بهبود عملکرد سازمان از طریق زنجیره ارزش و تسهیم دانش

دو فصلنامه مدیریت زنجیره ارزش

مقاله 2، دوره 1، شماره 2، شهریور 1395، صفحه 17-31   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یگانه چاربند¹؛ نیما جعفری نویمی پور^{* 2}

¹1- باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²گروه مهندسی کامپیوتر، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران.

چکیده

امروزه  با  گسترش  و توسعه  دانش  در سازمان‌ها،  مدیریت  اثربخش دانش  در  راستای  اهداف  سازمان  از  اهمیت  ویژه‌ای  برخوردار می‌باشد. از  این رو، دانش مهمترین مزیت  رقابتی  سازمان ‌ها  در  عصر  حاضر محسوب  می‌شود. اینامرباعث شده است در محیط رقابتی و پویای امروز ،بهره ‌گیری از روش‌ هایی جهت کسب، ذخیره ‌سازی و بگارگیری دانش در کانون توجه مدیران و سازمان ‌ها قرار گیرد. ایجاد زیرساختار های مدیریت دانش برای کنترل و نظارت هرچه بهتر بر دانش و عملکرد دسازمانی بسیارمهم قلمداد می‌ شود. تعهد و رهبری مدیریت ارشد، تسهیم دانش و مشتری‌ مداری می‌ توانند نقش بسزایی در ایجاد شاخص‌ های انگیزشی برای کارکنان سازمان داشته باشند .از طرفی، در طی چند سال اخیر در نظریه‌ ها و پژوهش‌ هایمختلفی،مدیریت زنجیره ارزش بهعنوان یک سازه اصلی مرتبط با عملکردسازمانی مطرح شده‌ است.  لذا در این مقاله به بررسی تاثیر تسهیم دانش بر زنجیره ارزش در جهت بهبود عملکرد سازمان‌ ها پرداخته شده ‌است. جامعه آماری در این پژوهش سازمان کل گمرک آذربایجان ‌شرقی در نظر گرفته شده ‌است و برای تجزیه و تحلیل داده ‌ها از نرم‌ افزار SMART PLS 2.0 استفاده شده ‌است. نتایج حاصل نشان می ‌دهد که تعهد و رهبری مدیریت ارشد، مشتری‌ مداری و تسهیم دانش تاثیر مثبتی بر زنجیره ارزش دارد که موجب بهبود عملکرد سازمانی می ‌شود.

کلیدواژه‌ها

زنجیره ارزش؛ تسهیم دانش؛ عملکرد سازمانی؛ تعهد و رهبری مدیریت ارشد؛ مشتری مداری

اصل مقاله

 

1-  مقدمه

در سال­های اخیر، سازمان­ها و شرکت­های مختلف، پیوستن به روند دانش را آغاز کرده ­اند و مفاهیم جدیدی چون کار دانشی، کارکنان دانشی، مدیریت دانش و سازمان­ های دانشی، خبر از شدت یافتن این روند می ­دهند. پیتر دراکر[1]  با بکارگیری این واژگان خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمان ­ها می­دهد که در آنها به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد. براساس این نظریه، در آینده جوامعی می­ توانند انتظار توسعه و پیشرفت داشته باشند که از دانش بیشتری برخوردار باشند. گرچه بعضی معتقدند دانش قدرت است، ولی به نظر می ­رسد دانش به خودی خود، قدرت ندارد، بلکه چیزی که به افراد قدرت می­ دهد، آن قسمتی از دانش آنها است که با دیگران تسهیم می ­کنند (McDermott & O'dell, 2001). به این ترتیب سازمان دانشی به توانمندی­ هایی دست می­ یابد که قادر است از نیروی اندک قدرتی عظیم بسازد (Drucker, 1992). برای رسیدن به این قدرت و توانمندی­ ها نیاز به مدیریت دانش در مسیری درست وجود دارد. بنابراین، مدیریت دانش به‌عنوان یک کلید برای سازمان‌ها به دنبال دست­یابی به مزیت رقابتی در نظر گرفته ‌شده ­است (Wang & Ko, 2012). امروزه نیز در کشورهای مختلف و از جمله ایران، مدیران مشتاق به ایجاد سیستم­ های مدیریت دانش در سازمان­ ها با هدف بهره ­گیری از نتایج مفید آن می­ باشند. یکی از فرآیندهای مهم و مشترک در ساختارهای مختلف معرفی شده برای مدیریت دانش، تسهیم دانش است. همچنین انگیزش افراد برای تسهیم دانش خود در سازمان­ ها از اولویت ­های مهم دست­اندرکاران مدیریت دانش می­ باشد (Foss, Husted, & Michailova, 2010; McDermott & O'dell, 2001; Quigley, Tesluk, Locke, & Bartol, 2007).

در واقع به اشتراک ­گذاری دانش فعالیتی است که از طریق آن دانش، اطلاعات، مهارت ­ها و تخصص بین مردم، دوستان، خانواده ­ها، جوامع و یا سازمان رد و بدل می­ شود (Charband & Navimipour, 2016). نقش تسهیم دانش در مدیریت دانش به اندازه ­ای اهمیت دارد که برخی نویسندگان بیان داشته­اند وجود مدیریت دانش برای پشتیبانی از تسهیم دانش است (Huysman & De Wit, 2002). بنابراین سازمانی که از تسهیم اطلاعات و خلق دانش در میان اعضایش حمایت می­ کند، بیشتر می­ تواند فرآیندهای مؤثر و کارامدی را تعریف کند و عملکرد سازمانی خود را بهبود بخشد (Lee, 2001). همگام با چرخش از سوی اقتصاد مبتنی بر صنعت به اقتصاد مبتنی بر دانش، سازمان ­ها نیز خود را بر آن داشته­ اند تا با تکیه بر دانش و اطلاعات و استفاده از آن در فرآیند کسب و کار توان رقابتی خود را افزایش دهند. بنابراین در یک اقتصاد دانش- محور، دارایی­ های ناملموس (سرمایه فکری، تجربیات، دانش سازمانی و اطلاعات) سازمان­ ها به جای دارایی­ های ملموس (ماشین­آلات و تجهیزات) بطرز فزاینده­ای به یک عامل تعیین ­کننده رقابتی تبدیل شده­ اند. چنین دارایی ه­ایی مانند نشان­ه ای تجاری، شهرت سازمان، مهارت ­ها و دانش فنی کارکنان به عنوان جوهره مزیت رقابتی نگریسته می­ شوند (Nahapiet & Ghoshal, 1998; Teece, 1998). بنابر­این سازمان­ ها برای باقی ماندن در صحنه رقابتی، باید بر نحوه پیاده ­سازی مدیریت دانش، خلق دانش و ارزش­ دهی بر دانش متمرکز شوند.

