‌ارزیابی هیدروشیمیایی و عوامل موثر بر کیفیت شیمیایی چشمه های مسجد سلیمان

ژئوشیمی

مقاله 1، دوره 1، شماره 3، فروردین 1392، صفحه 190-167

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عباس شیرمردی دزکی؛ میرحسن موسوی؛ فاطمه امیری

چکیده

هدف از این تحقیق، ارزیابی کیفی آب چشمه‌ها در منطقه مسجد سلیمان است که مهم‌ترین منبع آب برای مصارف کشاورزی و شرب این منطقه به شمار می‌آید. این مطالعات شامل بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب چشمه‌ها در بخش‌های مختلف و تعیین عوامل موثر بر آنهاست. در این مطالعه برای ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی از روش‌های هیدروشیمیایی مانند نسبت‌های یونی و نمودارهای ترکیبی استفاده شده است. با استفاده از استانداردهای کنترل کیفیت آب مانند نمودار ویلکوکس و شولر، کیفیت این چشمه‌ها برای مصارف کشاورزی تعیین شد و در مجموع در رده آب‌های مناسب قرار گرفتند. در بیشتر نمونه‌ها نوع آب سولفاتی (کلسیم، سدیم و منیزیم) و در تعداد کمی از آنها از نوع کلرید سدیم و بی‌کربناتی (کلسیمی و سدیمی) است. با توجه به ضرایب همبستگی میان پارامترهای مختلف شیمیایی و بررسی‌های زمین‌شناختی، مهم‌ترین عامل موثر در تغییر کیفیت آب چشمه‌ها، ویژگی‌های سنگ‌شناختی سازندهای در برگیرنده آبخوان است که سبب کاهش شدید کیفیت آب می‌شوند. در این تحقیق، از نسبت‌های یونی مانند HCO₃/(Sum Anions)، Na/(Na+Cl)، Ca/(Ca+SO₄)، Mg/(Ca+Mg)، (Na+K-Cl)/(Na+K-Cl+Ca) و Cl/(Sum Anions) و نمودارهای ترکیبی برای تعیین عوامل موثر بر کیفیت آب زیرزمینی استفاده شده است. براساس نتایج به دست آمده، فرایندهایی مانند انحلال ژیپس، هالیت، سولفات‌های سدیم‌دار، هوازدگی پلاژیوکلازهای غنی از سدیم و تبادل یونی، کیفیت شیمیایی آب چشمه‌ها را در منطقه مسجد سلیمان تحت تاثیر قرار می‌دهند. نتایج حاصل از محاسبه شاخص اشباع، نشان می‌دهد که این آب‌ها نسبت به کانی‌های ژیپس، انیدریت و هالیت زیر اشباع و نسبت به کانی کلسیت اشباع هستند.

کلیدواژه‌ها

چشمه؛ هیدروشیمی؛ کیفیت شیمیایی؛ نسبت یونی؛ مسجد سلیمان