بررسی رابطه بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و عملکرد مالی شرکتهای خودرویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار

دو فصلنامه مدیریت زنجیره ارزش

مقاله 1، دوره 1، شماره 1، خرداد 1395، صفحه 1-12   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

آیسان سیفی^{* 1}؛ حسین بوداقی خواجه نوبر²

¹1- دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت بازرگانی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²استادیار گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

امروزه سیستم‌های مدیریت کیفیت اهمیت بسیاری در اداره شرکت‌ها و موسسات دارند. هدف این سیستم‌ها افزایش سودآوری وبقایسازمان و همچنین جلب رضایت مشتریان، توامباکاهشپیوستههزینه‌هایواقعیاست. با اجرای این استراتژی‌ها می‌توان سازمان‌‌ها راازشکلسنتیخارجوبهسویپویاییوساختاریانعطاف‌پذیرسوق داد. بنابراین بسیاری از سازمان‌ها برای بهره بردن از مزایای استقرار این سیستم‌ها هزینه‌های فراوانی انجام می‌دهند. ولی در برخی مواقع اجرای این استراتژی‌ها به دلیل نداشتن شناخت درست از سیستم‌ها و همچنین شرایط خاص سازمان منجر به شکست می‌شود. هدف از این تحقیق نیز بررسی رابطه بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و عملکرد مالی سازمان‌ها است. برای بررسی این موضوع شرکت‌های خودرویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار انتخاب و اطلاعات مالی آنها طی سال‌های 1389-1385 گردآوری و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق بیانگر آن است که در سطح اطمینان 99% بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معناداری وجود دارد در حالیکه رابطه معناداری بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده دارایی‌ها مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

سیستم مدیریت کیفیت؛ نظام تولید بهنگام (JIT)؛ عملکرد مالی؛ بازده دارایی‌ها؛ بازده حقوق صاحبان سهام

اصل مقاله

1-مقدمه

از آنجایی که کیفیت محصولات یکی از مسائل مهم و قابل توجه برای مصرف­کنندگان است؛ تولیدکنندگان برای جلب رضایت متشتریان و حفظ شهرت خود و نیز توانمندی رقابت در عرصه تجارت که به سرعت در حال تغییر است؛ باید بکوشند محصولات با کیفیت بالا تولید کنند. بطوریکه در دنیای امروزی کیفیت عالی تبدیل به یک استراتژی قوی در کسب و کار شده­است. بنابراین با توجه به اهمیت کیفیت، سازمان­ها برای دستیابی به کیفیت مطلوب به سیستم­های مدیریت کیفیت روی ­آورده­اند. با اجرای انواع روش­های مدیریت کیفیت در ایران، تعداد زیادی از سازمان­ها نسبت به پیاده­سازی سیستم مدیریت کیفیت در سازمان­های خود اقدام کرده­اند. از آنجایی که استقرار استراتژی­های مذکور هزینه­هایی را نیز با خود به همراه دارد، تصمیم­گیری برای اجرای آن بدون شناخت درست و جامع در مورد این سیستم­ها و همچنین سازمان مشکل خواهد بود. به این ترتیب که ممکن است برخی سازمان­ها با در­نظر نگرفتن شرایط خاص خود، در برخی مواقع با فراهم نکردن بستر مناسب برای پیاده­سازی اصولی سیستم و در برخی موارد دیگر با انتظارات بیش از حد خود از دستاوردهای یک سیستم، اقدام به پیاده­سازی آن کنند که این امر سبب شکست آنها و به هد­ر­رفتن منابع سازمان شود. از طرف دیگر ممکن است سازمانی قابلیت پیاده­سازی سیستم را داشته باشد، اما با آگاهی نداشتن نسبت به مزایای کوتاه­مدت و بلندمدت سیستم مدیریت کیفیت و تأثیرات آن بر عملکرد سازمانی، اقدام به پیاده­سازی سیستم ننماید (محقر و همکاران 1389،186).

مطالعات انجام شده در مورد سیستم­های مدیریت کیفیت بیانگر نتایج متناقضی از موفقیت و شکست پروژه­های استقرار این سیستم­ها و تاثیر آن بر بهبود عملکرد سازمانی هستند. از جمله این تحقیقات می­توان به مطالعات محقر و همکاران (1389)، تهرانی و همکاران (1391)، کلینگنبرگ و همکاران (2013)، اونیل و همکاران (2016) اشاره کرد. بنابراین تاثیر مدیریت کیفیت بر عملکرد سازمان هنوز بی پاسخ باقی مانده­است.

