بررسی تطبیقی نگاره‌های وصف طبیعت در شعر ابن رومی و منوچهری دامغانی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 7، دوره 10، شماره 37، فروردین 1395، صفحه 145-168   

نویسندگان

ابراهیم نامداری¹؛ محمدعلی فولادی²؛ نرگس لرستانی³

¹استادیار دانشگاه پیام نور.

²دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران.

³دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار.

چکیده

محیط عامل اصلی توصیف طبیعت است. توصیف طبیعت و مظاهر آن همچون باغ و بستان و گل‌ها و ... در عصر عباسی گسترده‌تر از عصر جاهلی و اموی می‌گردد. در عصر عباسی جلوه‌های تمدن و شهرنشینی به یکباره سر بر می‌آورد. بنابراین وصف بیش‌تر با استعاره و تشبیهات رخ می‌نماید؛ که این خود بیانگر وسعت خیال شاعر عصر عباسی است. شعر پارسی دوره منوچهری دامغانی را باید شعر طبیعت خواند، منوچهری از جمله شاعران طراز اول این دوره است. منوچهری به سبب شیفتگی به ادبیات عرب، به تقلید از شاعران عرب روی آورده، و با وجود نوآوری در شعر طبیعت، بسیاری از تشبیهات و صور خیال که توسط شاعران عصر عباسی از جمله ابن‌رومی و ابن‌معتز وارد شعر شد؛ در شعر منوچهری آمده است. شعر توصیفی ابن‌رومی در این دوره تابلوهایی درخشنده و سرور انگیز از باغ‌ها و چمنزارهاست. در بیش‌تر این تصاویر جان بخشیدن به موجودات بی‌جان و عاقل‌انگاری نقطه مشترک با اشعار منوچهری است.

کلیدواژه‌ها

بررسی تطبیقی؛ وصف طبیعت؛ ابن رومی؛ منوچهری دامغانی

مراجع

قرآن کریم.

ابن الرومی. 1423ق، دیوان اشعار، شرح احمد حسن بسج، لبنان: دار الکتب العلمیة.

ابن خلکان. 1932م، وفیات الأعیان، تحقیق احسان عباس، بیروت: دار صادر.

آذرنوش، آذرتاش. 1385ش، چالش میان فارسی و عربی، تهران: نشر نی.

تجلیل، جاثم. 1381ش، تاریخ ادبیات عرب، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران: انتشارات امیرکبیر.

دود پوتا، عمر محمد. 1382ش، تأثیر شعر عربی بر تکامل شعر فارسی، ترجمه سیروس شمیسا، تهران: انتشارات صدای معاصر.

دینوری، ابن قتیبه. 1363ش، الشعر والشعراء، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران: انتشارات امیرکبیر.

زاهدف، نظام الدین. 1380ش، دوره عربی زبانی در ادبیات فارسی، ترجمه پروین منزوی، چاپ اول، انتشارات دشتستان.

زرین کوب، عبدالحسین. 1393ش، سیری در شعر فارسی، تهران: انتشارات نوین.

زیدان، جرجی. 1930م، تاریخ آداب اللغة العربیة، مصر: دار المعارف.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1375ش، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه.

صفا، ذبیح الله. 1385ش، تاریخ ادبیات ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات ققنوس.

صورتگر، لطفعلی. 1347ش، ادبیات توصیفی ایران، تهران: انتشارات ابن سینا.

الفاخوری، حنا. 1385ش، تاریخ الأدب العربی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات توسط.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1366ش، سخن و سخنوران، تهران: انتشارات خوارزمی.

القیروانی، ابی اسحاق الحصری. 1953م، زهر الآداب وثمر الألباب، تصحیح علی محمد البجاوی، مصر: دار المعارف.

الکک، ویکتور. بی تا، تأثیر فرهنگ عرب در اشعار منوچهری، بیروت: دار المشرق.

مرزبانی، محمدبن عمران. 1379ش، معجم الشعراء، به کوشش احمد فراج، قاهره: دار المعارف.

منوچهری دامغانی. 1385ش، دیوان اشعار، به اهتمام محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات زوار.

 

مقالات

ممتحن، مهدی و خوشکام، لیلا. پاییز 92، «بررسی مضامین اشعار عاشقانه فریدون مشیری و نزار قبانی»، مطالعات ادبیات تطبیقی. دانشگاه آزاد واحد جیرفت، سال هفتم، ش 27، صص 53-81.