نقش سرمایه های اجتماعی در دلبستگی به مکان در محلات سنتی (نمونه ی موردی: محلات شهر همدان)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 6، شماره 18، خرداد 1395، صفحه 23-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اسدالله نقدی¹؛ سلمان وحدت²؛ حسن سجادزاده³

¹دانشیار جامعه شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

²کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا همدان

³استادیار شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

سرمایه ی اجتماعی و دلبستگی مکانی از مفاهیم مهم و از دارایی های یک اجتماع محلی محسوب می شوند.
ارزش های اجتماعی یک مکان می تواند حس تعلق و دلبستگی افراد به محل زندگی را بهبود بخشده و از این طریق
پایداری و هویت مندی محلات را تضمین کند. در این راستا و برای ارتقای ارزش های اجتماعی محلات شهری، در
این مقاله سعی شده است نقش سرمایه ی اجتماعی در دلبستگی به مکان در محلات سنتی شهر همدان مورد بررسی
قرار گیرد. در پژوهش حاضر از روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و از شیوه های مرور متون، منابع و اسناد تصویری
در بستر مطالعات کتابخانه ای و همچنین از روش تحقیق موردی و شیوه ی تحقیق مشاهده در بستر مطالعات میدانی
و از ابزار پرسش نامه بهره گرفته شده است. همچنین با توجه به اهداف و سوال های تحقیق برای محاسبه و تحلیل
مقدار بارهای عاملی و ضریب همبستگی بین مؤلفه ها و شاخص های سرمایه ی اجتماعی و احساس دلبستگی به
مکان از نرم افزارهایSpss وLisrel استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سرمایه های اجتماعی یک مکان
تأثیر معناداری در فرآیند دلبستگی مکانی افراد نسبت به محله های مورد مطالعه دارد. در این روند و در فرآیند
دلبستگی به مکان چهار عنصر انسان، مکان، ارزش های اجتماعی مکان و زمان، به عنوان بعد چهارم نقش موثری را
می توانند در طراحی و ارتقای دلبستگی افراد به محلات شهری داشته باشند به طوری که زمان می تواند با عواملی
چون گذشته تعاملی با مکان، خاطرات و رویدادها، طول مدت آشنایی افراد با یک مکان، میزان حضور و استفاده از
آن و خاطره انگیزی مکان نقش مهمی در فرآیند دلبستگی به مکان داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

سرمایه ی اجتماعی؛ فرآیند دلبستگی به مکان؛ محلات سنتی؛ اجتماعات محلی؛ همدان

مراجع

-         اجتهادی، مصطفی. (1386) . سرمایه ی اجتماعی. فصلنامه ی علوم انسانی، شماره ی 53، ص 12-1.

-         امیرکافی، مهدی. فتحی، شکوفه (1390). بررسی عوامل موثر بر دلبستگی به محله ی مسکونی (مطالعه ی موردی: شهر کرمان). نشریه ی مطالعات اجتماعی ایران، دوره ی پنجم، شماره ی 1.

-         پیربابائی، محمد تقی، قره بگلو، مینو، علی نام، زهرا. (1394). بررسی فرآیند دلبستگی به مکان در مطالعات شهری با رویکرد روان شناختی، فصلنامه ی تازه های علوم شناختی، سال هفدهم، شماره ی1.

-         پیربابایی، محمد تقی و سجادزاده، حسن. (1390). تعلق جمعی به مکان تحقق سکونت اجتماعی در محله ی سنتی، نشریه باغ نظر، شماره 16.

-         توسلی، غلام عباس. (1384)، سرمایه ی اجتماعی ، ثروت نامرئی، نشریه حیات اقتصادی .

-         جعفری بهمن، محمد علی، خانیان، مجتبی (1391). مشکل یابیطرح هایجامعازدیدگاهرفتاریومقایسهآنباوضع موجودبهروشچیدمانفضا (Space Syntax)، نمونه موردی محله کبابیان شهر همدان. نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 9.

-         خاکپور، براتعلی و دیگران. (1388)، نقشسرمایه یاجتماعیدرتوسعه پایدارمحلهای، مجله جغرافیا و توسعه ی  ناحیه ای، شماره 12، ص81-55.

-         داداپور، سارا .(1391). راهکارهایافزایشسرمایه یاجتماعیدرمقیاس خرددرانطباقبااهدافطراحیشهری، ماهنامه طاق، شماره 63 ، صص 32-35.

-         دانشپور، سید عبدالهادی. سپهری مقدم، منصور و چرخیان، مریم.(1388). تبیین مدل" دلبستگی به مکان" و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 38،ص 37-48.

-         رهنما، محمد رحیم. رضوی، محمد محسن.(1391). بررسیتأثیرحستعلقمکانیبرسرمایه اجتماعیومشارکتدرمحلاتشهرمشهد، نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، دوره 17، شماره2، ص 29-36.

-         زنگنه، یعقوب. حسین آبادی، سعید. روشندل، تکتم و نبی پور، رضا .(1393). تأثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی ، نمونه موردی : محله سرده سبزوار، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال 5، شماره19.

