بررسی رابطه دیگرخواهی زنانه با برخی آیات قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 3، دوره 6، شماره 23، آذر 1394، صفحه 41-60   

نویسندگان

میترا پورسینا¹؛ شهلا رحمانی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی(دانشیار).

²دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.

چکیده

مقاله حاضر در نظر دارد با استفاده از یافته‌های روان‌شناختی در بستر تفسیری قرآن، به بررسی برخی آیات مرتبط با حوزه زنان بپردازد. فرضیه این مقاله بر این امر استوار است که کفه دیگرخواهی در وجود زن سنگین‌تر از کفه خودخواهی اوست. غلبه دیگرخواهی سبب ایجاد برخی توانمندی‌ها و برخی کاستی‌ها در وجود زن می‌گردد که تحلیل صحیح این ویژگی و برقراری ارتباطی شایسته با آیاتی مانند آیات ناظر بر مکر زنان، نهی از تبرج زنان، تعبیر حرث برای زن، مطرح کردن حیض و ... سبب تفسیری هم‌سو با نظام ارزشگذاری قرآن خواهد شد. پژوهش پیش رو برای اثبات فرضیه خود با مراجعه به اکثر تفاسیر مطرح در حوزه قرآنی و تلفیق مباحث تفسیری با دستاوردهای حوزه روان‌شناختی تفسیر بدیعی از آیات مذکور ارائه می‌دهد. چنین نگرشی به نفی باور رایج اکثر تفاسیر، یعنی برتری و فروتری دو جنس منتهی شده و دو جنس را مکمل یکدیگر دانسته و علت تفاوت رفتار و نگرش زن و مرد را تفاوت ساختار فیزیولوژیکی و روانی آن دو می‌داند. نگرش صحیح به این تفاوت‌ها سبب می‌شود تا هر جنس با جهت‌دهی به نقاط قوت و از بین بردن نقاط ضعف شخصیت خود به درستی از عهده ایفای نقشی که خداوند برای او در نظر گرفته برآید.

کلیدواژه‌ها

زن؛ دیگرخواهی؛ قرآن؛ روان‌شناسی؛ حرث؛ حیض؛ مکر؛ تبرّج

مراجع

ابن عاشور، محمد طاهر. بی­تا، التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.

ابن عجیبه، احمد. 1419ق، تفسیر بحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره: ناشر حسن عباس زکی.

امین، سیده نصرت. 1361، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.

بارون کوهن، سیمون. 1386، مرد کیست؟زن چیست؟، ترجمه گیسو ناصری، چاپ دوم، تهران: انتشارات پل.

برگ، اتوکلاین، 1386، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه علی محمد کاردان، تهران: علمی فرهنگی.

پاک نژاد، رضا. 1365، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، یزد: بنیاد فرهنگی شهید پاک نژاد.

پیز، آلن و باربارا. 1391، چرا مردها گوش نمی‌دهند و زنان نمی‌توانند نقشه بخوانند، ترجمه سمیه موحدی فرد، چاپ اول، تهران: مبین اندیشه.

جعفری، یعقوب. بی­تا، تفسیر کوثر، جلد5، بی­جا: نرم افزار نور.

جوادی آملی، عبدالله. 1387، زن در آینه جمال و جلال، چاپ هجدهم، قم: نشر اسرا.

جوادی آملی، عبدالله. 1389، تفسیر تسنیم، ج11، چاپ دوم، قم: نشر اسرا.

خامنه‌ای، سید محمد. 1387، فلسفه زن بودن، چاپ دوم، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

خراسانی، هما. 1388، تفاوت­های زن و مرد، تهران: انتشارات پلیکان.

رفیعی، جعفر. 1384، زن ریحانه الهی، چاپ اول، قم: مؤسسه یاران قائم.

سادات، محمد علی. 1361، خصوصیات روح زن، چاپ سوم، تهران: انتشارات نهضت زنان مسلمان.

صبور اردوبادی، احمد. 1385، قداست ذاتی در زن، چاپ اول، تهران: انتشارات رسالت قلم.

طباطبایی، محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل. 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

غزالی، ابوحامد محمد. 1386، احیاء علوم الدین، ترجمه حسین خدیو جم، تهران: نشر علمی فرهنگی.

فراهی هروی(ملا مسکین)، معین‌الدین. 1384، تفسیر حدائق الحقائق، ترجمه سید جعفر سجادی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فضل الله، محمد حسین. بی­تا، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.

قرائتی، محسن. 1383، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

کاشفی سبزواری، حسین. 1369، مواهب علیه، تهران: انتشارات اقبال.

کوهی، محمد رضا. 1385، آسیب‌شناسی شخصیت و محبوبیت زن، چاپ چهارم، قم: انتشارات اتقان.

گرنت، تونی. 1385، زن بودن؛ به زنانگی خود تحقق ببخشید، ترجمه فروزان گنجی­زاده، چاپ دوم، تهران: نشر ورجاوند.

گنابادی، سلطان محمد. 1372، بیان السعادة فی مقامات العبادة، ترجمه حشمت الله ریاضی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.

لومبروزو، جینا. 1362، روح زن، ترجمه پری حسام شهرئیس، چاپ چهارم، انتشارات دانش.

مصطفوی، حسن. 1380، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب.

مصطفوی، حسن. بی­تا، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت‏: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏.

المطعنی، عبدالعظیم ابراهیم محمد. 1388، ویژگی­های بلاغی بیان قرآنی، ترجمه سید حسین سیدی، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

منجم، رؤیا. 1384، زن- مادر، چاپ دوم، تهران: نشر کتاب مس.

موسوی خمینی، روح الله. بی­تا، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، نرم افزار نور.

میرزایی، فاطمه. 1389، آیین زندگی(همسرداری)، چاپ اول، قم: انتشارات فکرآوران.

نخجوانی، نعمت الله. 1999م، الفواتح الالهیة والمفاتح الغیبیة، مصر: داررکابی.

نکونام، محمدرضا. 1384، زن مظلوم همیشه تاریخ، قم: ظهور شفق.

نوابی نژاد، شکوه. 1378، روان‌شناسی زن، چاپ اول، تهران: بانو.

هاید، ژانت. 1377، روان‌شناسی زنان، ترجمه بهزاد رحمتی، چاپ اول، تهران: انتشارات لادن.

هوت، کورین. 1361، آیا به راستی مردان از زنان برترند؟، ترجمه محمود بهزاد، چاپ اول، تهران: نشر سایه.

یونگ، کارل گوستاو. 1377، انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ اول، تهران: دیبا.

 

مقالات

الهی، طاهره. 1392، «خشم در نگاه اسلام و روان‌شناسى؛ کظم غیظ چیست؟ سرکوب خشم یا مدیریت آن»، نشریه معرفت ویژه‌نامه روان‌شناسی، سال بیست و دوم، شماره 192، صص 31ـ46.

منصوری لاریجانی، اسماعیل. 1379، «زن در مفاهیم بدیع قرآنی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 7، 6 صفحه - از 42 تا 47.