زنجیره ارزش بطور ساده عبارت است از فراهم نمودن شرایطی برای ایجاد منافع فزونتر از هزینه و توفیق یک بنگاه اقتصادی در درازمدت و این بدان معنی است که مدیران برای همه ­ی ذینفع­ های سازمان یعنی مشتریان، سهامداران، فروشندگان، کارکنان و جامعه به مفهوم وسیع آن ارزش ایجاد نمایند در غیر این صورت هریک از ذینفع­ ها که دریابد از سازمان ارزش حاصل نمی­ نماید سازمان را رها کرده و موفقیت سازمان را با مخاطره مواجه می ­سازد. لذا زنجیره ارزش شرکت موجب می­ شود مدیران نسبت به فرایندهای شرکت بینش پیدا کنند. زنجیره ارزش با عوامل یا اجزای اصلی تولید محصول یا ارائه خدمات نهادها شروع می ­شود و دربرگیرنده تمامی فرایندهایی است که به منظور جلب رضایت مشتریان صورت می­ گیرد (استرکی, مرضیه، ۱۳۸۹). استراتژی هنر، ارزش ایجاد کردن است. استراتژی چهارچو ب­های ذهنی، مدل­های مفهومی را تهیه می‌کند و ایده‌ها را هدایت می‌کند و به مدیران شرکت­ ها اجازه می‌دهد تا فرصت ­ها را برای ارزش ایجاد کردن برای مشتریان و انتقال دادن این ارزش به عنوان سود شناسایی کنند (Normann & Ramirez, 1993).

 برای اینکه بتوان ضرورت توجه به اجرای طرح­ های مدیریت دانش در سازمان­ ها را مطرح کرد بایستی نتایج استفاده از این طرح­ ها در بخش­ های مختلف سازمان بررسی گردد. تاکنون تحقیقات زیادی درباره مفهوم و فرآیندهای مدیریت دانش انجام شده ­است اما سازمان­ ها و شرکت ­ها به دنبال چیزی فراتر از این می­ باشند. امروزه در شرایط سخت رقابتی، سازمان ­ها به دنبال این هستند که اجرای طرح­ های مدیریت دانش بتواند برای آنها عامل ایجاد تمایز و مزیت رقابتی شود. از این رو پژوهش پیرامون مدیریت دانش با محوریت بررسی تاثیر تسهیم دانش بر زنجیره ارزش در  جهت بهبود عملکرد سازمان ­ها و همچنین بررسی چالش­ های پیش رو ضروری به نظر می ­رسد. بنابراین اهداف بعدی این پژوهش به شرح زیر مورد نظر است:

1)          ارائه یک مدل و چارچوب برای شناسایی عوامل موثر بر زنجیره ارزش در جهت بهبود عملکرد سازمان­ ها.

2)    بررسی تاثیر تعهد و رهبری مدیریت ارشد، مشتری­ مداری و تسهیم دانش بر زنجیره ارزش و در نتیجه تاثیر آنها بر عملکرد سازمانی.

3)    بررسی چالش­ های آینده و ارائه راهکار برای آنها.

 پس از ارائه مقدمه در بخش اول، در بخش بعدی، پیشینه پژوهش آورده شده ­است. در بخش سوم روش­ شناسی پژوهش توصیف شده­ است. در بخش چهارم تجزیه وتحلیل داده­ ها با استفاده از آزمون ­های ضرایب معناداریT ، آزمون ضرایب مسیر و معیارR²، معیار GOF ارائه گردیده است. درنهایت، نتیجه­ گیری،  پیشنهادهای آتی و محدودیت­ های پژوهش در بخش پنجم بیان شده­ است.

 

2-    پیشینه پژوهش

دانشگاه­ ها و موسسه ­های عالی به مثابه یک نظام تولید دانش، دانش جدید را می ­آفرینند، آن را از منابع مختلف به دست می­ آوردند و در محیط های آموزشی به کار می­ گیرند .(Raj Adhikari, 2010) بر این اساس خلق، توسعه، انتشار و نهادینه ­سازی دانش در سازمان ­ها موضوع پیچیده ­ای است که توجه زیادی را هم در ادبیات دانشگاهی و هم مدیریتی به خود معطوف داشته­ است (Druker, 2001). به‌طور مؤثر تشویق کارکنان برای به اشتراک گذاشتن دانش مفید در سراسر سازمان می‌تواند به افزایش و حفظ مزایای رقابتی یک شرکت بینجامد (Bock, Zmud, Kim, & Lee, 2005). بنابراین، برای اینکه کارکنان سازمان به سمت ایجاد و مدیریت زیر ساختارهای دانش هدایت یابند می­ بایست عواملی انگیزاننده برای آنها در سازمان مهیا شود. در این بخش مرور مطالعات پیشین انجام شده ­است.

بحرینی و همکاران (1388) در یک تحقیقی با رویکرد منابع انسانی به مدیریت کیفیت، در سه بعد، تعهد و رهبری مدیریت ارشد، برنامه ­های ارتقاء شایستگی­ های کارکنان و مشتری ­مداری به بررسی تاثیر­گذاری ابعاد انسان ­مدار مدیریت کیفیت در ایجاد زنجیره ارزش مدیریت دانش سازمان پرداخته­اند. بنابر نتایج حاصل از ادبیات موضوع و یافته ­های حاصل از تحقیق میدانی، در هر سه بعد مورد بررسی در مدیریت کیفیت، ارتباط معنی­ داری بین مدیریت کیفیت و ایجاد زیر ساختارهای مدیریت دانش سازمان حاصل شده­ است. در بررسی میزان همبستگی میان متغیرهای مدیریت کیفیت و زنجیره ارزش مدیریت دانش، بیشترین همبستگی بین مشتری­ مداری و زنجیره ارزش مدیریت دانش بدست­ آمده و برنامه ­های ارتقاء شایستگی­ های کارکنان و تعهد و رهبری مدیریت ارشد در رده­ های بعدی بوده­ اند. اهمیت مشتری­ مداری در سازمان و نقشی که در ایجاد زیر ساختارهای مدیریت دانش برخوردار می­ باشد، بسیار حائز اهمیت است. مدیریت کیفیت بواسطه پتانسیل­ های بالقوه ­ای که در سازمان ایجاد می­ کند، می­ تواند نقش بسزایی در ایجاد زیر ساختارهای مدیریت دانش سازمان ایفا کند.