در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیز مساله مدیریت کیفیت و تاثیر آن بر عملکرد مالی بسیار مهم است بطوریکه این شرکت­ها هزینه­های زیادی را در مورد مدیریت کیفیت انجام می­دهند. از طرفی عملکرد شرکت­ها نیز حائز اهمیت است. بررسی تاثیر اجرای استراتژی­های کیفیت بر عملکرد مالی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، با توجه به متغیرهای مختلف و شرایط گوناگون، به مدیران در تصمیم­گیری پیرامون انتخاب استراتژی­های مناسب مدیریت کیفیت یاری خواهد رساند و اطلاعات مفیدی را در اختیار آنها قرار خواهد داد. در این تحقیق متغیر وابسته عملکرد مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و متغیر مستقل استقرار استراتژی های مدیریت کیفیت در این شرکت­ها می­باشد و پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که آیا بین اجرای استراتژی­های کیفیت و عملکرد مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار رابطه وجود دارد؟

 

2- پیشینه پژوهش

برای بررسی تاثیرات حاصل از اجرای سیستم­های مدیریت کیفیت مطالعات و تحقیقات فراوانی انجام شده است و در هرکدام از آنها نتایج و پیامدهای حاصل از اجرای این استراتژی­ها از جنبه­های مختلفی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است که از جمله آنها می­توان به موارد زیر اشاره کرد: بهبود کیفیت، کنترل و برنامه ریزی سازمانی، افزایش انگیزه کارکنان و کاهش خروج آنها از شرکت، افزایش کارایی و بهره وری، اصلاح فرآیندها، کاهش اتلاف­ها، کاهش هزینه­ها، افزایش فروش. باتوجه به اینکه هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سیستم­های مدیریت کیفیت و عملکرد مالی است، لذا در جداول1و2 ادبیات موجود در این زمینه با تمرکز بر پیامدها و عملکرد مالی مرور می­شود:

 

جدول 1: مروری بر مطالعات داخلی

پژوهشگر	موضوع	نتایج
کاظمی و همکاران 1392	بررسی تأثیر مدیریت کیفیت جامع بر عملکرد سازمان­های کارآفرین	بررسی­های انجام­شده نشان می­دهد که با بکارگیری و اجرای اصول مدیریت کیفیت جامع در سازمان­ها و بالاخص سازمان­های کارآفرین، می­توان عملکرد سازمان را به طرز چشمگیری بهبود داد.
تهرانی و همکاران 1391	ارزیابی تاثیر سیستم­های مدیریت کیفیت بر عملکرد مالی شرکت­های بورسی	اطلاعات بدست­آمده از مشاهدات زوجی نشان داد که اخذ گواهینامه ایزو9000 فقط توانسته­است بر مقدار رشد فروش تأثیر داشته باشد و بر شاخص­های حاشیه سود و سود هر سهم تاثیر معناداری نداشته است.
محقر و همکاران 1389	بررسی تأثیر فعالیت­های مدیریت کیفیت بر عملکرد سازمان­ها	نتایج تحقیق نشان می­دهد که فعالیت­های سیستم مدیریت کیفیت بر معیارهای عملکردی رضایت کارکنان، رضایت مشتریان و اثربخشی سازمانی تأثیر مثبت و معنا دار داشته ولی تأثیر گذاری این فعالیت­ها بر معیار نتایج مالی و بازار تأیید نشده است.
شاهین 1387	رابطه بین استقرار مدیریت کیفیت فراگیر و عملکرد و وضعیت مالی وضعیت مالی (موردکاوی: شرکت صنعتی بوتان)	نتایج این تحقیق مشخص نمود که TQM می­تواند اثر قابل توجه و مثبتی بر عملکرد و وضعیت مالی سازمان بگذارد.
سید حسینی و امیران 1380	ارزیابی عملکرد حاصل از اجرای سیستم­های مدیریت کیفیت در شرکت­های تولیدی ایران	سطح عملکرد در مورد پنج شاخص کیفیت، هزینه، تحویل، خدمت و انعطاف­پذیری بعد از اجرای ISO 9000، 3% کاهش یافته­است.

