مطالعه تطبیقی تأثیر تحولات سوریه و عراق بر سیاست منطقه‌گرایی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 2، دوره 10، شماره 36، آبان 1397، صفحه 26-50   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمدجواد فتحی^{* 1}؛ الهام رسولی ثانی آبادی²؛ میلاد خسروی نژاد³

¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش آینده پژوهی انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد

²دانشگاه یزد

³دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل از دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

چکیده
امروزه منطقه­گرایی یکی از الزامات سیاست خارجی کشورها را شکل می­دهد و توجه به مناطق پیرامونی و پتانسیل­های خاص هر کشور، دولت­ها را به سمت راهبردهای منطقه­ای خاصی رهنمود می­کند. کشورها تلاش دارند با استفاده از نقش منطقه­ای و ظرفیت­های موجود، به افزایش قدرت بین­المللی خود بیفزایند. ایران و ترکیه به عنوان دو کشور مهم منطقه­ای به لحاظ شرایط خاص آنها در خاورمیانه، همواره به دنبال افزایش نقش منطقه­ای خود بوده­اند. تحولاتی که از سال 2011 در سوریه و سپس در کشور عراق از سال 2013 آغاز شد، تأثیرات زیادی بر منطقه­گرایی دو کشور برجای گذاشته است. براین اساس، سؤال پژوهش حاضر این است که تحولات سوریه و عراق چه تأثیری بر منطقه‌گرایی ایران و ترکیه داشته است؟ فرضیه نیز بدین گونه است که تحولات منطقه با توجه به فراهم آوردن فرصت­ها و چالش­های مشترک منطقه­ای، نگاه ژئوپلتیک ایران و ترکیه را تقویت کرده است. شایان ذکر است که با استفاده از تز مجموعه­های امنیتی منطقه­ای مکتب کپنهاک، چالش­ها و فرصت­هایی در قالب سه مؤلفه وابستگی متقابل امنیتی، الگوهای دوستی و دشمنی و همبستگی­های فرهنگی و نژادی ایجاد شده است. براساس یافته­های پژوهش، فرصت­های سیاسی، ایدئولوژیک و اقتصادی و چالش­های امنیتی و اقتصادی، موجب تقویت سیاست منطقه­گرایی ایران و ترکیه پس از تحولات منطقه شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و گردآوری داده­ها نیز کتابخانه­ای ـ اسنادی بوده است.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: منطقه‌گرایی؛ ایران؛ ترکیه؛ مکتب کپنهاگ؛ امنیت منطقه‌ای؛ تحولات سوریه و عراق

مراجع

منابع

منابع فارسی

ابراهیمی، نبی­اله .(1386). «تأملی بر مبانی و فرهنگ مکتب کپنهاگ»، فصلنامه سیاست خارجی، ش 82.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1389). «گفتمان اسلام سلفی و جهانی شدن امنیت خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، ش 4.

آدمی، علی .(1391). «بحران بحرین و امنیت منطقه­ای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال بیست ویکم، ش 62.

بوزان، باری .(1389). مردم، دولت‌ها و هراس، تهران: ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بوزان، باری و ویور، الی .(1388). مناطق و قدرت­ها، ترجمه رحمان قهرمان‌پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

جعفریان، رسول .(1389). «تشیع در عراق و مناسبات با ایران»، فصلنامه مطالعات تاریخی، ش 15.

جی مارتین، لی .(1389). چهره جدید امنیت خاورمیانه، ترجمه قدیر نصری، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.

چگنی­زاده، غلامعلی و آثار تمر، محمد .(1388). «تحرکات قومی کردها و امنیت ملی ترکیه»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره دوم.

حشمت­زاده، محمد باقر .(1387). تأثیر انقلاب اسلامی برکشورهای اسلامی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

داد اندیش، پروین وکوزه­گر کالجی، ولی .( 1389). «بررسی انتقادی نظریه مجموعه امنیتی منطقه­ای با استفاده از محیط امنیتی منطقه قفقاز جنوبی»، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم.

عبدالله خانی، علی .(1383). نظریه­های امنیت، جلد اول، تهران: ابرار معاصر.

عسگریان، عباسقلی وتجری، سعید .(1396). «تأثیر بحران سوریه برروابط روسیه و ترکیه درمنطقه قفقاز»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، ش 97.

علائی، حسین .(1391). «تحلیل تغییرات موازنه قدرت در خاورمیانه در پی قیام‌های مردمی درکشورهای عربی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست وششم، ش 4.

فرج­زاده، سکینه .(1389). «بررسی مواضع ترکیه نسبت به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران»، فصلنامه دفاع مقدس، سال نهم، شماره سی وپنجم.

قاسمی، صابر .(1374). ترکیه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.

کوهکن، علیرضا وتجربی، سعید .(1393). «بحران سوریه و سیاست منطقه­ای عربستان سعودی»، فصلنامه راهبرد، ش 10.

مسعودنیا، حسین و همکاران .(1391). «ترکیه و بحران سوریه؛ از میانجیگری تا حمایت از مخالفان دولت»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، شماره چهارم.

مقصودی، مجتبی .(1388). «جایگاه قومیت درمنافع ملی ایران»، فصلنامه روژه­ف، سال چهارم، ش ش 11 و 12 و 13.

نیاکویی، امیر و بهمنش، حسن .(1391). «بازیگران معارض در بحران سوریه، اهداف و رویکردها»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، ش4.

منابع لاتین

Smyth, Philip(2017),”Revolution Unveild:A Closer Look At Iran S Presence An Influence In The Middle East”,Atlantic Council.

Burns And William And Flournoy,Michele (2017)”Contain, Enforce And Enhange:An Integrated Us Strategy To Address Iran S Nuclear And Regional Challenge”, Carnegie Endowment For International Peace.

Eisenstadt, Michael(2015), “Iran And Iraq” ,The Washington Institute For Near East Policy.

Bekdil, Burak(2015),“Dateline: Turkey’s Double Game With Isis”,Middle East Quarterly, Available In: Http://Www.Meforum.Org/5317/Turkey-Isis

Katzman, Kenneth (2010),“ Iran – Iraq Relations”, CRS Report For Congress, No 12

“Turkey Sends In Jets As Syria's Sagony Spills Over Every Border” (25/Jul/ 2015), Guardian, Available In: Http://Theguardian.Com/World/2015/Jul/25

LUCAS, Scott(2015),“The Effects Of Russian Intervention In The Syria Crisis” , GSDRC

Cander, Cengiz(2017),“Turkeys Threats Against Kurdish Referendum Vague But Deliberate”Available In:Https://Www.Google.Com/Amp/S/Www.Al-Monitor.Com/Pulse/En/Originals/2017/09/Turkey-Iraqi-Kurdistan-Referendum-Ankara-Adopts-Ambiguity.Amp.Html

منابع اینترنتی

واعظی، محمود .(1386). چالش‌ها و رویکرد امنیتی ایران در محیط پیرامونی، مرکز تحقیقات استراتژیک، قابل دسترس در:

http://www..csr.ir/departements.aspx?abtid=07&&depid=44&semid=1095

علایی، حسین .(1392). در رقابت برای نفوذ در منطقه کجا هستیم، قابل دسترس در:

http://www.entekhab.ir/fa/news/104298

خبرگزاری صراط .(1392). چرا ایران از سوریه حمایت می­کند، قابل دسترس در:

http://www.seratnews.ir/fa/news/108511

خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران .(1394). روابط اقلیم کردستان عراق با ایران به گواهی سنگرهای مشترک، قابل دسترس در:

http://www.irna.ir/fa/news/81713025