در تحقیق دیگری، انصاری رنانی و همکاران (1388) ادبیات مربوط با زنجیره ارزش را مورد مطالعه قرار داده ­اند و همچنین اثر مدیریت دانش در خلق استراتژی رقابتی تمایز از مجرای زنجیره ارزش فعالیت ­های سازمانی را ارزیابی کرده ­اند. تحقیق آنها براساس یافته­ های تحقیق میدانی در شرکت­ های فعال در زمینه صنعت نرم­افزار شکل گرفته ­است. برای تدوین چارچوب نظری مدل تحقیق ادبیات و پیشینه تحقیق بررسی و مدل زنجیره ارزش فعالیت­های سازمان مبنای ارزیابی اثر مدیریت دانش بر فرآیند­های سازمانی قرار گرفت. پس از انجام مطالعات کتابخانه ­ای و اجرای مصاحبه­ های اکتشافی، مؤلفه­ های­ اثرگذار مدیریت دانش بر بخش­ های مختلف سازمانی استخراج و از طریق تحقیق زمینه ­یابی و ابزار پرسش­نامه مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس با استفاده از پرسش­نامه هر کدام از مؤلفه ­های تحقیق مانند فرآیند­های مدیریت دانش، نوآوری (فردی ،گروهی و سازمانی)، مهارت­ های تخصصی کارکنان و رضایت مشتریان مورد سنجش قرار گرفتند. از مدل معادلات ساختاری و نرم­ افزاری LISREL جهت بررسی روابط میان مؤلفه ­ها استفاده شد. در نهایت نتایج نشان داد که سازمان­ ها در صورت استفاده از ساز و کار مدیریت دانش به صورت نظام­مند، قادر خواهند بود در بخش­ های مختلف زنجیره ارزش خود دارای مزیت رقابتی شوند که می ­تواند در صحنه رقابت مورد استفاده قرار گیرد.

مطالعه دیگری توسط چن[2] و همکاران (2012) به بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم از کیفیت سیستم‌های مدیریت دانش، خودکارآمدی سیستم‌های مدیریت دانش، جو سازمانی و نگرش نسبت به ‌قصد تسهیم دانش در فرایند توسعه محصول جدید پرداخته‌ است. داده‌ها از 134 شرکت تولید الکترونیکی در تایوان جمع‌آوری و با استفاده از رگرسیون حداقل مربعات جزئی آزمون شد. نتایج حاصل از این مطالعه تجربی نشان داد که نگرش عامل کلیدی مؤثر بر قصد تسهیم دانش است. یافته­های آنها بینش­ های مفیدی را به مدیران سازمان­ ها ارائه می ­دهد. از جمله اینکه چگونه سازمان­ ها باید رفتارها یا فعالیت­ های مشترک کارکنان را تشویق کنند به طوری که سیستم ­های مدیریت دانش تقویت یابد تا باعث ایجاد یک جو سازمانی مطلوب شوند که به نوبه خود نگرش و قصد به اشتراک­ گذاری دانش ­افزایش یابد تا منجر به منافع کل برای سازمان شود (S.-S. Chen, Chuang, & Chen, 2012).

همچنین، تیسنگ و همکاران (2011)[3] تحقیقی تحت عنوان بررسی محتوا، ارزش ­های فنی و اجتماعی از ویکی‌پدیا و اینترنت برای کشف نفوذ خود در تسهیم دانش و عملکرد شغلی انجام دادند. ویکی‌پدیا دانش‌نامه‌ای  همگانی و آزاد است. آن اجازه می ­دهد تا کاربران صفحات خود را ایجاد، ویرایش و با یکدیگر به اشتراک بگذارند. از آنجا که ویکی­ پدیا توسط هر کسی قابل ویرایش است بنابراین تسیم دانش در آن با قدرت و سرعت زیادی انجام می­ گیرد. تیسنگ و همکارانش برای به دست آوردن درک بهتر از ویکی ­پدیا، اشتراک دانش و عملکرد شغلی از پرسشنامه و روش ­های تحلیلی آماری استفاده کرده­ اند. نتایج بدست آمده نشان داد که ویکی‌پدیا دارای اثر قابل‌توجهی در به اشتراک‌گذاری دانش و عملکرد شغلی است، این بیان می‌کند که شرکت‌ها می‌توانند ویکی‌پدیا و اینترنت را  برای افزایش تمایل  به اشتراک گذاشتن دانش و افزایش عملکرد شغلی بین کارکنان به‌کارگیرند (Tseng & Huang, 2011).

هو[4] (2012 )در تحقیقی به توسعه و آزمون یک مدل مفهومی از تسهیم و ایجاد دانش بین دو تأمین‌کننده، زمانی که آنها برای خدمت به خریدار همکاری می‌کنند پرداخته ­است. داده‌ها از 129 شرکت‌کننده جمع‌آوری‌شده بود. نتایج مدل‌سازی معادله ساختاری نشان داد که  ایجاد و به اشتراک‌گذاری دانش بین شرکای عرضه‌کننده نه‌تنها به عوامل عرضه‌کننده کالا (سابقه همکاری، سرمایه‌گذاری روابط خاص)، بلکه به عوامل خریدار (حکومت خریدار، نزدیکی ارتباط با خریدار و وابستگی متقابل با خریدار) هم‌بستگی دارد (Marra, Ho, & Edwards, 2012).

