زمین شیمی و سنگ‌‌شناسی بازالت های شمال شرق نیشابور، شمال شرق ایران

ژئوشیمی

مقاله 6، دوره 1، شماره 3، فروردین 1392، صفحه 239-249

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمد ابراهیم فاضل ولی پور؛ مرجان بخشی مزده

چکیده

سنگ‌های بازالتی مورد نظر با مختصات جغرافیایی '08 ^o 59 تا  '16^o 59 طول شرقی و '07 ^o 36 تا '11 ^o 36 عرض شمالی در شمال شرق درود- نیشابور قرار گرفته است. سن این سنگ‌ها سیلورین است و ترکیب سنگ‌شناسی متنوعی شامل بازالت معمولی، بازالت الیوین‌دار، تراکی‌بازالت، آندزیت بازالتی، تراکی‌آندزیت بازالتی و دولریت دارند که براساس نمودارهای نام‌گذاری، سنگ‌های منطقه مورد مطالعه بازالت قلیایی است. در نقشه زمین‌شناسی طرقبه این سنگ‌ها به صورت گدازه‌های بالشی گزارش شده‌اند، اما به دلیل تکتونیزه بودن منطقه و خردشدگی سنگ‌ها، ساختار بالشی در منطقه مورد مطالعه دیده نشد. نمودارهای مختلف سرشت ماگمای مولد را قلیایی سدیمی نشان دادند و نمودارهای عنکبوتی عناصر ناسازگار نشان‌دهندة بی‌هنجاری‌های متفاوت و متغیر عناصر ناسازگار مانند (LILE ) Ba, Rb, K, Th هستند که بیانگر تأثیر شدید فرایند دگرسانی در این سنگ‌ها بوده و عناصر (HFSE) Nb, Ti, Ta غنی شده‌اند که نشان‌دهندة منبع گوشته غنی‌‌شده (سست‌کره) برای این سنگ‌ها است، همچنین بی‌هنجاری‌های مثبت سرب در نمودارهای عنکبوتی مشارکت مواد پوسته‌ای در سنگ‌زایی سنگ‌های منطقه را نشان می‌دهد. محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها نشانگر این امر است که بازالت‌های مورد مطالعه از نوع درون‌صفحه‌ای است، و با توجه به وجود فسیل مرجان در رخساره‌های کربناتی- ماسه‌سنگ منطقه متعلق به سن دونین می‌توان چنین استنباط کرد که سنگ‌های آتشفشانی منطقه در محیط کم‌عمق زیر آب، طی فاز کالدونین فوران کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

بازالت؛ بازالت قلیایی؛ سنگ‌شناسی؛ شمال شرق ایران؛ نیشابور؛ کالدونین