ویژگی های ژئوشیمیایی و سنگ‌زایی سنگ های مافیک- فرامافیک فریمان با نگرشی ویژه به زمین‌ساخت صفحه‌ای

ژئوشیمی

مقاله 5، دوره 1، شماره 2، مرداد 1391، صفحه 117-128

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عاطفه نیمروزی؛ غلامعلی معاف پوریان

چکیده

مجموعه سنگ‌های فرامافیک- مافیک و میان لایه‌های رسوبی شرق خطواره تربت جام- فریمان را در بسیاری از منابع، نمایانگر آثار زمین‌درز دیرینه‌تتیس دانسته و به عنوان افیولیت‌های پالئوزوییک معرفی کرده‌اند. مطالعات ما بر روی واحدهای آذرین مجموعه یاد شده با یافته‌هایی همراه بوده که لزوم بازنگری در دیدگاه ذکر شده را ضروری می‌سازد. برای مثال، مشاهدات صحرایی و میکروسکوپی نشانگر ماهیت آتشفشانی تا کم‌عمق سنگ‌های فرامافیک- مافیک است و ویژگی‌های ژئوشیمیایی این سنگ‌ها نیز با ماگماهای تشکیل شده در محیط‌های فرورانش و حاشیه‌های سازنده مانند مورب یا حوضه‌های حاشیه‌ای تفاوت دارند. مشاهدات بافتی شامل انواع بافت‌های ناتعادلی میکروسکوپی احتمالا از فروتافت مذاب‌های فراتافته حکایت دارد. براساس داده‌های عناصر اصلی، فرعی و کمیاب و همچنین با توجه به الگوهای REE و عنکبوتی مجموعه سنگی مورد بحث را می‌توان به انواع کماتئیتی، پیکریتی و تولئیتی تقسیم کرد ضمن آنکه نسبت‌های عناصر ناسازگار و نامتحرک مانند (Nb/Th)_N در برابر (Nb/La)_N، Nb/Th در برابرZr/Y و La/Yb در برابر Th/Ta بیشتر به نسبت‌های ملاحظه شده در بازالت‌های مربوط به جایگاه دشت‌های اقیانوسی(OPB)  شباهت دارد. با توجه به ارتباط نزدیک مکانی و زمانی انواع مختلف سنگ‌ها در مجموعه مورد مطالعه، در قالب یک توالی آتشفشانی- رسوبی واحد، و همچنین با استناد به موقعیت نمونه‌ها در نمودار نسبت Zr/Y در برابر Nb/Y که بالاتر از خط ∆Nb قرار می‌گیرند، می‌توان منشأ گرفتن مذاب‌های مربوط را از منبع ناهمگن پلوم گوشته‌ای محتمل دانست. این نتیجه‌گیری با محتوای بالای MgO در سنگ‌ها و میزان بالای Fo (حداکثر Fo=0.93) در الیوین‌های ملاحظه‌شده در نمونه‌های کماتئیتی و پیکریتی همخوانی دارد.   

کلیدواژه‌ها

فرامافیک- مافیک؛ خطواره فریمان- تربت¬جام