در نهایت هانسن و همکاران[5] (2007) ادبیات مربوط به زنجیره ارزش نوآوری را مورد بحث و بررسی قرار داده­ اند. هانسن نوآوری را به عنوان یک فرایند کلیدی کسب و کار معرفی کرده ­است. نوآوری مثل همه فرآیندهای کسب و کار، می­ تواند کیفیت، سرعت و سودآوری را بهبود بخشد. آنها یک مدل ارائه داده ­اند که می­ تواند فرآیند نوآوری را افزایش دهد. با استفاده از مدل، قدرت نوآوری "توانمندسازی فرایندها،" قابل تشخیص و مشاهده می ­باشد که شامل افرادی است که می ­دانند چگونه نوآوری انجام دهند و همچنین سیستم ­های اطلاعاتی حمایت از نوآوری می ­باشد. این مدل همچنین کمک می­کند تا شما "قابلیت شرکت،" خود را ارزیابی کنید و عواملی را که بتواند یک محیطی که در آن فرایندهای عملکرد بالا شکوفا شود را ایجاد کنید. قابلیت­های شرکت شامل مقادیر کار تیمی و مسئولیت ­پذیری شخصی و همچنین مهارت ­های فرایند طراحی مجدد می­ باشد. همچنین مدل کمک می ­کند تا توانمندسازها و قابلیت­ های شرکت را به دقت تعیین کنید زیرا شما نیاز به بهبود و تقویت نوآوری در شرکت خود دارید (Hansen & Birkinshaw, 2007).

 

3-    مواد و روش ­ها

انتخاب روش پژوهش مناسب به اهداف و ماهیت موضوع مورد پژوهش و همچنین امکانات اجرایی بستگی دارد. اتخاذ روش پژوهش مناسب علاوه بر اینکه پژوهشگر را در رسیدن به نتایج محکم و قابل اتکا یاری می ­دهد، روند پیشرفت پژوهش را تسهیل می­کند. در این فصل فرضیه ­ها، مدل و روش­شناسی پژوهش به تفضیل توضیح داده خواهد شد. بدین منظور ابتدا فرضیه­ ها و مدل پژوهش بیان شده­ است. سپس روش پژوهش، جامعه­ ی آماری و نحوه ­ی نمونه­ گیری، روش و ابزار گردآوری داده ­ها بیان شده و سپس روایی و پایایی متغیرهای پژوهش ارائه گردیده ­است. درنهایت روش تجزیه وتحلیل داده ­ها بیان می­ شود.

3-1- مدل پژوهش

با توجه به مطالعات پیشین در این پژوهش، به منظور بررسی تاثیر تسهیم دانش بر زنجیره ارزش در  جهت بهبود عملکرد سازمان­ ها یک مدل جدید ارائه شده­ است. شکل یک مدل تحقیق را نشان می­ دهد که سه متغییر (مشتری­ مداری، تعهد و رهبری مدیریت ارشد، تسهیم دانش) ارائه شده­ است و تاثیر آنها بر زنجیره ارزش و عملکرد سازمان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. چهار فرضیه برای آزمون روابط میان مولفه ­های چارچوب در این بخش ارائه گردیده ­است.

1)    تعهد و رهبری مدیریت ارشد تاثیر مثبت و معناداری بر زنجیره ارزش دارد.

2)     مشتری­ مداری تاثیر مثبت و معناداری بر زنجیره ارزش دارد.

3)    تسهیم دانش تاثیر مثبت و معناداری بر زنجیره ارزش دارد.

4)    زنجیره ارزش تاثیر مثبت و معناداری بر عملکرد سازمانی دارد.

 

مشتری مداری

 

تسهیم دانش

 

تعهد و رهبری مدیریت ارشد

 

زنجیره ارزش

 

عملکرد سازمانی

 

H1

 

H2

 

H3

 

H4

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1: مدل مفهومی پژوهش

 

3-2-روش پژوهش

در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تسهیم دانش بر زنجیره ارزش در جهت بهبود عملکرد سازمان­ ها پرداخته شده ­است. در این پژوهش به منظور جمع­آوری داده ­ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده شده ­است. پرسشنامه براساس طیف لیکرت[6] مقیاس چهارگزینه ­ای  )کاملا مخالفم، مخالفم، موافقم، کاملا موافقم(  تهیه و تنظیم گردیده­ است. روش نمونه­ گیری نیز نمونه­ گیری تصادفی می­ باشد. این پژوهش از نظر ماهیت و هدف کاربردی و از نظر روش جمع­ آوری داده­ ها از نوع توصیفی و پیمایشی است. فرضیه­ های پژوهش با استفاده از عوامل شناسایی شده در پژوهش­ها و مدل­ های پیشین تدوین شده­ اند که خود مبنای طراحی چارچوب پژوهش است. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تامین اعتبار شده ­است. جامعه آماری کارکنان اداره کل گمرگ استان آذربایجان ­شرقی می ­باشد. حجم کل جامعه آماری 130 نفر می­ باشد. با توجه به جدول مورگان 97 مورد به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از آزمونT-VALUE ، معیار R²، معیار GOF با استفاده از بسته نرم ­افزاری  SMART PLS 2.0 انجام شده ­است.

3-3- جامعه آماری و تعیین حجم نمونه

 انجام هر پژوهش علمی مستلزم زمان و هزینه می­ باشد، به همین دلیل در اکثر موارد امکان بررسی کامل جامعه به صورت سرشماری وجود ندارد؛ بنابراین انتخاب نمونه و روش نمونه ­گیری برای پژوهش ضروری است. جامعه آماری همان جامعه اصلی است که از آن نمونه به دست می­ آید. جامعه مجموعه اعضاء حقیقی یا فرضی است که نتایج پژوهش به آن تعمیم داده می­ شود. جامعه آماری در این پژوهش کارمندان اداره گمرک استان آذربایجان شرقی^[7] می­ باشد. نمونه در آمار به تعدادی از اجزا انتخاب شده با روش تصادفی از یک جامعه آماری گفته می­ شود که با بررسی مشخصات در نمونه فرضیات آماری در جامعه مرجع قابل پژوهش می­ باشند. نمونه‌گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیاء از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه. به عبارت دیگر نمونه‌گیری عبارت از انتخاب درصدی از یک جامعه به عنوان نمایندگان جامعه است. برای انتخاب حجم نمونه در این پژوهش از جدول مورگان استفاده شده ­است. روش نمونه­ گیری نیز نمونه ­گیری تصادفی می­ باشد. حجم کل جامعه آماری 130 نفر می ­باشد. با توجه به جدول مورگان 97 مورد به صورت تصادفی انتخاب شدند. از 110 پرسشنامه عودت شده از سوی کارکنان، 13 مورد غیرقابل استفاده بود و در نتیجه 97 پرسشنامه کارکنان برای تجزیه وتحلیل مورد استفاده قرار گرفت.

