جایگاه نمادین رنگ در ادبیات پایداری در اشعار قیصر امین پور و محمود درویش

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 10، شماره 37، فروردین 1395، صفحه 79-99   

نویسندگان

صابره سیاوشی¹؛ محمد خسروی چیتگر²

¹استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

²دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

چکیده

در ادبیات امروز، نمادها نقش مهمی در تصویرآفرینی و انتقال معانی ایفا می‌کنند. یکی از این نمادها که به شکلی هوشمندانه از سوی شاعران مورد استفاده قرار می‌گیرد عنصر رنگ است. از همین روی شاعران مقاومت با بکارگیری رنگ‌های مختلف سعی در بیان آرمان‌ها و خواسته‌های خود دارند. به عنوان نمونه قیصر امین‌پور در ادبیات پارسی و محمود درویش در ادبیات عربی با بکارگیری نمادها در آثار خود، تداعی‌های پر رمز و رازی در حوزه‌های تمثیلی با زمینه‌های گوناگون فرهنگی، آیینی و تاریخی آفریده‌اند. عنصر رنگ یکی از اجزای مهم صور خیال و یکی از عناصر برجسته زبان نمادین این دو شاعر است که در خدمت بیان مفاهیم مورد نظر ایشان قرار گرفته است. این مقاله به بررسی رنگ‌های نمادین به عنوان سمبل ادبیات مقاومت در اشعار قیصر امین پور و محمود درویش پرداخته است. بررسی و تحلیل چهار رنگ سبز، سرخ، زرد و سیاه که بیش‌ترین بسامد کاربردی را در اشعار این دو شاعر داشته‌اند، موضوع اصلی این مقاله را تشکیل می‌دهد. روش کار به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان می‌دهد که هر دو شاعر از رنگ سیاه به عنوان نماد حزن و اندوه، رنگ سرخ نماد اعتراض و قیام، رنگ زرد نماد جدایی و نرسیدن به هدف؛ و رنگ سبز به عنوان نماد مقاومت و پایداری بهره برده‌اند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات پایداری؛ رنگ؛ نماد؛ محمود درویش؛ قیصر امین پور

مراجع

قرآن کریم.

امین پور، قیصر. 1372ش، آینه‌های ناگهان، تهران: نشر افق.

امین پور، قیصر. 1386 ش، به قول پرستو، تهران: نشر افق.

امین پور، قیصر. 1364ش، تنفس صبح، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

امین پور، قیصر. 1386ش، دستور زبان عشق، تهران: نشر مروارید.

امین پور، قیصر. 1385ش، شعر کودکی، چاپ اول، تهران: نشر مروارید.

امین پور، قیصر. 1378ش، گزیده اشعار، تهران: نشر مروارید.

امین پور، قیصر.1380ش، گل‌ها همه آفتابگردان‌اند، تهران: نشر مروارید.

امین پور، قیصر. 1385ش، مثل چشمه مثل رود، تهران: انتشارات سروش.

تبریزی، محمد حسین بن خلف.1376ش، برهان قاطع، تهران: انتشارات امیرکبیر.

خلیل جحا، میشال. 1999ش، الشعر العربی الحدیث من احمد شوقی الی محمود درویش، الطبعة الاولی، بیروت: دار العودة.

داد، سیما. 1382ش، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

درویش، محمود. 2000م، دیوان، الطبعةالثانیة، بغداد: دار الحریة.

ریاض، عبدالفتاح. 1965م، التصویر الملون الکتاب الخامس فی سلسلة التصویر الضوئی، الطبعة الاولی، قاهره: مکتبة الأنجلو المصریة.

لوچر، ماکس. 1386م، روان‌شناسی رنگ‌ها، ترجمه ویدا ابی زاده، تهران: نشر درسا.

مختار عمر، احمد. 1997م، اللغة واللون، الطبعة الثانیة، قاهره: دار الکتب العلمیة.

النقاش، رجاء.1971م، محمود درویش شاعر الارض المحتلة، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الهلال.

 

مقالات

سمتی، محمد مهدی و نرجس طهماسبی نگهداری. پاییز1390، «رنگ‌های نمادین در اشعار صلاح عبدالصبور»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دوره 7، شماره 20، صص109-132.

قائمی، مرتضی و مجید صمدی. بهار1389، «بررسی کاربرد رنگ‌ها در تصویرپردازی محمود درویش از مقاومت فلسطین»، نشریه ادبیات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره 1، شماره 2، صص261-287.

محمدی، علی و جمیله زارعی. پاییز 1390، «بررسی و تحلیل آرایه نماد در سروده‌های قیصر امین پور»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 22، صص147-174.

نیکوبخت، ناصر و علی قاسم‌زاده. زمستان 1384، «زمینه‌های نمادین در شعر معاصر»، نشریه ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دوره جدید، شماره 18، پیاپی 15، صص209-239.