فرآیند یادگیری با تکیه بر آیات قرآن کریم و اشعار مثنوی معنوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 5، شماره 20، اسفند 1392، صفحه 35-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

بدن انسان مکانیسم پیچیده‌ای دارد که علی‌رغم تمامی پیشرفت‌های علوم زیستی و شناختی باز هم جنبه‌های زیادی از آن کشف نشده است و دانشمندان امروزی در صدد کشف آنها هستند.گاهی آنچه علم پس از مدّت‌ها آزمایش به آن می‌رسد، به وضوح در آیات قرآن تصریح شده و با تفحص  به راحتی قابل استنباط است. یادگیری، یکی از فرآیندهای پیچیده در بدن انسان است. با نگاهی به ظاهر بدن انسان به راحتی می‌توان دریافت که دو ابزار وقوع و تکامل این فرآیند یعنی «گوش و چشم»، توسط باری‌تعالی با ظرافت و دقّت هرچه تمام‌تر در بدن تعبیه شده است. انسان با تربیت این اعضا و استفادة درست از آنها می‌تواند فرآیند یادگیری را در خود تکامل بخشد و به کمال مطلوب انسانی و کسب معرفت الهی که هدف خالق است، برسد. حال که در فرآیند یادگیری، این دو حس نقش اساسی را ایفا می‌کنند، این سوال پیش می‌آید که آیا نقش هر دوی آنها مساوی است یا یکی بر دیگری رجحان دارد و جایگاه هر یک از آنها در فرآیند یادگیری کجاست؟ در این تحقیق با جستجو در  نظریه‌های روانشناسی، مانند نظریه‌های شناختی و انگیزشی و جستاری در آیات قرآن و اشعار مثنوی معنوی، به تبیین نقش و جایگاه هر یک از این حواس در فرآیند یادگیری پرداخته شده و وجه تمایز و امتیاز هریک مورد بررسی قرار گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها

یادگیری؛ شنیدن؛ دیدن؛ آیات قرآن؛ اشعار مثنوی

مراجع

الف) کتاب­ها

1- قرآن کریم .(1384). ترجمة مهدی الهی قمشه­ای، قم: آیین دانش.

2- اتکینسون؛ ریتال، اتکینسون، ریچارد؛ هیلگارد، ارنست . ر .(1369). زمینة روانشناسی، ترجمة گروه مترجمان زیر نظر محمّد تقی براهینی، تهران: رشد.

3- برکو، روی ام؛ دی ولوین،آندرد؛ ولوین، دارلین آر .(1386). مدیریت ارتباط، ترجمة محمّد اعرابی و داوود ایزدی، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.

4- جوادی آملی، عبدالله .(1366). تفسیر موضوعی قرآن مجید، قم: مرکز نشر فرهنگی رجا.

5- دیویس، روبرت؛ لورنس، الکساندر؛ یلون، استفن .(1363). طراحی سیستم یادگیری (رویکردی به بهسازی آموزشی)، تهران: دنیا.

6- روحانی، کمال .(1387). اعجاز قرآن در عصر فضا و تکنولوژی(تحقیقی بر اعجاز همه گونة قرآن چون اعجاز بلاغی، علمی، عددی و...)، سنندج: سامرند.

7- زمانی، کریم .(1373). شرح مثنوی معنوی، دفتر دوم، تهران: اطّلاعات.

8- -------- .(1375). شرح مثنوی معنوی، دفتر چهارم، تهران: اطلاعات.

9- -------- .(1376). شرح مثنوی معنوی، دفتر پنجم، تهران: اطلاعات.

10- ------- .(1377 الف). شرح مثنوی معنوی، دفتر اول، تهران: اطلاعات.

11- ------- .(1377 ب). شرح مثنوی معنوی، دفتر سوم، تهران: اطلاعات.

12- ------- .(1378). شرح مثنوی معنوی، دفتر ششم، تهران: اطلاعات.

13- سیف، علی اکبر .(1353). روانشناسی یادگیری و تدریس (روانشناسی تربیتی)، تهران: دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران.

14- ---------- .(1375). روش­های اندازه­گیری و ارزشیابی آموزشی،تهران: دوران.

15- شعبانی، حسن .(1385). مهارت­های آموزشی و پرورشی، تهران: سمت.

16- صفوی، امان الله .(1385). روش­ها و فنون و الگوهای تدریس، تهران: سمت.

17- کریمی، یوسف .(1381). روانشناسی اجتماعی(نظریه­ها، مفاهیم و کاربردها)، تهران: ارسباران.

18- کله، پیتر؛ لورنا، جان .(1372). روش­ها و راهبردها در تعلیم و تربیت کودکان استثنایی، ترجمة فرهاد ماهر، تهران: قومس.

19- گانیه، رابرت .(1368). شرایط یادگیری، ترجمة جعفر نجفی زند، ویرایش علی اکبر سیف، تهران: رشد.

20- نابلسی، محمد راتب؛ پشابادی، یدالله؛ سلیمانی، امین .(1387). شگفتی­های خداوند در بدن انسان، بازخوانی عبدالباسط عیسی زاده، سنندج: آراس.

21- نجاتی، محمّد عثمان .(1364). روانشناسی قرآن، ترجمة عباس عرب، مشهد: بنیاد پژوهش­های آستان قدس رضوی.

22- هرگنمان، بی.آر؛ السون، متیو اچ .(1385). مقدمه­ای بر نظریه­های یادگیری، ترجمة علی اکبر سیف، تهران: آگاه دوران.

 

ب) مقاله­ها

1- خوش­منش، ابوالفضل .(1379). نقش قوة سامعه در آموزش قرآن کریم، علوم قرآن و حدیث، صحیفة مبین، بهار، ش 22: 113- 102.

2- فروغی مبارکه، عبدالرضا .(1382). نگاهی به عملکرد ذهن در فرآیند یادگیری، رشد معلّم، آبان، ش 176: 40- 36.

 

ج) منابع الکترونیکی  

1- دیباج، سید موسی .(1392). .www.dibadjmihanblog.com