 

جدول 2:  مروری بر مطالعات خارجی

پژوهشگر	موضوع
اونیل و همکاران 2016	روش­های مدیریت کیفیت و تاثیر آنها بر عملکرد مالی
کلینگنبرگ و همکاران 2013	رابطه نوآوری عملیاتی و عملکرد مالی (یک دیدگاه انتقادی)
دوارت و همکاران 2011	اقدامات عملیاتی و عملکرد مالی: تجزیه و تحلیل تجربی از شرکت­های تولیدی برزیل
پژوهشگر		موضوع		نتایج
هندریک و سینگال 1996		جوایز کیفیت و ارزش بازاری بنگاه		نتایج نشان می­دهد که بازار سهام به اطلاعیه­های جوایز کیفیت، عکس­العمل مثبت نشان می­دهد.
اداره حسابداری عمومی دولت ایالات متحده 1991		شیوه­های مدیریت: بنگاه­های آمریکایی عملکرد خود را از طریق اقدامات کیفیت بهبود می­دهند.		شرکت­هایی که شیوه­های مدیریت کیفیت را اتخاذ کردند یک بهبود کلی در عملکرد شرکت را تجربه کردند. تقریبا در همه موارد، شرکت­هایی که از شیوه­های مدیریت کیفیت جامع استفاده می­کردند، روابط بهتر کارکنان، بهره­وری بالاتر، رضایت بیشتر مشتری، افزایش سهم بازار، و بهبود سودآوری به دست آوردند.

 

مطالعه ادبیات موجود درباره مدیریت کیفیت -همانطور که در جدول 3 آمده است- نشانگر این موضوع است که فعالیت­های مدیریت کیفیت به روش­های مختلف از جمله سیستم مدیریت کیفیت، مدیریت کیفیت جامع (TQM)، دریافت استانداردهای ایزو، جوایز کیفیت و سایر روش­ها اجرا شده که در مورد آنها مطالعات فراوانی صورت گرفته است. نظر به اینکه در این مطالعات از ابزارهای کیفی جهت سنجش مدیریت کیفیت استفاده شده­است که بیشتر به صورت جمع­آوری دیدگاه­های ارائه شده در این زمینه هستند؛ در این میان، تنها ابزاری که رویکرد کمی در اندازه­گیری مدیریت کیفیت دارد، نظام تولید بهنگام Just In Time است و با توجه به اینکه تا به حال، تاثیر مدیریت کیفیت بر عملکرد مالی شرکت­ها از حیث سیستم تولید به هنگام بررسی نشده است، نظر نویسنده را به بررسی این موضوع جلب کرده است. بنابراین رویکرد پژوهش حاضر در ارزیابی استراتژی­های مدیریت کیفیت، مبتنی بر روش تولید بهنگام خواهد بود.

 

جدول 3: فعالیت­های مدیریت کیفیت و معیارهای ارزیابی عملکرد

پژوهشگر	متغیرهای مدیریت کیفیت	متغیرهای عملکرد
تهرانی و همکاران 1391	استاندارد ایزو 9000	رشد فروش حاشیه سود سود هر سهم
محقر و همکاران 1389	فعالیت­های سیستم مدیریت کیفیت: رهبری برنامه ریزی استراتژیک مشتری محوری نگرش واقع­گرایانه در تصمیم­گیری مدیریت منابع انسانی مدیریت فرآیندها مدیریت زنجیره تامین	رضایت کارکنان رضایت مشترین اثربخشی سازمانی نتایج مالی و بازار
شاهین 1387	مدیریت کیفیت فراگیرTQM	نسبت جاری نسبت آنی نرخ بازده دارایی­ها نرخ بازده حقوق صاحبان سهام نسبت بدهی به کل دارایی نسبت گردش کل دارایی­ها

 

پژوهشگر	متغیرهای مدیریت کیفیت	متغیرهای عملکرد
سید حسینی و امیران 1380	استاندارد­های ایزو 9000	کیفیت هزینه تحویل خدمت انعطاف­پذیری
اونیل و همکاران 2016	برنامه­های تضمین کیفیت (رسمی) برنامه­های تضمین کیفیت (غیر رسمی) برنامه­های تضمین کیفیت (برون سازمانی)	نسبت سرمایه به کار CAPLAP ارزش افزوده کار VADLAB
کلینگنبرگ و همکاران 2013	تولید بهنگام: گردش موجودی کالا نسبت موجودی کالا به دارایی جاری تفاضل نسبت جاری و نسبت آنی	بازده دارایی­ها (ROA) بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) قدرت سودآوری عملیاتی (BEP) گردش دارایی­ها حاشیه سود (PM)
دوارت و همکاران 2011	فعالیت های کیفیت: روش­های تولید بهنگام استاندارهای ایزو سطح خدمات برون­سپاری	سودآوری نرخ رشد درآمد
هندریک و سینگال 1996	معیارهای جوایز TQM	درآمد عملیاتی
اداره حسابداری عمومی دولت ایالات متحده 1991	معیارهای جایزه بالدریج	روابط کارکنان