3-4- روش و ابزار گردآوری داده­ ها

در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از روش میدانی و کتابخانه­ ای استفاده شده­ است و ابزار بکار رفته در این پژوهش پرسشنامه است. برای سنجش عوامل مؤثر  بر تسهیم دانش، پرسشنامه­ ای محقق ساخته به تعداد 19 سؤال استفاده شده­ است که سؤالات بر اساس متغیرهای شناسایی شده تهیه و تنظیم گردیده­ است. همچنین در پرسشنامه از طیف لیکرت  مقیاس پنج گزینه ­ای (کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، کاملاً موافق) استفاده شده ­است. بخش مطالعات کتابخانه­ ای شامل مطالعه نشریه ­ها، کتب فارسی و لاتین، پایان­ نامه‌ها و بخشی هم استفاده از اطلاعات اینترنتی می‌باشد.

3-5- روایی و پایایی ابزار پژوهش

به لحاظ اطمینان از اینکه سؤالات پرسشنامه دارای روایی محتوایی باشند، پرسشنامه طراحی شده به تائید چند تن از اساتید در این حوزه رسید. پس از تنظیم پرسشنامه، جهت اطمینان از طراحی درست پرسشنامه و بالا بردن درجه روایی و پایایی، پس از تائید اساتید مجرب، پرسشنامه‌ها به صورت آزمایشی در بین 20 نفر از کارکنان سازمان مورد اجرا و آزمایش قرار داده‌شد تا در صورت داشتن نقص نسبت به اصلاح آن اقدام گردد و برای اطمینان بیشتر از درجه روایی و پایایی، ضریب آلفای کرونباخ و روایی همگرا (AVE) و پایایی ترکیبی پرسشنامه مذکور با استفاده از دو نرم‌افزار(SPSS)   و (SMART PLS) آورده شده‌است.

پایایی یا قابلیت اندازه اعتماد مشخص می‌سازد که ابزارگیری در صورت اجرا در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی دارد. بدین معنی که اگر پژوهشگر پرسشنامه خود را دوباره و یا به صورت موازی اجرا کند و نتایج هر دو یکسان باشد، ابزار از پایایی کامل برخوردار است. اندازه­ گیری پایایی در این پژوهش با استفاده از روش آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی انجام خواهد­گرفت. آلفای کرونباخ معیاری سنتی برای سنجش پایایی محسوب می­ گردد و مقدار بالاتر از 7/0 نشانگر پایایی قابل قبول است .(Cronbach, 1951) از آنجایی که معیار آلفای کرونباخ یک معیار سنتی برای تعیین پایایی متغیرها می­باشد، روش PLS معیار مدرن­تری نسبت به آلفای کرونباخ به نام پایایی ترکیبی به کار می ­برد. برتری این معیار نسبت به آلفای کرونباخ در این است که پایایی متغیرها نه به صورت مطلق بلکه با توجه به همبستگی متغیرهایشان با یکدیگر محاسبه می­ گردد. درنتیجه برای سنجش بهتر پایایی، هردوی این معیارها در این پژوهش به کاربرده شده ­است. مقدار پایایی ترکیبی برای هر متغیر بالاتر از7/0 شود نشان از پایداری درونی مناسب برای مدل دارد و مقدار کمتر از 6/0 عدم وجود پایایی را نشان می­ دهد(Nunnally, 1978) . معیار بعدی برای برازش مدل اندازه­ گیری روایی همگرا (AVE)[8] می­ باشد. معیار AVE نشان­ دهنده میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده بین هر متغیر با شاخص ­های خود است. به بیان ساده­ تر این معیار میزان همبستگی یک متغیر با شاخص­ های خود می­ باشد که هر چه این همبستگی بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. مقدار بحرانی برای این معیار عدد 4/0 است. بدین معنی که مقدار AVE  بالای 4/0 روایی همگرای قابل قبول را نشان می ­دهد. نهایتاً معیار بعدی روایی واگرا می ­باشد که میزان رابطه یک متغیر با شاخص­ هایش در مقایسه رابطه آن متغیر با سایر متغیرها است. به طوریکه روایی واگرای قابل قبول یک مدل حاکی از آن است که یک متغیر در مدل تعامل بیشتری با شاخص ­های خود دارد تا با متغیرهای دیگر. روایی واگرا وقتی در سطح قابل قبول است که میزان AVE  برای هر متغیر بیشتر از واریانس اشتراکی بین آن متغیر و متغیرهای دیگر باشد، یعنی مربع مقدار ضرایب همبستگی بین متغیر در مدل باشد (Fornell & Larcker, 1981). جدول 1و2 نشان می­ دهد که با توجه به قرار گرفتن همه معیارها در سطوح استاندارد، نتایج حاصل قابل قبول است.

 

 

جدول1- روایی و پایایی برای مدل اندازه ­گیری

متغیرها	آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی	روایی همگرا
مشتری­مداری	72/0	82/0	62/0
تعهد و رهبری مدیریت ارشد	70/0	81/0	61/0
تسهیم دانش	73/0	83/0	64/0
زنجیره ارزش	84/0	89/0	52/0
عملکرد سازمانی	84/0	88/0	51/0

 

آلفای کرونباخ برای متغیرهای مستقل و وابسته بالاتر از 7/0 است که نشان دهنده ی پایایی خوب می باشد. همچنین قابلیت اطمینان نیز برای همه متغیرها بالاتر از 7/0 می باشد. روایی همگرا نیز برای همه متغیرها از5/0 بالاتر می باشد. با توجه به معیارهای ارائه شده، مدل پیشنهادی در سطح استاندارها قابل قبول می باشد.

