعی. 1393 . اثر باکتری­های محرک رشد بر گرهزایی و عملکرد روغن و پروتئین دانه سویا. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 24 (1): 82-69.

عقیقی شاهوردی م. ف، عباسی شاهمرسی. و ب، ممیوند. 1394. ارزیابی خصوصیات کمی و کیفی 17 ژنوتیپ سویا (Glycine max L.). مجله علمی پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان. سال هفتم، شماره بیست و دوم، 1394.

کریمی، ا و سدیک، م. 1390. بررسی تاثیر تنش خشکی روی عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، دوره 40، شماره 1، ص 136-125.

کارگر، س. م. ع.، قنادها، م. ر.، بزرگی پور، ر.، خواجه، ا.، عطاری، ا. ع. و بابایی، ح. ر. 1383 . ارزیابی شاخص های تحمل به تنش خشکی در تعدادی از ژنوتیپ های سویا در شرایط آبیاری محدود. علوم کشاورزی ایران، 35 (1): 142-129.

مدنی، ح و سلطانی، م. 1389 . فیزیولوژی مقاومت به سرما و انجماد در کلزای پاییزه. پایان نامه دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

میرآخوری م، پاک نژاد ف، اردکانی م ر، پازوکی ع ر، ناظری پ و اسماعیل پور جهرمی (1388) ارزیابی اثر تنش خشکی و محلول پاشی متانول بر مقدار پروتیین و روغن دانه، سرعت و دورۀ پر شدن دانۀ سویا (L17). تنش های محیطی در علوم کشاورزی. 2 (2): 183-171.

Abayomi, A.Y. 2008. Comparative growth and grain yield response of early and late soybean maturity groups to induced soil moisture stress at different growth stage. World Journal of Agriculture Science, 4(1): 71-78.

Aghighi Shahverdi Kandi, M., A, Tobeh, A. Golipouri, S. Jahanbakhsh Godehkahriz and Z. Rastgar. 2012. Concentration changes of Lysine and Methionine amino acids in potatoes varieties affected by different levels of nitrogen fertilizer. TJEAS. 2:93- 96.

AOAC (1990) Association Official Analytical Chemists. Official methods of analysis of AOAC. Washington DC.

Ball RA, Purcell LC and Vories ED (2000) Short-season soybean yield compensation in response to population and water regime. Crop Science. 40: 1070-1078.

Behtari, B., Dabbagh Mohamadi Nasab, A., Gasemi Golazani, K., Zehtab Salmasi, S., and Turchi, M. 2008. Effect of water deficit on yield and yield components of two soybean cultivars. Agricultural Science, 18(3): 135-125.

Clover G, Smith H and Jaggard K (1998) The crop under stress. British Sugar Beet Review. 66(3): 17-19.

Esmailian, Y., Sirousmehr A.R., Asghripour, M.R., and Amiri, E. 2012. Copmarison of sole and combined nutrient application on yield and biochemical composition of sunflower under water stress. International Journal of Applied, 2(3): 214-220.

FAO. 2013. Food Agricultural Organization. http://faostat.fao.org.

Hsiao TC (2000) Leaf and root growth in relation to water status. Horticultural Science. 35: 1051-1058.

Krishma  S. 1995. Effect of sulphur and zinc application on yield, S and Zn uptake and protein content of mung. Legum Res. 18: 89-92.22.

Kumar, V. Behl, R. K and Narula, N. 2001. Establishment of phosphate solubilizing strains of Azotobacter chroococcum in rhizosphere and their effect on wheat under greenhouse conditions. Microb. Res 156: 87–93.

Lopez Pereira, M. Sadras, V.O. and Trapani, N. 1999. Genetic improvement of sunflower in Argetina between 1930 and 1995. I. Yield and its components. Filed Crops Res, 62: 157-166.

Muchow RC (1985) Phonology, seed yield and water use of legume grown under different soil regimes in semi-arid tropical environment. Field Crop Research. 11: 81-97.

SAS Institute. Inc. (1999) SAS/STAT User’s Guide, Version 8.0. SAS Institute. Cary. NC.

Sohrabi  Y. Habibi  A. Mohammadi  K. Sohrabi  M. Heidari1  G. Khalesro  S. and Khalvandi  M. 2012. Effect of nitrogen (N) fertilizer and foliar-applied iron (Fe) fertilizer at various reproductive stages on yield, yield component and chemical composition of soybean (Glycine max L. Merr.) seed. African Journal of Biotechnology Vol. 11(40), pp. 9599-9605.

Tatari  M. 2004. The effects of various levels of salinity and irrigation times on growth and yield of cumin in Mashhad conditions. MSc thesis. Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. 87p. [In Persian with English Summary].

Vankhadeh, S. (2002). Response of sunflower to applied Zn, Fe, P, N. nes s.zz : 1 – 143 .144.