رابطه ی فضاهای اقتصادی شهری و شبکه های اجتماعی: بررسی تاثیر میدانهای میوه و تره بار و هایپراستار بر تعاملات اجتماعی

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 5، دوره 6، شماره 18، خرداد 1395، صفحه 93-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین دهقان¹؛ ناصر پور رضا کریم سرا²؛ مونا احسان³

¹استادیار جامعه شناسی و عضو هیات مدیره انجمن جامعه شناسی آموزش و پرورش ایران

²دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال

³کارشتاس ارشد جامعه شناسی دانشگاه ازاد اسلامی تهران شمال

چکیده

هرگونه مداخله در شهر اثرات مثبت و منفی زیادی بر ابعاد مختلف زندگی شهروندان مانند کیفیت زندگی، سرمایه ی اجتماعی و... خواهد داشت. میدان های میوه و تره بار و هایپرمارکت ها نیز به عنوان پروژه های اقتصادی نوعی مداخله در زندگی شهری محسوب می شوند. تا کنون در ایران مطالعات منسجمی در باره ی سنجش تأثیرات مثبت و منفی این پروژه ها بر شبکه های اجتماعی محلی صورت نگرفته است. بر این اساس مساله ی پژوهش حاضر این بود که اثرات میدان های میوه وتره بار و هایپرمارکت در اجتماع محلی و بویژه در مناسبات و تعامالت اجتماعی محله ای مورد سنجش قرار دهد. در این پژوهش از دو روش بررسی اسنادی و پیمایش استفاده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ی محقق ساخته است که از اعتبار صوری برخوردار است. جامعه ی آماری مراجعان به میدان میوه شهران و هایپراستار واقع در منطقه ی پنج شهر تهران است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 نفر به دست آمد و دسترسی به افراد نمونه با نمونه گیری سیستماتیک صورت گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل نیز از آزمونهای تی مستقل و همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج آزمون تی مستقل حاکی از آن است که تعاملات اجتماعی در دو فضای میدان های میوه وتره بار و هایپراستار متفاوت است. به بیان دیگر شهروندان بر این باورند که بازارهای محلی میدان های میوه و تره بار تقویت کننده ی تعاملات اجتماعی است. در نهایت تعاملات در قالب شبکه های واقعی اجتماعی خود به عنوان بستری است که سرمایه ی اجتماعی سطح محله ای در آن متولد می شود.

کلیدواژه‌ها

میدان میوه و تره بار؛ هایپراستار؛ توسعه؛ شبکه ها و تعامل اجتماعی

مراجع

-    افروغ، عماد. (1377). فضا و نابرابری‌های اجتماعی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

-    استونز، راب .(1383). متفکران بزرگ جامعه شناسی، ترجمه ی: مهرداد میردامادی، تهران: نشر مرکز.

-  بذرافکن، کاوه، و مریم گچ کوب. (1390). بررسی نقش فضاهای عمومی در شکل‌گیری تعاملات اجتماعی به‌منظور ایجاد پایداری اجتماعی در شهرها. همایش ملی عمران، معماری، شهرسازی و مدیریت انرژی. اردستان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردستان. http://www.civilica.com/Paper-NCCEAUPEM

-  بهزادفر، مصطفی و ارسلان طهماسبی. (1392). «شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان‌های شهری: نمونه ی مورد مطالعه سنندج». دانشگاه علم و صنعت ایران. دوره ی 10. شماره ی 17.

-    پاکزاد، جهانشاه. (1384) . راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

-  پوررضا کریم سرا، ناصر و سمانه کوثری. (1391). چالش‌های گذار از مدرنیته شهری به حکمرانی شهری در شهرداری تهران. مجموعه مقالات همایش حکمرانی خوب شهری. جلد 2. تهران: انتشارات تیسا.

-  دانشپور، سید عبدالهادی و چرخچسان، مریم .(1386). فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. فصلنامه ی باغ نظر. دوره ی 4. شماره ی 7.

-    دهقان، حسین .(1394). مشارکت اجتماعی و رسانه های جمعی. تهران: انتشارات مدرسه.