 

 

جدول 2- روایی واگرا برای مدل اندازه­گیری

ابعاد	عملکرد سازمانی	مشتری مداری	تعهد و رهبری مدیریت ارشد	تسهیم دانش	زنجیره ارزش
عملکرد سازمانی	72/0
مشتری مداری	65/0	79/0
تعهد و رهبری مدیریت ارشد	40/0	56/0	79/0
تسهیم دانش	60/0	40/0	70/0	80/0
زنجیره ارزش	55/0	45/0	70/0	62/0	72/0

 

 

ماتریس جدول 2 مربوط به مدل پیشنهادی می­ باشد که با توجه به بیشتر بودن اعداد مندرج در قطر اصلی از اعداد زیرین خود نشان ­دهنده­ ی روایی واگرای قابل قبول است.

3-6- روش­ های تجزیه و تحلیل داده­ ها

در این پژوهش تجزیه و تحلیل داده­ ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی انجام گرفته ­است. بدین­صورت که ابتدا با استفاده از آمار توصیفی به توصیف نتایج حاصله از جامعه آماری پرداخته شد و تحلیل و آزمون فرضیات نیز با کمک آمار استنباطی انجام گردید. همچنین برای تمامی این آزمون ­ها از نرم­ افزار SMART-PLS ) روش حداقل مربعات جزئی( استفاده شده ­است. این نرم­افزار یک رویکرد مبتنی بر مؤلفه است که می­ توان توسط آن قابلیت اطمینان، اعتبار و روابط بین متغیرها را اندازه­ گیری کرد (Cheng & Yang, 2014). روش حداقل مربع جزئی اغلب به عنوان یک جایگزین برای مدل­سازی معادله ساختاری استفاده می ­شود. در مقابل مدل ­سازی معادلات ساختاری، حداقل مربعات جزئی قادر است حتی با یک نمونه کوچک (حداقل=20 (تجزیه و تحلیل را انجام دهد (Huang, Huang, Huang, & Lin, 2012)  . بنابراین، از روش حداقل مربعات جزئی برای انجام تجزیه و تحلیل داده در این پژوهش استفاده شد. روش تجزیه وتحلیل در دو مرحله انجام گرفته ­است. مرحله اول شامل انجام تجزیه و تحلیل قابلیت اطمینان و روایی همگرا و واگرا و پایایی مدل و پرسشنامه می­ باشد. مرحله دوم مستلزم تائید تمام مفروضات مطالعه از طریق انجام آزمون­ ها با استفاده از نرم­ افزار می­ باشد  (H.-R. Chen & Tseng, 2012).  در این پژوهش از SMART PLS 2.0  برای تجزیه و تحلیل داده­ ها استفاده شده­ است؛ بنابراین برای اندازه ­گیری برازش کلی مدل و آزمون فرضیات و همبستگی از آزمون ضرایب مسیر، معیار  R²، شاخص GOF و همچنین از ضریب معناداری t ( ( T-VALU  استفاده شده­ است.

 

4- بحث و نتیجه­ گیری

برای بررسی تایید یا عدم ­تایید فرضیات و همچنین بررسی برازش کلی مدل نیاز به انتخاب آزمون ­ها، تجزیه و تحلیل داده­ ها براساس این آزمون­ ها و استفاده از نرم ­افزار انتخاب شده می­ باشد. در این پژوهش با استفاده از سه معیار R² اعداد معناداری t  (T- values)- ) و معیار GOF، فرضیات و مدل ارزیابی خواهند­شد که در ادامه به شرح و توصیف این آزمون­ ها خواهیم پرداخت.

4-1- معیار R² و آزمون ضرایب مسیر

معیار R²، معیاری است که برای متصل کردن بخش اندازه­ گیری و بخش ساختاری مدل­سازی معادلات ساختاری به کار می­ رود و نشان از تأثیری دارد که یک متغیر مستقل بر یک متغیر وابسته می­ گذارد. چین[9]  (1998) سه مقدار19/0، 33/0 و 67/0 را به عنوان ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی R² معرفی می­ کند (Chin, 1998). برای ارزیابی توانایی مدل از معیار R² استفاده شده­ است. در این پژوهش سه متغیر مستقل و دو متغیر وابسته وجود دارد که تأثیر این سه متغیر بر روی متغیرهای وابسته بررسی شد. از اعداد به دست ­آمده توسط تجزیه و تحلیل­ های انجام گرفته برای ضرایب مسیر و معیار R² می ­توان معناداری و تائید فرضیات و تاثیر قوی هر یک از متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته را قبول کرد. شکل 2 نتایج حاصل را نشان می­دهد.

 

مشتری مداری

 

تسهیم دانش

 

تعهد و رهبری مدیریت ارشد

 

زنجیره ارزش

R²=0/60

 

عملکرد سازمانی

R²=0/66

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- مدل ساختاری برای تسهیم دانش

 

4-2- ضرایب معناداری t

ابتدایی­ ترین معیار برای سنجش رابطه­ ی بین سازه­ ها در مدل  (بخش ساختاری)، اعداد معناداری t است. در صورتی که مقدار این اعداد از 58/2 بیشتر شود، نشان از صحت رابطه ­ی بین سازه­ ها و در نتیجه تائید فرضیه­ های پژوهش در سطح اطمینان 99% است[10]. برای آزمودن اینکه آیا تعهد و رهبری مدیریت ارشد، مشتری­ مداری و تسهیم دانش بر زنجیره ارزش و همچنین عملکرد سازمانی تأثیر داشته باشد یا خیر فرضیات ارائه ­شده با استفاده از آزمون ضرایب معناداری t بررسی شد. نتایج آزمون t در جدول 3 نشان داده شده­ است. نتایج حاصل نشان می­ دهد که فرضیات در سطح معناداری 99 درصد قابل قبول است.