-         سعادت، رحمان .(1385)، تخمینسطحوتوزیعسرمایه ی اجتماعیاستان ها، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره  2صص 197 - 173 .

-         سجادزاده، حسن. (1392). نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به میدان های شهری (نمونه ی موردی ،میدان آرامگاه شهر همدان). نشریه باغ نظر، سال 10، شماره25،ص 79-88.

-         شکوهی دولت ابادی، محمود. مسعود، محمد. (1389). پیاده راه عاملی برای افزایش سرمایه ی اجتماعی، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره ۱.

-         غیاثوند، الهام .(1388)، تأثیر سرمایه ی اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان محلات شهری، فصلنامه مهندس مشاور، شماره 45.

-         فوکویاما، فرانسیس (1379) پایاننظم،سرمایه یاجتماعی وحفظآن. ت: غلامعباس توسلی، تهران، انتشارات جامعه ایرانیان.

-         فیروزآبادی، احمد و حسین ایمانی (1385)، سرمایه ی اجتماعیوتوسعه. فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23 ، صص 224 - 197 .

-         فلاحت، محمد صادق.(1385). مفهومحسمکانوعواملتشکیلدهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26 ، صص 57 - 66 .

-         مرصوصی، نفیسه و خدادادی، رضا (1394). نقش سرمایه های اجتماعی در توسعه ی شهری با تأکید بر کیفیت زندگی شهر زنجان، نشریه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال 6، شماره 24، ص175-192.

-          Altman, I. and Low, S. M.)1992(. Place Attachment: A Conceptual Inquiry, Plenum Press, New York.

-          Brocato, Elisabeth Deanne (2006). Place attachment: An inevestigation of environmentscontext, Dissertation Proposal Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy.

-          Eileen Humphreys and Donal A. Dinee ( 2007). Evaluation of Social Capital in Limerick City & Environs. Prepared for: Health Service Executive Mid-West Area and Limerick City Development Board. Limerick, January.

-          Giuliani, M.V. and Feldman, R. (1993), “Place Attachment in a Developmental and Vultural Vontext”, Journal of Environmental Psychology, 13, 267-274.

-          Hidalgo MC, Hernandez B.)2001(. Place attachment: Conceptual and empirical questions. Journal of Environmental Psychology; 21:273-81.

-          ICCHS and Bradley Research & Consulting (BR&C). (2009). Sense of Place and Social Capital and the Historic Built Environment. London: International Centre for Cultural and Heritage Studies, Report of Research for English Heritage.

-          Kyle, G.; Graefe, A. & Manning, R. )2005( "Testing the dimensionality of place attachment in recreational settings," Environment and Behavior, 37, 153-177.

-          Leyden, M. Kevin (2003) Social Capital and the Built Environment: The Importance of Walkable Neighborhoods, American Journal of Public Health, 93 (9): 1546-1551.

-          Lin, N. (2002) Social capital: A theoryof social strutture and action, Cambridge University Press.

-          Lewicka, M. )2011( "Place attachment: how far have we come in the last 40 years?," Journal of Environmental Psychology, 31, 207–230.

-          OECD (2001). The Well-being of Nations: The Role of Human and Social Capital. Paris, OECD.

-          Putnam, R. (1993). The Prosperous Community: Social Capital and Public Life. American Prospect: 35-42.

-          Putnam, R.D. (2002), Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society, Oxford University Press, USA.

-          Payton, Michelle Angela Payton (2003), Influence of Place Attachment and SocialCapital on Civic Action: A Study atSherburne National Wildlife Refuge, master’s thesis of Natural ResourcesScience and Management Program, University of Minnesota, June.

-          Perkins, Douglas D. and D. Adam long (2002) “Neighborhood Sense of Community and Social Capital: A Multi – Level Analysis”, in A. T. Fisher, C. C. Sonn and B. J. Bishop (Eds.), Psychological Sense of Community, New York: Kluwer Academic / Plenum Publishers: 291-318.

-          Trentelman, C. K. (2009) "Place Attachment and Community Attachment: A Primer Ground ed in the Lived Experience of a Community Sociologist," Society and Natural Resources: An International Journal, 22)3(, 191-210.

-          Taylor, Ralph B. (1996) “Neighborhood Responses to Disorder and Local Attachment: The Systemic Model of Attachment, Social Disorganization, and Neighborhood Use Value”, Sociological Forum, 11 (1): 41-74.

-          Schreyer, R., Jacob, G., and White, R. (1981), “Environmental Meaning as a Determinant of Spatial Behavior in Recreation”, In J. Frazier and B. Epstein (Eds.), Proceedings of the Applied Geography Conferences, Binghamton, Dept. of Geography, SUNY Binghamton, 294-300.

-          Vadenberg. R, Lance. C (2000) A Review and Synthesis of the Measurement Invariance Literature Suggestions, Practices, and Recommend dations for Organizational Research.  Organizational Research Methods. January 2000,3: pp 4-70.

-          Williams, D.R., and Vaske, J.J. (2003), “The Measurement of Place Attachment: Validity and Generalizability of a Psychometric Approach”, Forest Science, 49:6, 830-840.