تطبیق معنایی "شجاعت" در قرآن و فرهنگ جاهلی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 2، دوره 5، شماره 17، فروردین 1393، صفحه 27-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رمضان رضائی؛ یدالله رفیعی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی(استادیار).

چکیده

در دوره جاهلی اعراب آداب و اندیشه‌های عجیب و غریبی داشتند. اسلام بیشتر این آداب و اندیشه‌ها را از آنجا که در اساس ناسازگار و مغایر با وحی و سنت الهی بود مردود شمرد، اما برخی از آن‌ها را با تغییرات و اصلاحاتی در شکل و جوهر پذیرفت و موفق شد که از آن‌ها اندیشه‌های اخلاقی متعالی‌ای بسازد. در این میان واژگان در انتقال این اصلاحات و تغییر مفاهیم نقش ارزنده‌ای را ایفا کردند. این مقاله با این فرض که معنای شجاعت جاهلی با معنای قرآنی آن یکی است به تبیین مقایسه‌ای مفهوم شجاعت در قرآن و فرهنگ جاهلی می‌پردازد، که حوزه معنایی وسیعی داشته و در انتقال معنای نسخ یک فرهنگ و ایجاد فرهنگی متعالی مؤثر بوده و معنای والای اخلاقی را بازگو می‌کند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ شعر عربی؛ سنت؛ جنگ؛ جاهلیت؛ اسلام

مراجع

فارسی

بن عادیا، سموأل. 1386ش، دیوان، ترجمه و شرح محمد امیری، چاپ اول، اصفهان: دانشگاه آزاد نجف آباد.

توشیهیکو، ایزوتسو. 1360ش، ساختمان معنای مفاهیم اخلاق دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات قلم.

توشیهیکو، ایزوتسو. بی‌تا، خداوند و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: مؤسسه تحقیقاتی و فرهنگی.

تهرانی، علی. 1357ش، اخلاق اسلامی، چاپ اول، تهران.

فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى. 1387ش، ترجمه الحقائق مولى محسن فیض کاشانى، چ اول، تهران: مدرسه عالى شهید مطهرى.

مکارم شیرازی، ناصر. 1381ش، اخلاق در قرآن، چاپ سوم، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).

نراقی، ملا محمدمهدی. 1377، علم اخلاق اسلامى(ترجمه جامع السعادات)، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، چ چهارم، انتشارات حکمت.

نوری، یحیی. 1354ش، اسلام و عقاید و آراء بشری، چاپ ششم، تهران: مجمع مطالعات و تحقیقات اسلامی.

عربی

قرآن کریم.

ابن الشجری. 1992م، مختارات شعراء العرب، تحقیق علی محمد البجاوی، ط.الاولی، بیروت: دار الجیل.

ابن الصمه، درید. بی تا، دیوان، تحقیق عمر عبد الرسول، بیروت: دار المعارف.

ابن هشام الانصاری. 1975م، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا والآخرین، مصر.

ابو عمرو الشیبانی. 2001م، شرح المعلقات التسع، تحقیق عبدالمجید همّو، ط. الأولی، بیروت.

افرام البستانی، فؤاد. 1999م، شعراء النصرانیة، ط.الخامسه، بیروت: دار المشرق.

امرؤ القیس، 2004م، دیوان، ضبطه و صححه مصطفی عبدالشافی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

أمین، احمد، 1969، فجر الاسلام، ط. العاشرة، بیروت: دار الکتب العربی.

بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل. 1431ق، صحیح بخاری، بیروت: دار الکتاب العربی.

برقى، احمد بن محمد بن خالد. 1371ق، المحاسن، چ دوم، قم: دار الکتب الإسلامیه.

الترمانینی، عبد السلام. 1998م، الزواج عند العرب، ط. الأولی، بیروت: عالم المعرفه.

زهیر بن ابی سلمی. 1988م، دیوان، شرحه علی حسن الفاعور، بیروت: دار الکتب العلمیة.

شیخو الیسوعی، الاب لویس. 1989م، النصرانیة و آدابها بین العرب الجاهلیة، ط. الثانیة، بیروت: دار المشرق.

صدوق، محمّد بن على بن بابویه. 1362ش، الخصال، چ اول، قم: جامعه مدرسین.

ضیف، شوقی. 1426ق، تاریخ الادب العربی(العصر الجاهلی)، ط. الأولی، نجف الاشرف: ذوی القربی.

طباطبائی، سید محمد حسین. 1397ق، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

عسکری، ابوهلال. 2003م، جمهرة الامثال، ط. الاولی، بیروت: المکتبة العصریة.

علی، جواد. 1968، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ط. الاولی، بیروت: دار العلم للملایین.

عمر بن کلثوم. 1991م، دیوان، تحقیق امیل بدیع یعقوب، بیروت: دار الکتاب العربی.

عنتره بن شداد. 1981م، دیوان، شرح سیف الدین الکاتب و آخر، بیروت: دار المکتبة الحیاة. 

نراقى، ملا احمد. 1377ش، معراج السعادة، چ پنجم، انتشارات هجرت.

 

مقالات

پرچم، اعظم و پروین فنایی، 1392ش، «کارکرد علم دلالات در کثرت معنایی وجوه قرآن»، مجله مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد جیرفت، سال چهارم، شماره 14، صص 121-145.

نعمتی پیرعلی، دل آرا و غلامرضا عباسی ولدی. 1391ش، «فضائل و رذائل اخلاقی در قرآن و اناجیل اربعه»، مجله مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد جیرفت، شماره 9، صص136- 160.