 

2-1- نظام تولید بهنگام

مفهوم تولید بهنگام نخستین بار توسط تائیچی اونو^[1] در شرکت تویوتا موتور ژاپن  به کار گرفته­شد و اولین بار توسط سیستم تولید همین شرکت به عنوان رویکرد Just In Time نامگذاری شد (سوهال^[2]و همکاران، 1988).

نام JIT به سیستم تولیدی گفته می­شود که در آن عملیات (پردازش، حرکت مواد، کالاها و غیره) درست زمانی رخ می­دهد که تقاضا برای آنها وجود داشته باشد؛ به همین دلیل یک سیستم مبتنی بر تقاضا است. کیفیت در سیستم JIT امری حیاتی است. در این سیستم جریان تولید یکنواخت و ثابت است و اگر مساله­ای ناشی از کیفیت رخ دهد می­تواند موجب قطع شدن جریان تولید شود (مشبکی، 1375، 10-6).

تولید به موقع یک فلسفه تولید بر مبنای بهبود مستمر و حذف ضایعات از تمامی بخش­های شرکت است. رویکرد اصلی JIT تولید اقلام مورد نیاز در مقادیر مورد نیاز و در زمان مورد نیازاست. اجرای این استراتژی منجر به افزایش قابلیت پاسخگویی به تقاضای مشتریان شده و توانایی رقابت شرکت را در زمینه­های هزینه، کیفیت، انعطاف پذیری و زمان بهبود می­بخشد (نوری و راسل رادفورد، 1388، 160).

مزیت اصلی و اساسی حاصل از اجرای تولید بموقع، کاهش هزینه­ها، افزایش سود و تامین کیفیت محصول و ... می­باشد. علاوه بر این می­توان موارد دیگری را از مزایای بکار­گیری سیستم تولید به موقع را نام برد که به شرح زیر است : کاهش موجودی­ها (مواد، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده)، کاهش فضای مورد نیاز نظیر انبار، کاهش نیروی انسانی مستقیم، حذف بازرسی، کاهش زمان تولید، کاهش هزینه­های سربار، کاهش هزینه تعمیرات، کاهش حمل و نقل قطعات بین بخش­ها، افزایش توان عملیاتی، ارتقا و بهبود کیفیت، کشف ساده­تر عیوب و مشکلات، افزایش انعطاف­پذیری در مقابل تنوع تقاضا، کاهش هزینه­های سرمایه­گذاری وکاهش دوبار­ کاری­ها (جعفرنژاد، 1385، 484-485).

2-2-مقوله کیفیت در نظام تولید بهنگام

در سیستم تولید به موقع از طریق افزایش پاسخگویی به مشتریان، بهبود مستمر، مشارکت جامع کارکنان، کنترل کیفیت جامع و تشکیل حلقه­های کیفیت به موضوع مدیریت کیفیت پرداخته می­شود. شاخص اصلی موفقیت در اجرای سیستم تولید به هنگام این است که تا چه میزان موجودی­های کالا و مواد در شرکت و در خط تولید کاهش یافته­است. با اجرای این سیستم مقدار موجودی اندکی وجود خواهد داشت که می­بایست از کیفیت بالایی برخوردار باشد. بنابراین، ضرورت دارد که در این سیستم، روش­های خاصی برای خرید و نگهداری مواد دارای کیفیت بالا، طراحی و اجرا شود. کاهش موجودی­ها تا حد صفر، هدف اولیهJIT  است. "کنترل کیفیت جامع" نیز در JIT مورد تاکید است. یک قطعه غیر قابل قبول می­تواند روند تولید را با کندی و یا حتی توقف روبرو سازد. در محیطی که موجودی کالا به حد صفر رسیده است، جایگزینی قطعه ای با کیفیت نامطلوب و ضعیف تقریبا غیرممکن است. به عبارت دیگر بدون داشتن تعهد و اعتقاد به مدیریت کیفیت جامع (TQM) نمی­توان سیستم JIT را پیاده نمود (چنگ و پودلسکی^[3]، 1380، 294-287) (شیم و سیگل^[4]، 1392، 376-374).

