نگاه تعلیمی به دنیای شاهنامه در سبک عراقی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 5، شماره 20، اسفند 1392، صفحه 161-186   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

در این که سخن گفتن از حماسه سرایی و گذشته پهلوانی و اسطوره ای ایران زمین ویژگی برجسته و اصلی در سبک خراسانی است تردیدی نیست و در این دوره درخشان، یاد کرد از ایران باستان و حماسه هایش تا قرن پنجم با شدت و سرعت ادامه دارد و پس از آن رو به کاستی می نهد.
با فرا رسیدن قرن ششم و گشوده شدن فضای مذهبی، عقلی و عرفانی پیش روی اهل ادب، توجه به حماسه باستانی و ملی ایران  نه تنها کم رنگ شد بلکه برخی از شاعران به نفی پهلوانان و قهرمانان حماسی و برتر شمردن اسوه ها و نمونه های مذهبی پرداختند و آنان را بر قهرمانان شاهنامه ترجیح دادند. فضای شعر ستایشی نیز به گونه‌ای پیش رفت که در نظر برخی شاعران، فضایل و خصایل ممدوح برتر از ویژگی های رستم و دیگر پهلوانان حماسی تلقی شد.
مقاله حاضر نگاهی اجمالی به دنیای شاهنامه در سبک عراقی (قرن های ششم تا هشتم) خواهد داشت و ارزش تعلیمی شاهنامه را از نظر شاعران و ادیبان بررسی خواهد کرد.
 

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ ادب حماسی؛ سبک عراقی؛ ادب تعلیمی

مراجع

1- اسلامی ندوشن، محمدعلی .(1383). یگانگی در چندگانگی، تهران: آرمان.

2- امیر معزی، محمد بن عبدالملک .(1385). دیوان اشعار، به کوشش محمد رضا قنبری، تهران: زوار.

3- انوری، محمد بن محمد .(1364). دیوان اشعار، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی، فرهنگی.

4- انوشه، حسن .(1381). فرهنگنامه ادب فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

5- بیگدلی، غلامحسین .(1369). چهره اسکندر در شاهنامه فردوسی و اسکندر نامه، تهران: آفرینش.

6- ثروت، منصور .(1372). مجموعه مقالات همایش جهانی نظامی، تبریز: دانشگاه تبریز.

7- جامی، نورالدین عبدالرحمن .(1378 الف). دیوان اشعار، تصحیح اعلاخان افصح زاد، تهران: میراث مکتوب.

8- ------------------- .(1378 ب). مثنوی هفت اورنگ، به کوشش اعلاخان افصح زاد، تهران: میراث مکتوب.

9- حافظ، شمس الدین محمد .(1367). دیوان اشعار، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.

10- حسین پور چافی، علی .(1385). بررسی و تحلیل سبک شخصی مولانا در غزلیات شمس، تهران: سمت.

11- خاقانی شروانی، افضل الدین .(1374). دیوان اشعار، تصحیح سید ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار.

12- خواجوی کرمانی .(1369). دیوان اشعار، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: پاژنگ.

13- دهخدا،علی اکبر .(1372). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

14- رجبی، پرویز .(1387). سده های گمشده، تهران: پژواک کیوان.

15- ریاحی،محمد امین .(1387). فردوسی، تهران: طرح نو.

16- زرین کوب،عبدالحسین .(1371). شعر دروغ، شعر بی نقاب، تهران: علمی.

17- ---------------- .(1381). نامور نامه، تهران: سخن.

18- ---------------- .(1388). نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

19- ستوده، غلامرضا .(1374). نمیرم از این پس که من زنده‌ام، تهران: دانشگاه تهران.

20- سعادت، اسماعیل .(1391). دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

21- سعدی، مصلح الدین .(1368). کلیات سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، خوارزمی.

22- سنایی، ابو المجد .(1364). دیوان اشعار، به کوشش محمد تقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.

23- شفیعی کدکنی، محمدرضا .( 1384). مفلس کیمیا فروش، تهران: سخن.

24- شمیسا، سیروس .(1381). انواع ادبی، تهران: فردوس.

25- ----------- .(1383). سبک‌شناسی شعر، تهران: میترا.

26- ----------- .(1386). گزیده غزلیات مولوی، تهران: قطره، (ویراست سوم).

27- صفا، ذبیح الله .(1367). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

28- عطار نیشابوری، فریدالدین .(1366). دیوان اشعار، حواشی م. درویش، تهران: جاویدان.

29- عفیفی، رحیم .(1376). فرهنگ نامه شعری، تهران: سروش.

30- فرخی سیستانی، علی بن جولوغ .(1380). دیوان اشعار، کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.

31- فرشید ورد، خسرو .( 1363). درباره ادبیات و نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.

32- فروزان فر، بدیع الزمان .(1380). سخن و سخنوران، تهران: خوارزمی.

33- مجیرالدین بیلقانی. (1358). دیوان. تصحیح محمد آبادی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

34- محجوب، محمدجعفر .(1378). آفرین فردوسی، تهران: اساطیر.

35- محمدی ملایری، محمد (1380). تاریخ و فرهنگ ایران، تهران: توس.

36- مدرس‌زاده، عبدالرضا .(1392). از سیستان تا تهران (سبک شناسی شعر فارسی)، کاشان: دانشگاه آزاد اسلامی.

37- مرتضوی، منوچهری .(1369). فردوسی و شاهنامه، تهران: علمی- فرهنگی.

38- مسکوب،شاهرخ .( 1385). هویت ایرانی و زبان فارسی، تهران: فرزان.

39 - ----------- .(1389). تن پهلوان و روان خردمند، تهران: طرح نو.

40- مولوی، جلال الدین .(1363). غزلیات شمس، تصحیح بدیع الزمان فروزان فر، تهران: امیرکبیر.

41- نظامی عروضی .( 1381) چهار مقاله، تصحیح محمد معین، تهران: زوار.

42- نولدکه، تئودور .(1384). حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، تهران: نگاه.

43- یوسفی،غلامحسین .(1356). برگ‌هایی در آغوش باد، تهران: توس.