خودستایی‌های آموزنده در اشعار ناصرخسرو قبادیانی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 5، شماره 20، اسفند 1392، صفحه 1-34   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

خودستایی از مضامین پر اهمیت شعر فارسی است که در آثار شاعرانی که در ادوار گوناگون حیات ادبی ایران می‌زیسته‌اند جلوه‌گر شده است. این شاعران با ذهنیت های منحصر به فرد و تحت تأثیر محیط به مضمون‌آفرینی های بدیع در زمینة خودستایی دست یازیده‌اند و از این مهم در جهت دستیابی به اهداف خود سود جسته‌اند.
خودستایی ممکن است ارزش تعلیمی داشته باشد، بدین صورت که شاعر خود را الگوی هر خصیصه اخلاقی نشان دهد تا از این طریق به جلوه دادن ارزش‌های والایی که می‌خواسته است به ضمیر خواننده القا کند بپردازد و با تشویق و تحریض مخاطب به این صفات، حرکت به سمت زندگی متعالی را برای او ممکن سازد.
ناصرخسرو قبادیانی، شاعر قرن پنجم، در زمینة سرودن خودستایی‌های آموزنده در شعر فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد. او خود را به سبب هنر سخنوری، فضل و همت والا می‌ستاید و از دیگران برتر می‌داند.
در این جستار، کوشش می‌شود به بررسی ماهیت خودستایی و انگیزه‌های آن و معرفی اجمالی زندگی و شعر ناصرخسرو پرداخته شود و سپس با تأمل در انواع خودستایی‌های هدفمند اخلاقی و تعلیمی در شعر او، وجوه شخصیتی و افکار این شاعر بلند مرتبه روشن گردد.
 

کلیدواژه‌ها

خودستایی‌های تعلیمی؛ شعر؛ ناصرخسرو

مراجع

١- قرآن مجید. (۱۳۸۲). ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران:گلشن.

2- نهج البلاغه. (۱۳۸۲). ترجمه محمد دشتی، قم: دفتر نشر الهادی.

3- اسلامی ندوشن، محمدعلی. ( 1355). پیوند فکر و شعر در نزد ناصرخسرو. یادنامه ناصرخسرو، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

4- برتلس، آندره یوگنی یویچ. (۱۳۶۴). ناصر خسرو و اسماعیلیان، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

5- بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین. (۱۳۸٨). تاریخ بیهقی، تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران: سخن.

6- تجلیل، جلیل. ( ۱۳۸۷). شعر از دیدگاه پیامبر، شرح درد اشتیاق: مجموعه مقالات با رویکرد زیبایی شناسی و بلاغی، تهران: سروش.

7- تمیمی­آمدی، عبدالواحد بن محمد. (۱۳۷۳). غررالحکم و درر الکلم، تصحیح جلال الدین حسینی ارموی، تهران: دانشگاه تهران.

8- حسینی، ابوالقاسم. (۱۳۸۰). بر ساحل سخن: شیوه ها و مهارت های نویسندگی، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.

9 - داعی الاسلام، سید محمدعلی. (۱۳۶۴). فرهنگ نظام، تهران: شرکت دانش.

10- دانش پژوه، منوچهر. (۱۳۸۰). تفنن ادبی در شعر فارسی، تهران: طهوری.

۱۱- دهخدا، علی اکبر. (۱۳۶۵). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

۱۲- زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۵). از گذشتة ادبی ایران، تهران :المهدی.

۱۳- --------------- . (۱۳۷۴). با کاروان حله، تهران :علمی.

١٤- --------------- .  (۱۳۷۱). سیری در شعر فارسی، تهران: علمی.

١٥- سجادی، جعفر. (۱۳۸۳). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.

۱۶- سعدی، مصلح بن عبدالله. (١٣٦٨).گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران:خوارزمی.

۱۷- شریعتی، علی. (۱۳۵۷). بازگشت، تهران: حسینیه ارشاد.

۱۸- صفا، ذبیح الله. (۱۳۶۸). تاریخ ادبیات در ایران، تهران:فردوس.

۱۹- طبری، احسان. (۱۳۴۸). برخی بررسی ها دربارة جهان بینی و بینش های اجتماعی در ایران، تهران: بی نا.

۲۰- عنصر المعالی، ­کیکاووس­­ بن ­اسکندر .(۱۳۵۸). قابوس­نامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی

۲۱- غرویان، محسن (۱۳۸۷ ). ترجمة نهج الفصاحه، قم: عصر ظهور.

۲۲- غزالی، محمد بن محمد. (۱۳۵۱). نصیحة الملوک، تصحیح جلال الدین همایی، تهران: انجمن آثار ملی.

۲۳- فرزام پور، علی اکبر. (۱۳۵۴). خودستایی شاعران. یغما، سال ۲۸، ش 6: 377- 374.

۲۴- فروم، اریک. (۱۳۸۵). انسان برای خویشتن (پژوهشی در روانشناسی اخلاق)، ترجمه اکبر تبریزی، تهران: بهجت.

۲۵- فروزانفر، بدیع الزمان. (۱۳۸۰). سخن و سخنوران، تهران: خوارزمی.

۲۶- فیروز، شیر زمان. (۱۳۷۱). فلسفة اخلاقی ناصر خسرو و ریشه های آن، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

۲۷- قزوینی، محمد. (۱۳۶۳). بیست مقاله، تهران: ابن سینا.

۲۸- کزازی، میرجلال الدین. (۱۳۸۱). «خود کم بین بر منش»؛ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 35، ش 2و1: 82- 75.

۲۹- ------------- . ( ۱۳۶۷). دُرّ دریای دری، تهران: مرکز.

۳۰- کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۷۵). اصول کافی، ترجمه محمد باقر کمره ای، تهران: اسوه.

۳۱- کیانوش، محمود. (۱۳۶۹). نظم، فضیلت و زیبایی، تهران: آگاه.

۳۲- گریمال، پیر. (۱۳۶۲). فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمة احمد بهمنش، تهران: امیرکبیر.

۳۳- محقق، مهدی. (١٣٦٨).تحلیل اشعار ناصرخسرو، تهران: دانشگاه تهران.

٣٤- موریش، ایور. (١٣٧٣). درآمدی به جامعه شناسی تعلیم و تربیت، ترجمه غلامحسین سرمد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

۳۵- ناصرخسرو، ابوالمعین. ( ۱۳۶۳). جامع الحکمتین، به اهتمام محمد معین و هانری کربن، تهران: کتابخانه طهوری.

۳۶- --------------- .(۱۳۷۸). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.

۳۷- نراقی، احمد. (۱۳۸۴). معراج السعاده، قم: قائم آل محمد.

۳۸- نصیرالدین طوسی (۱۳۶۴)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.

۳۹- نعمانی، شبلی. (۱۳۶۳)، شعر العجم، ترجمه محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.

٤٠- هانسبر­­گر، آلیس. (۱۳۸۳). ناصر خسرو، لعل بدخشان، تصویری از شاعر، جهانگرد و فیلسوف ایرانی، ترجمة فریدون بدره ای، تهران: فروزان روز.

٤١- یوسفی، غلامحسین. (۱۳۷۶).چشمة روشن؛ دیدار با شاعران، تهران: علمی.

 

ان���8 �@