-  -------- (1386). فرصت‌ها و تهدیدها برای آموزش و پرورش در مواجهه با نابرابری فضایی«فصلنامه ی‌ تعلیم‌ و تربیت. سال‌ بیست و سوم. شماره ی‌ 3.

-    زیمل، جرج. (1372). کلانشهر و حیات ذهنی. مترجم: یوسف اباذری. تهران: فصلنامه ی نامه علوم اجتماعی. دانشگاه تهران. شماره ی 3.

-    ساروخانی، باقر. (1370). دایره‌المعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.

-    شکوهی دولت آبادی، محمود و محمد  مسعود. (1389). پیاده راه عاملی برای افزایش سرمایه ی اجتماعی. نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معمار ی و شهرسازی ایران. دوره ی اول. شماره ی 1.

-  صادقی، علیرضا، فریال احمدی،  نازنین غفاری سروستانی و مجتبی رفیعیان. (بهار 1391). تدقیق انگاره‌های حاکم بر حضور زنان مسلمان در عرصه‌های عمومی شهری. فصلنامه ی مطالعات شهری.

-    شماره ی 71.

-  فلاحت، محمدصادق و کلامی، مریم. (1387). تأثیر فضاهای باز شهری بر کیفیت گذران اوقات فراغت شهروندان. دو فصلنامه ی مدیریت شهری. شماره ی 22.

-  قنبری، علی. (1391). ارزیابی تاثیرات اجتماعی فرهنگی ساماندهی میادین و معابر ولنجک، قائم، اوین، درکه و نیاوران، تهران: معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه ی 1.

-    کاشانی‌جو، خشایار. (1389). بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری. نشریه ی هویت شهر. سال چهارم. شماره ی 6.

-    مدنی‌پور، علی. (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر، چاپ اول، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری شهرداری تهران.

-  نسبى، فاطمه .( 1384). مسکن کوچک در مقیاس محله، دفتر مطالعاتى مبانى برنامه ریزى و طراحى محیط مسکونى، گروه مطالعات مسکن و توسعه ی شهرى، تهران: شرکت سرمایه‌گذارى ساختمان.

-  نوذرى، شعله و ندا رفیع زاده و فرامرز داعى نژاد.( 1383). مبانى طراحى فضاهاى باز محیط‌هاى مسکونى متناسب با شرایط سالمندان، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.

-    واندنبرگ، فردریک .(1386). جامعه شناسی جرج زیمل، عبدالحسین نیک گهر، تهران؛ نشر توتیا.

-    وبر، ماکس.(1369). شهر در گذر زمان. ترجمه: شیوا کاویانی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

-  یزدانفر، سیدعباس و سیدباقر حسینی و مصطفی زرودی .(1390). فضاهاى عمومى و افزایش تعاملات اجتماعى؛ مطالعه ی موردى: مجتمع مسکونى کوثر و فاز دو مجتمع مسکونى اکباتان،مدیریت شهری، شماره ی 32، ص 22 -7

-     Akram M. Ijla (2012). Does public space create social capital? International Journal of Sociology and Anthropology Vol. 4(2). pp. 48-53. Available online

-     http://www. academicjournals.org/IJSA.

-     Granovetter, M. (1973). "The strength of weak ties", American Journal of Sociology, Vol. 78, No.6, pp. 1360-1380.

-     Mumford, Lewis (2001). The City in History. London: Penguin Books

-     Mumford, Lewis (2004). The Design of the City: Metropolis Values in Conflict Wadsworth. Belmont: Publishing Co. Inc.

-     O' Regan, Katherine M. and Quigley, John M. (1998). Where youth live: economic effects of urban space on employment prospects (Special Issue: Transport and Land Use). Urban Studies. June. v35. n7.

-     Sanford Ikeda (2008). The meaning of “social capital” as it relates to the market process.urban studios. Fab., v.53

-     Timothy, D. j (2005). Shopping Tourism. Retailing and Leisure. Clevedon: Channel View Publications