 

جدول 3- خلاصه نتایج آزمون ­ها

روابط	ضرایب مسیر	آزمون t	آزمون فرضیات
تعهد و رهبری مدیریت ارشد                       زنجیره ارزش	29/0	05/4	قابل قبول
مشتری مداری                                        زنجیره ارزش	19/0	98/5	قابل قبول
تسهیم دانش                                           زنجیره ارزش	59/0	71/4	قابل قبول
زنجیره ارزش                                        عملکرد سازمانی	76/0	07/31	قابل قبول

*p < 0.05; **p< 0.001

 

 

4-3- معیار GOF

اول، ضریب مسیر بین تعهد و رهبری مدیریت ارشد و زنجیره ارزش 29/0 به دست آمد که نشان می ­دهد تعهد و رهبری مدیریت ارشد تاثیر مثبت و معنا­داری بر زنجیره ارزش اخیراً، یک اندازه­ گیری مناسب جهانی برای برازش کلی مدل با استفاده از PLS پیشنهاد شده­ است. عددی که برای این معیار به دست می ­آید بین صفر و یک می ­باشد. وتزلس و همکاران[11] (2009)  سه مقدار 01/0، 25/0، 36/0 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی نموده­ اند، به این معنی که در صورت محاسبه مقدار 01/0 و نزدیک آن به عنوان GOF در یک مدل، می ­توان نتیجه گرفت که برازش کلی آن مدل در حد ضعیفی است و باید به اصلاح روابط بین سازه ­های مدل پرداخت (Wetzels, Odekerken-Schröder, & Van Oppen, 2009). به همین ترتیب در مورد دو مقدار دیگر GOF نیز (25/0 برازش کلی متوسط، 36/0 برازش کلی قوی ) این دستورالعمل برقرار است و فرمول محاسبه GOFعبارت ­است از:

GOF =

برای محاسبه میانگین AVE از فرمول شماره 1 استفاده شده ­است:

 

 

 

همچنین برای محاسبه برازش کلی مدل بایستی میانگینR² را نیز محاسبه کرد:

             2)

    

 

با جای گذاری فرمول 1 و 2 در معادله 3، ارزش GOF بدست می­ آید:

3) GOF =  = 0.60

4-4- تحلیل و تفسیر نتایج

با توجه به اندازه­ هایی که برای R² تعریف شده­ است، اعداد به دست ­آمده برای R² در تجزیه و تحلیل ­های ما اعدد 60/0 و66/0 می­ باشد که نشان از برازش خوب مدل می­ باشد. همچنین ضرایب مسیر در جدول 3 نشان داده شده ­است. دارد. دوم، ضریب مسیر بین مشتری­ مداری و زنجیره ارزش 19/0 به دست آمد که نشان می­ دهد مشتری­ مداری تاثیر مثبت و معنا­داری بر زنجیره ارزش دارد. سوم، ضریب مسیر بین تسهیم دانش و زنجیره ارزش 59/0 به دست آمد که نشان می­ دهد تسهیم دانش تاثیر مثبت و معنا­داری بر زنجیره ارزش دارد. چهارم، ضریب مسیر بین زنجیره ارزش و عملکرد سازمانی 76/0 به دست آمد که نشان می ­دهد زنجیره ارزش تاثیر مثبت و معنا­داری بر عملکرد سازمانی دارد. همچنین، با استفاده از آزمونی که برای برازش کلی مدل انجام گرفت یک مقدار 60/0 به دست آمد که این مقدار در مقایسه با مقادیر پایه بالا تعریف ­شده برای GOF نشان می­ دهد که ساختار مدل مناسب می­باشد.

 

5- نتیجه ­گیری

5-1- نتیجه­ گیری وتفسیر داده­ ها

هدف این پژوهش بررسی تاثیر تسهیم دانش بر زنجیره ارزش به عنوان یک راهکار و راهبرد جهت بهبود عملکرد سازمان ­ها بود که با توجه به اینکه این موضوع تاکنون سهم ناچیزی از پژوهش­ های انجام شده در کشور را به خود اختصاص داد­ بود، ضرورت پرداختن به چنین موضوعی و بررسی ابعاد و جوانب آن و ارائه مدلی مفهومی در این زمینه کاملاً احساس می­ شد. برای بررسی این موضوع، پرسشنامه­ ی محقق ساخته به تعداد 19 سؤال که سؤالات بر اساس متغیرها شناسایی­ شده، تهیه و تنظیم گردیده ­است. داده­ ها از 97 کارمند سازمان کل گمرک آذربایجان­شرقی جمع ­آوری شد و اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه­ ها از طریق نرم ­افزار هوشمند PLS 2.0 تجزیه و تحلیل شد. نتایج بدست آمده از مطالعه نشان داد که تعهد و رهبری مدیریت ارشد نقش به سزایی بر زنجیره ارزش دارد که سازمان ­ها برای موفقیت در برابر رقبا باید مدیرانی متعهد و کاردان استخدام کنند. از دیگر نتایج بدست آمده وجود رابطه مثبت بین مشتری­ مداری و زنجیره ارزش می ­باشد اگر رضایت مشتری از کالاها و خدمات سازمان وجود نداشته باشد فروش و در نتیجه درآمد کاهش خواهدیافت. تسهیم دانش از عوامل کلیدی موثر بر زنجیره ارزش است اگر افراد اطلاعات و دانش خود را در سازمان به اشتراک بگذارند باعث نوآوری و خلاقیت و تسهیل کارها خواهد شد بنابراین عملکرد سازمان بهبود خواهد یافت. در نهایت، تایید فرضیه چهارم به ما نشان داد که زنجیره ارزش باعث بهبود عملکرد سازمان و در نتیجه موفقیت سازمان و باقی ماندن در عرصه رقابتی خواهد شد.

5-2- محدودیت­ ها و پیشنهادات آتی

 بیشتر پژوهشگران در پژوهش خود با محدودیت­ هایی مواجه هستند؛ در این پژوهش نیز محدودیت ­هایی وجود دارد. محدودیت اصلی این مطالعه این می ­باشد که نمونه پژوهش محدود به یک سازمان است. انجام مطالعه در بسیاری از مؤسسات مختلف با وجود پرهزینه و وقت گیر بودن، اما یک انتخاب خوب برای پژوهش ­های آینده است. همچنین با بررسی­ هایی که انجام گرفت مشخص شد که هنوز تسهیم دانش آن­طور که باید در سازمان­ ها باشد و از آن استفاده کنند، نمی ­باشد و  برخی از سازمان ­ها هنوز هم از تفکر سنتی که دانش یک قدرت است استفاده می­ کنند. علاوه براین، داده­ ها به صورت مقطعی جمع­ آوری شده ­است، به طوریکه احتمال تغییر روابط علت و معلولی با گذشت زمان وجود دارد.

