بازجست تفکّر خلاق و انتقادی از دیدگاه مولوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 5، شماره 20، اسفند 1392، صفحه 137-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

در بین موجودات عالم هستی، انسان تنها حیوان اندیشمندی است که برای تداوم حیات و رفع نیازهای مادی و معنوی خویش از گوهر تفکّر خلاق و انتقادی بهره می‌گیرد.
ارتقای فکری انسان از موضوعات قابل تأمل در فرهنگ قرآنی-اسلامی است. عارفان با استمداد از این فرهنگ‌ به واکاوی ژرفای وجود آدمی پرداخته‌اند. مولوی بلخی در زمره عارفانی است که در بستر دین با دستیابی به آگاهی کیهانی، درصدد حل مسائل مادی و معنوی انسان از مجرای اندیشه و در قالب تمثیل و حکایات دلنشین برآمده است. با وجود آنکه مولانا گوهر وجودی انسان را اندیشه‌وری تلقی می‌کند اما از مضیق افهام کهن و وسواس افکار، جهل و عصبیت فکری مردمان نیز به تنگ آمده است و همواره در تمنای افکار نو و معانی بکر برمی‌آید. او فکر خلاق و بکر را امری فطری می‌پندارد و بر آن است که با فکر شیرین و ذکر مدام می‌توان زمینه خلاقیت در اندیشه و تفکّر منتقدانه را فراهم آورد. وی انسان‌ کامل را الگوی تفکر درست و خلاق می‌شمرد.

کلیدواژه‌ها

تفکر نو؛ انسان کامل؛ تفکّر خلاق؛ تفکر انتقادی و مولوی

مراجع

1- قرآن کریم.

2- جان اَدِر .(1388). آموزش مهارت­های تفکر خلاق، تصمیم گیری و استرتژی­های حلّ مسأله، ترجمه ابوذر کرمی، تهران: انتشارات لوح زرین.

3- جعفری، محمدتقی .(1373). تحلیل و نقد تفسیر مثنوی، تهران: انتشارات اسلامی.

4- السراج الطوسی، ابونصر .(1382). اللّمع فی­التصوف، تصحیح نیکلسون، ترجمه دکتر مهدی محبتی، تهران: انتشارات اساطیر.

5- سلطان القرائی، خلیل واکبر سلیمان­نژاد .(1386). تفکر انتقادی وضرورت آموزش آن در کلاس درس، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سال3 شماره 6، بهار و تابستان: 196- 181.

6- سنایی غزنوی، ابوالمجد .(1368). حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه، تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

7- شقاقی، فرهاد و رضایی کارگر، فلور .(1389). تأثیر آموزش مهارتهای تفکر خلاق و نقادانه بر بهزیستی روانشناختی نوجوانان، مجله تحقیقات روانشناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، شماره 5: 66- 49.

8- طباطبایی بروجردی، حسین .(1407). جامع احادیث شیعه، قم: مدنیه العلم.

9- عطارنیشابوری، فریدالدین محمد .(1381 الف). اسرارنامه، با تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات زوار.

10- ---------------------- .(1381). الهی نامه، با تصحیح فؤاد روحانی، تهران: انتشارات زوار.

11- --------------------- .(1373). مصیبت نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران: انتشارات زوار.

12- فروزانفر، بدیع الزمان .(1361). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.

13- ---------------- .(1360). شرح مثنوی شریف، تهران: امیرکبیر.

14- المجلسی، محمدباقر .(1983). بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الأئمه الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفا.

15- مولوی بلخی، جلال الدین محمد .(1363). کلیات شمس، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

16- ----------------------- .(1362). مثنوی‌معنوی، تصحیح نیکلسن، تهران: امیرکبیر.

17- ناصرخسرو قبادیانی .(1370). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.