 

3-متغیرهایموردبررسی و مدلمفهومیپژوهش

3-1-اندازه­گیری مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام

گردش موجودی کالا (Inventory Turnover): این نسبت نشان می­دهد که موجودی کالا چند بار در سال گردش داشته یا به فروش رفته است. هر چقدر که این مرتبه بیشتر باشد موجودی گردش بیشتری داشته است. به عبارت دیگر این نسبت کارایی فرآیند تولید را در مصرف موجودی ارزیابی می­کند. از آنجا که پس از اجرای سیستم تولید بهنگام موجودی کالا کاهش می­یابد، بنابراین نسبت گردش موجودی کالا افزایش پیدا خواهد کرد (منوچهر سلطانی، 1376، 75-73).

با توجه به توصیفات فوق در این پژوهش جهت سنجش مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام، متغیر گردش موجودی بکار گرفته شد که عبارت است از:

 

 

3-2-اندازه­گیری عملکرد مالی

همانطور که پیش از این اشاره شد، شرکت­ها با تاکید بر مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و اجرای آن به بهبود درآمدها و هزینه­ها دست می­یابند .عملکرد مالی شرکت­ها را می­توان به وسیله سطح فروش، درآمد، سطح هزینه­ی عملکرد، بازگشت سرمایه­گذاری و دارایی­ها و افزایش سهم بازار اندازه­گیری کرد. در این پژوهش نیز جهت سنجش عملکرد مالی شرکت­های مورد بررسی، شاخص­های بازده دارایی­ها و بازده حقوق صاحبان سهام مورد ارزیابی قرار گرفت.

بازده دارایی­ها(Return On Asset): این نسبت نشان می­دهد که هر واحد دارایی چه مقدار درآمد خالص ایجاد می­کند.     

 

بازده حقوق صاحبان سهام (Return on Equity): این نسبت نشان می­دهد که در برابر هر ریال از حقوق صاحبان سهام چه مقدار سود خالص به دست می­آید.

 

    

نمودار 1: چارچوب نظری پژوهش

4-روش پژوهش

پژوهش حاضر از حیث روش، پژوهشی پیمایشی و از حیث هدف پژوهشی کاربردی است. زیرا نتایج این تحقیق در شرکت­های خودرویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار قابل استفاده است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی بازه زمانی 1389- 1385 می­باشد. از آنجاییکه صنعت خودرو نقطه شروع طرح­های JIT در طول تاریخ بوده، در این پژوهش نیز نمونه آماری شامل شرکت­های خودرویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می­باشد. نمونه­گیری شامل شرکت­هایی است که تمام شرایط زیر را دارا باشند:

• پایان سال مالی آنها 29 اسفندماه باشد.
• طی دوره مورد بررسی تحقیق تغییر سال مالی نداشته باشند.
• اطلاعات مالی آنها قابل دسترس باشد.

داده­های مربوط به مبانی نظری و پیشینه تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه­ای شامل مقالات داخلی و خارجی، کتب و پایان­نامه­هایی که مرتبط با موضوع تحقیق نگاشته شده است، گردآوری شد. داده­های مرتبط با متغیرهای تحقیق نیز از طریق نمونه­برداری با استفاده از نرم­افزار بورسی ره­آورد­نوین سازمان بورس گردآوری شد. پس از استخراخ داده­های مورد نظر، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم­افزارهای آماری Excel و SPSS استفاده شده است. مقادیر منفی ROA و ROE حذف شدند و جهت تعدیل فاصله مقادیر متغیرها لگاریتم طبیعی آنها (Ln) استفاده شد. سپس با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، فرضیه­های تحقیق آزمون شدند. با توجه به اینکه جهت استفاده از تکنیک­های آمار پارامتریک، توزیع مقادیر متغیر وابسته بایستی نرمال باشند، این کار نیز با آزمون کولموگروف- اسمیرنوف انجام و نرمال بودن توزیع داده­ها مورد تایید قرار گرفت.

 

5-فرضیه­های پژوهش

1. بر اساس مدل مفهومی پژوهش فرضیه­های مقاله حاضر عبارتند از:
2. بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده دارایی­ها رابطه معناداری وجود دارد.
3. بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معناداری وجود دارد.