با توجه به محدودیت­ های پژوهش و بررسی­ های انجام گرفته به عنوان کارهای آتی، پیشنهادات و راهکارهای زیر ارائه می­ شود:

• آگاه ­سازی کارکنان بویژه مدیران در خصوص نقش و جایگاه تسهیم دانش سازمانی در موفقیت فرد و سازمان.
• ایجاد کارگروه ­هایی به منظور تدوین برنامه­ های عملیاتی تسهیم دانش سازمانی در جهت بهبود عملکرد سازمانی.
• مستندسازی تجربه افراد خبره و ایجاد روش ­های آسان دسترسی به این تجربه ­ها.
• افزایش اعتماد سازمانی بین کارکنان به منظور آسان­ سازی نشر دانش.
• انگیزش، تشویق و تحریک افراد در سازمان به نحوی که بصورت هدفمند به کسب، توزیع، انتقال و بکارگیری دانش مفید موجود و دانش جدید بپردازند.

---

[1] Peter, Drucker

[2] Chen

[3] Tseng

[4] Ho

[5] Hansen

[6] Likert scale

[7] http://www.ea-customs.gov.ir/

[8] Average Variance Extracted

[9] Chin

[10]  اعداد معناداری در سطوح اطمینان 95%، 99%، 99.9%

به ترتیب برابرند با 96/1، 58/2، 27/3

[11] Wetzels et al.

مراجع

 

• · استرکی، مرضیه،. ۱۳۸۹، زنجیره ارزش و حسابداری مدیریت، همایش بررسی راهکارهای ارتقاء مباحث حسابداری مدیریت در صنعت، دورود، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دورود.
• · بحرینی، کیومرث،. هوشنگی، مهدی،. 1388، بررسی و تحلیل نقش مدیریت کیفیت در ایجاد زنجیره ارزش مدیریت دانش در سازمان، مجله پژوهش­های مدیریت، شماره 83، صفحه 99-120.
• · انصاری رنانی، قاسم،. قاسمی نامقی، محمد،. 1388، ارزیابی اثر مدیریت دانش در خلق استراتژی رقابتی تمایز از مجرای زنجیره ارزش فعالیت­های سازمان، پژوهش­نامه مدیریت تحول، شماره 2، صفحه 1-20.‎
  • · Bock, G.-W., Zmud, R. W., Kim, Y.-G., & Lee, J.-N. (2005). Behavioral intention formation in knowledge sharing: Examining the roles of extrinsic motivators, social-psychological forces, and organizational climate. MIS quarterly, 87-111.    
  • · Charband, Y., & Navimipour, N. J. (2016). Online knowledge sharing mechanisms: a systematic review of the state of the art literature and recommendations for future research. Information Systems Frontiers, 1-21.   
  • · Chen, H.-R., & Tseng, H.-F. (2012). Factors that influence acceptance of web-based e-learning systems for the in-service education of junior high school teachers in Taiwan. Evaluation and program planning, 35(3), 398-406.
  • · Chen, S.-S., Chuang, Y.-W., & Chen, P.-Y. (2012). Behavioral intention formation in knowledge sharing: Examining the roles of KMS quality, KMS self-efficacy, and organizational climate. Knowledge-Based Systems, 31, 106-118.
  • · Cheng, H.-H., & Yang, H.-L. (2014). The antecedents of collective creative efficacy for information system development teams. Journal of Engineering and Technology Management, 33, 1-17.        
  • · Chin, W. W. (1998). The partial least squares approach to structural equation modeling. Modern methods for business research, 295(2), 295-336.            
  • · Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. psychometrika, 16(3), 297-334.
  • · Drucker, P. (1992). The society of organizations. Harvard business review, 95-104.          
  • · Druker, P. (2001). The next society: Survey of the near future. The Economist (online edition).     
  • · Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of marketing research, 39-50.  
  • · Foss, N. J., Husted, K., & Michailova, S. (2010). Governing knowledge sharing in organizations: Levels of analysis, governance mechanisms, and research directions. Journal of Management studies, 47(3), 455-482.          
  • · Hansen, M. T., & Birkinshaw, J. (2007). The innovation value chain. Harvard business review, 85(6), 121.
  • · Huang, Y.-M., Huang, Y.-M., Huang, S.-H., & Lin, Y.-T. (2012). A ubiquitous English vocabulary learning system: Evidence of active/passive attitudes vs. usefulness/ease-of-use. Computers & Education, 58(1), 273-282.  
  • · Huysman, M. H., & De Wit, D. (2002). Knowledge sharing in practice (Vol. 4): Springer Science & Business Media.
  • · Lee, J.-N. (2001). The impact of knowledge sharing, organizational capability and partnership quality on IS outsourcing success. Information & Management, 38(5), 323-335.
  • · Marra, M., Ho, W., & Edwards, J. S. (2012). Supply chain knowledge management: A literature review. Expert systems with applications, 39(5), 6103-6110.           
  • · McDermott, R., & O'dell, C. (2001). Overcoming cultural barriers to sharing knowledge. Journal of knowledge management, 5(1), 76-85.    
  • · Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of management review, 23(2), 242-266.       
  • · Normann, R., & Ramirez, R. (1993). From value chain to value constellation. Harvard business review, 71(4), 65-77.           
  • · Nunnally, J. (1978). Psychometric methods: New York: McGraw-Hill.
  • · Quigley, N. R., Tesluk, P. E., Locke, E. A., & Bartol, K. M. (2007). A multilevel investigation of the motivational mechanisms underlying knowledge sharing and performance. Organization Science, 18(1), 71-88.           
  • · Raj Adhikari, D. (2010). Knowledge management in academic institutions. International Journal of Educational Management, 24(2), 94-104.            
  • · Teece, D. J. (1998). Capturing value from knowledge assets: The new economy, markets for know-how, and intangible assets. California management review, 40(3), 55-79.       
  • · Tseng, S.-M., & Huang, J.-S. (2011). The correlation between Wikipedia and knowledge sharing on job performance. Expert systems with applications, 38(5), 6118-6124.
  • · Wang, W.-T., & Ko, N.-Y. (2012). Knowledge sharing practices of project teams when encountering changes in project scope: A contingency approach. Journal of Information Science, 38(5), 423-441.  
  • ·Wetzels, M., Odekerken-Schröder, G., & Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS quarterly, 177-195.