سنگ نگاری، ژئوشیمی و خاستگاه زمین ساختی اسکوری ها (بازالت های حفره ای) در آتشفشان های نقطه ای خورسند و خاتون آباد (شهربابک- کرمان)

ژئوشیمی

مقاله 7، دوره 3، شماره 1، خرداد 1393، صفحه 57-69

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سکینه مرادی؛ عباس مرادیان

چکیده

  آتشفشان های کواترنری خورسند و خاتون آباد در استان کرمان و در شمال شرق و شمال غرب  شهربابک قرار دارند.  این دو منطقه در حاشیه جنوب غربی ایران مرکزی و بین نوار افیولیت ملانژی نائین- بافت و نوار دهج- ساردوئیه ( قسمتی از مجموعه ماگمایی ارومیه- دختر ) قرار گرفته اند. واحدهای سنگ شناختی این مناطق شامل بازالت های حفره دار و بمب های مختلف هستند که بر اساس مطالعات میکروسکوپی، الیوین بازالت و پیروکسن بازالت می باشند. کانی های اصلی این سنگ ها الیوین، کلینوپیروکسن و میکرولیت های پلاژیوکلاز هستند. بافت میکرولیتیک پورفیری بافت اساسی در این سنگ ها می باشد. بر اساس بررسی های ژئوشیمیایی، ماگمای تشکیل دهنده ی سنگ های مورد مطالعه دارای ماهیت قلیایی با نسبت Na₂O/K₂O>1 است.  این سنگ ها در عناصر  نادر خاکی سبک((LREE  و عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ(LILE) غنی اما در عناصر نادر خاکی سنگین( (HREE و عناصر با قدرت یونی بالا(HFSE ) تهی شده اند. مطالعه ی عناصر نادر خاکی نشان دهنده ی تشکیل ماگما از یک خاستگاه گوشته ای استنوسفری(گارنت لرزولیت) است. بر اساس نمودار La/Sm در برابر La ، سنگ های بازالتی خورسند و خاتون آباد از منشا^ء گارنت لرزولیت با ذوب بخشی 6 تا 8 درصد تشکیل شده اند. بر اساس ایندکس انجماد(35  تا 45 درصد) این سنگ ها تفریق نیافته اند.  مطالعات انجام شده نشان می دهد که سنگ های بازالتی مورد مطالعه در محیط درون صفحه ای تشکیل شده اند. کشش حاصل از فعالیت گسل نائین- بافت در منطقه خورسند و در منطقه خاتون آباد، شاخه هایی فرعی از گسل انار موجب شکستگی و سپس بالا آمدن ماگما در امتداد شکستگی ها شده اند.

کلیدواژه‌ها

سنگ‌های بازالتی حفره‌دار (اسکوری)؛ الیوین بازالت و پیروکسن بازالت؛ آلکالن؛ خاستگاه گارنت لرزولیتی؛ درون صفحه‌ای