5-1-آزمون فرضیه­ها و نتایج

در جدول 4 که خروجی محاسبات پژوهش حاضر در نرم افزار آماری SPSS می­باشد ماتریس همبستگی دو به دو متغیرهای پژوهش ارائه شده است که شامل ضرایب همبستگی دو به دو برای متغیر­ها و همچنین معیار تصمیم (P value) است.

 

جدول 4: ماتریس همبستگی دو به دو متغیرهای آزمون

		Inventory Turnover	ROA	ROE
Inventory Turnover	Pearson Correlation	1	-.113	-.275**
	Sig. (2-tailed)		.233	.003
	N	113	113	113
ROA	Pearson Correlation	-.113	1	.717**
	Sig. (2-tailed)	.233		.000
	N	113	113	113
ROE	Pearson Correlation	-.275**	.717**	1
	Sig. (2-tailed)	.003	.000
	N	113	113	113
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

فرضیه 1: بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده دارایی­ها رابطه معناداری وجود دارد.

طبق ماتریس همبستگی ملاحظه می شود که ضریب همبستگی بین این دو متغیر 113/0- است. همچنین فروض  و  نیز بصورت زیر تعریف می­شوند:

 

  بیان می­دارد که همبستگی دو به دو بین متغیرهای گردش موجودی و بازده دارایی­ها وجود ندارد، در صورتیکه  عکس این موضوع، یعنی وجود یک نوع رابطه را بین این دو متغیر قائل است. با توجه به مقدار P-value= 0.233  در سطح 01/0، می­توان گفت که فرض  رد نمی­شود، بنابراین با اطمینان 99% می­توان گفت که رابطه معنی­داری بین گردش موجودی و بازده دارایی­ها وجود ندارد.

 

نمودار 2- نمودار پراکنش مقادیر گردش موجودی و ROA

 

فرضیه 2: بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معناداری وجود دارد.

با توجه به جدول 4 ضریب همبستگی بین گردش موجودی و بازده حقوق صاحبان سهام 275/0- است به این معنی که در صورتیکه گردش موجودی 1 واحد افزایش یابد، بازده حقوق صاحبان سهام 275/0 واحد کاهش می­یابد که نشان دهنده وجود رابطه معنی­دار منفی بین این دو متغیر است. حال باید دید که آیا این رابطه قابل تعمیم به جامعه پژوهش است یا نه. بنابراین فروض  و  به شرح زیر تعریف می­شوند:

  بیان می­دارد که همبستگی دو به دو بین متغیرهای گردش موجودی و بازده حقوق صاحبان سهام وجود ندارد در صورتیکه  عکس این موضوع، یعنی وجود یک نوع رابطه را بین این دو متغیر قائل است. با توجه به  P-value= 0.003  در سطح 01/0، می­توان نتیجه گرفت رابطه معنی­داری بین این دو متغیر وجود دارد.

 

 

نمودار3- نمودار پراکنش مقادیر گردش موجودی و ROE

 

6- بحث و نتیجه­گیری

در این پژوهش سعی شد که رابطه بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و عملکرد مالی شرکت­های فعال در بورس اوراق بهادار بررسی شود. لازم به ذکر است تا کنون مطالعات فراوانی درباره­ی تاثیر سیستم­های مدیریت کیفیت بر عملکرد مالی شرکت­ها انجام شده است لیکن فعالیت­های مدیریت کیفیت در آنها اغلب متمرکز بر مدیریت کیفیت جامع، استاندارهای ایزو، جوایز کیفیت و روش­های کیفی دیگر است. در این پژوهش برای نخستین بار جهت بررسی رابطه بین مدیریت کیفیت و عملکرد مالی شرکت­ها رویکرد تولید بهنگام مورد استفاده قرارگرفت. بدین منظور شرکت­های خودرویی پذیرفته­شده در بورس اوراق بهادار انتخاب گردید و اطلاعات مالی موجود آنها در زمینه عملکرد طی 5 سال (1389-1385) گردآوری شد. نتایج به دست­آمده نشان داد که فقط بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معناداری وجود دارد در حالیکه رابطه معنی­داری بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید بهنگام و بازده دارایی­ها مشاهده نشد. پیش از این، نتایج تحقیق کلینگنبرگ و همکارانش نیز در این زمینه نشان داد که هیچ ارتباط سازگاری بین ROA، ROE و نسبت­های مدیریت موجودی وجود ندارد. نتایج حاصل به این معنی است که نسبت­های سودآوری مانندROA  و ROE که مجموع همه فعالیت­های یک بنگاه هستند ممکن است معیارهای مناسبی برای تعیین رابطه بین مدیریت کیفیت مبتنی بر تولید به هنگام و عملکرد مالی شرکت­ها نباشند.

