عودلاجان به مثابه مازادِ بازار بررسی جامعه شناختی ساختار اقتصادی محله ی عودلاجان تهران

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 5، شماره 17 - شماره پیاپی 32732345، اسفند 1394، صفحه 89-118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد رضایی¹؛ توحید علیزاده²؛ نریمان محمدی³

¹دانشیار جامعه شناسی دانشگاه مازندران

²کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه مازندران

³دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه اصفهان

چکیده

در پژوهش حاضر به بررسی جامعه‌شناختی ساختار اقتصادی محله‌ی عودلاجان به عنوان یکی از محله‌های تاریخی و اولیه‌ی شهر تهران پرداخته شده است و با روشی کیفی و با استفاده از مورفولوژی دقیق شهری محله‌ی عودلاجان، ساختار اقتصادی آن بررسی شده است. در ابتدا محله‌ی عودلاجان به صورت میدانی مشاهده شد و تمام نقاط و گره‌های تعارضی و تعاملی موجود در محله مورد بررسی همزمان مصاحبه‌های مفصلی با افراد مختلف در محله‌ی عودلاجان صورت گرفت. (مجموع این مصاحبه‌ها، 27 مورد و مدت زمان انجام مطالعه‌ی میدانی حاضر، 5 ماه (از اردیبهشت 1394 تا شهریور 1394) بوده است.) یافته‌های پژوهش بیانگر این است که می‌توان محله‌ی عودلاجان را در سه لایه‌ی اصلی هسته‌ای، پیرامونی و نیمه‌پیرامونی تقسیم‌بندی نمود. در هسته‌ی میانی، کنش‌های سنتی حاکم است و بافت‌های مخروبه و بسیار فرسوده و انبارهای اصلی در این بخش قرار دارند؛ به گونه‌ای که می‌توان این بخش را به عنوان «مازادِ» بازار به حساب آورد. در قسمت نیمه‌پیرامونی، کنش‌های اقتصادی به سمت عقلانی‌شدن و مدرن‌شدن پیش می‌روند و در نهایت چنین کنش‌هایی در فضای پیرامونی به کنش‌هایی عقلانی تبدیل می‌گردند. به طور کلی هرچه از سمت لایه‌ی میانی به سمت لایه‌ی پیرامونی حرکت می‌کنیم، کنش‌های اقتصادی عقلانی‌تر می‌شوند و از شدت مخروبه‌ها و انبارها و به طور کلی آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی کاسته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ساختار اقتصادی؛ محله ی عودلاجان؛ بازار تهران؛ مورفولوژی شهری

مراجع

-         آگامبن، جورجو. (1389). آپاراتوس چیست؟، ترجمه‌ی یاسر همتی، تهران: نشر رخداد نو.

-         بوردیو، پی­یر. (1389). نظریه­ی کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه‌ی مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار

-         تکمیل همایون، ناصر. (1393). اودلاجان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

-     جمشیدیها، غلامرضا و پرستش، شهرام. (1386). دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی­یر بوردیو، نامه­ی علوم اجتماعی، شماره‌ی 30، صص 32- 1.

-         جنکینز، ریچارد. (1385). پی یر بوردیو، ترجمه‌ی لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

-         چپمن، دیوید.(1384). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت، ترجمه‌ی شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، تهران: انتشارات آگاه.

-     چرمایف، سرج و کریستوفر، الکساندر. (1363). عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی، به جانب یک معماری انسانی، ترجمه‌ی منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

-     رضایی، نعیمه و حناچی، پیروز. (1394). محله‌ی عودلاجان، میراث شهری در تقابل بین سنت و مدرنیته، مطالعات معماری ایران، شماره‌ی 7، صص 34- 19.

-         سازمان آمار ایران. (1390). سرشماری نفوس و مسکن، تهران: مرکز آمار ایران.

-     شریعتی، سارا و وطن‌خواه، کوشا. (1392). نحوه‌ی کاربرد نظریه میدان بوردیو در مطالعه معماری مدرن ایران، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره‌ی 5، شماره 2، صص 257 – 241.

-         صرافی، مظفر. (1379). شهر پایدار چیست؟، مجله­ی مدیریت شهری، شماره‌ی 4، صص 14 – 6.

-         عزیزی، محمد مهدی. (1385). محله‌ی مسکونی پایدار؛ مطالعه موردی: نارمک، مجله­ی هنرهای زیبا، شماره‌ی 27، صص 46 – 35.

-     فدایی نژاد، سمیه و کرم پور، کتایون. (1385). بررسی سیر تحولات بافت و تأثیر آن بر خاطره‌زدایی از بافت‌های کهن (نمونه‌ی موردی محله‌ی عودلاجان تهران)، فصلنامه­ی باغ نظر، شماره‌ی 6، صص 100 – 82.

-     قاسمی، وحید؛ اسماعیلی، رضا و ربیعی، کامران. (1385). سطح‌بندی سرمایه‌ی اجتماعی در شهرستان‌های استان اصفهان، فصلنامه‌ی رفاه اجتماعی. شماره‌ی 23. صص 248 – 225.

-     کلانتری خلیل آباد، حسین و درخشانی، نجلا. (1393). راهبردهای پایداری کالبدی – اجتماعی در محلات تاریخی؛ مطالعه‌ی موردی: محله‌ی عودلاجان تهران، فصلنامه‌ی مطالعات شهری، شماره‌ی 10. صص 14 – 3.

-         لینچ، کوین. (1383). تئوری شکل شهر، ترجمه‌ی سید حسین بحرینیف تهران: دانشگاه تهران.

-         مدنی پور، علی. (1379). طراحی فضای شهری؛ نگرشی بر فرآیندی اجتماعی – مکانی، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

-     مطلبی، قاسم. (1383). رویکرد انسانی به توسعه پایدار محله‌ای، مجموعه‌ی مقالات اولین همایش توسعه‌ی محله‌ای، چشم‌انداز توسعه‌ی پایدار شهر تهران، تهران: شهرداری تهران.

-          Barton, H. et al. (2003). Shaping Neighborhoods: A Guide for Health, Sustainability and Vitality. London and New York: Spon Press.

-          Bourdieu, P. (1996). The Rule of Art: Genesis & Structure of the Literary Field. Translated by Susan Emanuel, London: Polity Press.

-          Wheeler, Stephan M. (2003). planning for sustainability. London and New York: Rutledge