زنانگی ادب تعلیمی، رهاننده پروین از اضطراب تأثیر

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 8، شماره 29، خرداد 1395، صفحه 91-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالرضا مدرس زاده^* ؛ صدیقه ارباب سلیمانی

واحد کاشان

چکیده

پروین اعتصامی شاعر نامدار معاصر، بیشتر به سبب گرایش‌های تعلیمی و اخلاقی‌اش شناخته می‌شود. وی کوشش داشته است از شعر برای دانش‌افزایی و حکمت سرایی یاری بگیرد. بی‌تردید شاعران پش از پروین هم، همین رویه و رویکرد را دنبال می‌کرده‌اند و به طور کلی یکی از شباهت‌های وی با کسانی مانند ناصرخسرو، سعدی، ابن یمین و... همین روند اخلاقی کردن فضای شعر است. متأسفانه برخی منتقدان ادبی سطح کار پروین را در این زمینه، تا حد شاعری مقلد پایین آورده‌اند؛ درحالی‌که‌ چنین نیست. وی بی آن‌که از نظریات ادبی جدید در روزگار ما باخبر باشد، به شیوه‌ای کاملاً هنرمندانه توانسته است خود را از سطح تأثیرپذیری صرف و معمولی نجات دهد و در حد شاعری توانمند و صاحب سبک ظاهر شود. گرایش پروین به ادب تعلیمی آن هم با رنگ و بویی کاملاً زنانه، نقطه آغاز توفیق او در شاعری است. در مقاله حاضر با نگاهی به نظریه «اضطراب تأثیر هرولد بلوم»، سعی شده است هنر ورزی‌های پروین اعتصامی در بیرون آمدن از سایه اضطراب تأثیر شاعران پیش از او نشان داده شود؛ نتیجه این ارزیابی نشان می‌دهد وی با در نظر داشتن تحولات سیاسی و فکری روزگار خود، همه راه شاعری را با شاعران متقدم- و البته مرد- نپیموده است و بر اساس سبک شخصی خود، مبتکرانه رفتار کرده است.

کلیدواژه‌ها

پروین اعتصامی؛ ادب تعلیمی؛ شعر زنانه؛ اضطراب تأثیر

مراجع

- آرین پور، یحیی. (1376). از نیما تا روزگار ما. تهران: زوار.

2- اعتصامی، پروین. (1373).دیوان. با مقدمه ملک‌الشعرای بهار. تهران: نگاه.

3- امین پور، قیصر.(1383). سنت و نوآوری در شعر معاصر. تهران: علمی وفرهنگی.

4- براهنی، رضا. (1363). تاریخ مذکر. تهران: اول.

5- جلالی، بهروز. (1372). جاودانه زیستن، در اوج ماندن. تهران: مروارید.

6- حقوقی، محمد. (1368). شعر و شاعران. تهران: نگاه.

7- دانشگر، احمد. (1374). پروین اعتصامی شاعری از تبار روشنی‌ها. تهران: حافظ نوین.

8- ذوالفقاری، محسن. (1386). عناصر قصه در اشعار پروین اعتصامی. مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت یکصدمین سال تولد پروین. اراک: دانشگاه اراک.

9- سعدی، مصلح الدین. (1363). کلیات سعدی. تهران: امیرکبیر.

10- فرشیدورد، خسرو. (1363). درباره ادبیات و نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.

11- قدمیاری، مجید. (1387). معجزه پروین؛ نقد و تحلیل اشعار پروین. تهران: سخن.

12- مدرس زاده، عبدالرضا. (1392). از سیستان تا تهران؛ سبک شناسی شعر. کاشان: دانشگاه آزاد اسلامی.

13- مکاریک، ایرناریما.(1383). دانشنامه نظریه‌های ادبی. ترجمه مهرام مهاجر و محمدنبوی. تهران: آگه.

14- ناصرخسرو، ابومعین. (1378). دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران.

15- یوسفی، غلامحسین. (1376). چشمه روشن. تهران: علمی.