اراده معطوف به معنا در غزل های حافظ و معنادرمانی ویکتور فرانکل

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 6، شماره 22، شهریور 1393، صفحه 171-215   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمدحسین نیکدار اصل^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج

چکیده

[1]معنادرمانی اصطلاحی است معادل لوگوتراپی (logotherapy) که ویکتور فرانکل، روانپزشک اتریشی، نظریه پرداز آن است. وی با پشت سر نهادن تجربه کشنده جنگ جهانی دوّم و خشونت های آن، با ژرف اندیشی درباره انسان و زندگی و چیستی آن، نگاهی دیگرگون به رنج، زندگی، انسان و دیگر عوامل موثر بر این مفاهیم یافت و به این ترتیب، آفریننده مکتب معنادرمانی در روانشناسی شد. حافظ، شاعر غزلسرا و اندیشمند ادب فارسی نیز که پیامدهای خانمان سوز هجوم مغول و روزگار ویرانگری‌های تیمور لنگ و حاکمان بی ثبات و ستم پیشه را در شیراز دیده بود، در آن شرایط تاریخی در پی دریافتی از معنا و چیستی زندگی، هستی و انسان بوده است. سیر ذهنی وی و تجربه تلخ تاریخی اش، سبب همگونی با ویکتور فرانکل روان پزشک نامدار در مکتب معنادرمانی شده است. در این مقاله، ضمن تبیین چگونگی پیدایش مکتب معنادرمانی و مفهوم آن، همگونی های فکری حافظ و این نظریه را در زمینه‌های گوناگون و از این قرار نشان داده ایم: رنج و زندگی، کوشش و رنج و پاداش، انسان ساز بودن رنج ها، کارکرد معنادرمانی عشق از نظر حافظ و فرانکل، دین پاسخی برای معنای زندگی، خویشتن پذیری و گذرایی زندگی و فرصت ها.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ ویکتور فرانکل؛ معنادرمانی؛ غزل؛ اندیشه های روانشناسانه

مراجع

پی نوشت

1- در ارجاع به دیوان حافظ، به اقتضای ایجاز، تنها به ذکر شمارة صفحه بسنده شده است.

 

منابع

1- ابراهیمی دینانی، غلامحسین .(1380). دفتر عقل، آیت عشق، تهران: طرح نو.

2- اسلامی ندوشن، محمدعلی .(1388). تأمل در حافظ، تهران: یزدان.

3- پایمرد، منصور .(1389). با مدعی مگویید، مجموعه مقالات حافظ شناسی، شیراز: نوید.

4- حافظ، شمس الدین محمد. (1377). دیوان حافظ، تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم جربزه دار، تهران: اساطیر.

5- خرمشاهی، بهاء الدین. (1378). حافظ نامه، تهران: علمی و فرهنگی.

6- درگاهی، محمود. (1388). «بنیان های تفکر حافظ»،کاوش نامه، سال 10، ش 18: 242- 225.

7- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1374). با کاروان حله، تهران: علمی.

8- شولتش، دوان. (1388). روانشناسی کمال، ترجمه گیتی خوشدل، تهران: پیکان.

9- فرانکل، ویکتور. (1388). فریاد ناشنیده برای معنی، روان درمانی و انسان‌گرایی، ترجمه مصطفی تبریزی و علی علوی نیا، تهران: فراروان.

10- ----------. (1389). انسان در جستجوی معنا، ترجمه نهضت صالحیان و مهین میلانی، تهران: درسا.

11- ---------- .(1390 الف).انسان در جستجوی معنای غایی، ترجمه احمد صبوری و عباس شمیم، تهران: آشیان.

12- ---------- .(1390 ب). معنادرمانی، ترجمه مهین میلانی، تهران: درسا.

13- فروم، اریک. (1388). هنر عشق ورزیدن، ترجمه سمیه سادات آل حسینی، تهران: جاجرمی.

14- کریمی، عبدالعظیم .(1388). عشق درمانی،روان درمانی عارفانه، تهران: دانژه.

15- معین، محمد .(1378). حافظ شیرین سخن، به کوشش مهدخت معین، تهران: صدای معاصر.

16- هاشمی، جمال .(1378). سعدی و روانشناسی نوین، تهران: شرکت سهامی انتشار.