---

[1]- Taichi Ohno

[2] - Sohal

[3]- Cheng & Podolsky

[4] - Shim & Siegel

مراجع

• تهرانی، رضا،. هاشمی­نژاد، سید محمد،. صیقلی، محسن. (1391). ارزیابی تاثیر سیستم­های مدیریت کیفیت بر عملکرد مالی شرکت­های بورسی، فصلنامه علمی­ - پژوهشی دانش سرمایه­گذاری، سال اول، شماره چهارم، زمستان، 212-195.
• تی.سی.ای، چنگ،. پودلسکی، سوزان. (1380). نظام تولید بهنگام، ترجمه سیدحسن افتخاریان و حمیده غیاثوند، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی، تهران، چاپ اول، صص 287-294.
• جعفرنژاد، احمد،. (1385). مباحث نوین در مدیریت تولید و عملیات، دانشگاه تهران، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
• سلطانی، منوچهر،. (1376). مقدمه­ای بر نظام تولید بموقع، انتشارات آستان قدس رضوی، دانشگاه امام رضا علیه­السلام، چاپ اول صص 75-73.
• سید حسینی، سید محمد،. امیران، حیدر،. (1380). ارزیابی عملکرد حاصل از اجرای سیستم­های مدیریت کیفیت در شرکت­های تولیدی، دانش مدیریت، سال چهاردهم، شماره 54، پاییز، صص91-55.
• شاهین، آرش،. رشید کابلی، مجید،. نظری، مهیار. (1387). رابطه بین استقرار مدیریت کیفیت فراگیر و عملکرد و وضعیت مالی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت بازرگانی گرایش مالی.
• کاظمی، مصطفی،. رحیم نیا، فریبرز،. ابوی طرقبه، صدیقه. (1392). بررسی تاثیر مدیریت کیفیت جامع بر عملکرد سازمان­های کارآفرین، دومین همایش ملی مدیریت و کارآفرینی خوانسار، 18 و 19 اردیبهشت 1392، ص70.
• محقر، علی،. معین نجف­آبادی، فقیه،. بیاضی طهرابند، علی. (1389). بررسی تأثیر فعالیت­های مدیریت کیفیت بر عملکرد سازمان­ها؛ فصلنامه علمی- پژوهشی مدرس علوم انسانی- پژوهش­های مدیریت در ایران، دوره 14، شماره 4، زمستان ، صص 187-185.
• مشبکی، اصغر. (1375). just in time  و تاثیر آن بر حسابداری مدیریت، فصلنامه علمی - پژوهشی «بررسی­های حسابداری»، سال چهارم، شماره 16 و17، تابستان و پاییز، صص 23-5.
• نوری، حمید،. رادرفورد، راسل. (1388). مباحث نوین در مدیریت تولید و عملیات، ترجمه دردانه داوری، بنفشه بهنام و هاله ولیان، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی، تهران، چاپ چهارم، جلد دوم، ص160.
  • · Duarte, A.L.D.C. M., Brito, L.A.L., Serio, L. C.D., Martins, G.S. (2011). Operational practices and financial performance: an empirical analysis of Brazilian manufacturing companies. Braz. Adm. Rev. 8, 395–411.
  • · Hendricks, K.B., Singhal, V.R., 1996. Quality awards and the market value of the firm: an empirical investigation. Manag. Sci. 42, 415–436.
  • · Klingenberg, B., Timberlake, R., Geurts, T.G., Brown, R.J. (2013). The relationship of operational innovation and financial performance – a critical perspective. Int. J.Prod. Econ. 142, 317–323.
  • · O’Neill, P., Sohal, A., Wei Teng, CH. (2016). Quality management approaches and their impact on firms' financial performance – An Australian study, Int. J. Production Economics.171, 381-393
  • · Sohal, A.S., Keller, A.Z., Fouad, R.H. (1988). A review of literature relating to JIT. International Journal of Operations & Production Management, 9, 15 – 25.
  • · US Government General Accounting Office. (1991). Management Practices: U.S. Companies Improve Performance through Quality Efforts. GA/NSIAD-91-190, 1–53.