بافت موقعیت و نقش آن در ترجمه‌ قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 1، دوره 7، شماره 26، شهریور 1395، صفحه 9-28   

نویسندگان

علی مطوری¹؛ هدیه مسعودی ‌صدر²

¹عضو هیأت علمی دانشکده‌ الهیات و معارف اسلامی، ‌دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(استادیار).

²عضو هیأت علمی گروه معارف، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

آیات قرآن از لحظات آغازین نزولشان، مشتاقان وحی را هدایت‌گر و رهنمون بودند. مردم هم‌عصر پیامبر(ص) در دریافت معنی آیات قرآن مشکل چندانی نداشتند، اما پس از گسترش اسلام و رسیدن قرآن به دست مسلمانانی که با زبان عربی و فرهنگ و فضای عصر نزول آیات که فرهنگ و موقعیت آن زمان جزیرة العرب بود بیگانه بودند، ضرورت ترجمه قرآن به زبان مورد نیاز آنان مطرح شد. برای ترجمه قرآن به زبان‌های دیگر علاوه بر احاطه بر زبان عربی آگاهی از فرهنگ و فضای نزول آیات نیز لازم بود، زیرا محتوای آیات، با حوادث، وقایع و نیازمندی‌های گوناگون ارتباط کامل دارد و همه شرایط حاکم بر نزول وحی در تکوین آن تأثیر داشته است. در خصوص قرینه بافت موقعیت این سؤالات مطرح می‌شود که چرا در فهم و ترجمه آیات قرآن باید به قرینه بافت توجه کرد؟ توجه به این قرینه چه نقشی در دستیابی به ترجمه مطلوب از آیات قرآن دارد؟ در پژوهش حاضر که به روش کتابخانه‌ای تدوین شده است، قرینه بافت موقعیت و نقش آن در ترجمه قرآن بررسی، و ضرورت توجه مترجم به بافت موقعیت در ترجمه قرآن تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

ترجمه؛ آیات قرآن؛ بافت؛ زبان مبدأ؛ زبان مقصد

مراجع

ابن تیمیه، تقی الدین احمد بن عبد الحلیم. 1392ش، مقدمة التفسیر، تحقیق د. عدنان زرزور، بیروت: مؤسسة الرسالة.

ابوزید، نصر حامد.1380ش، معنای متن؛ پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی‌نیا، تهران: طرح نو.

أطرقچی، واجده مجید. 1978م، التشبیهات القرآنیة والبیئة العربیة، بغداد: وزارة الثقافة والفنون.

ایزوتسو، توشیهیکو.1360ش، ساختمان معنائی مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، بی جا: انتشارات قلم.

آیتی، عبدالصمد. 1374ش، ترجمه قرآن، تهران: انتشارات سروش.

بابایی، علی اکبر و غلامعلی عزیزی کیا و مجتبی روحانی راد. 1388ش، روش‌شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

باطنی، رضا. 1354ش، مسائل زبان‌شناسی نوین، تهران: انتشارات دانشگاه.

بینش، عبدالحسین. 1375ش، مقایسه دوره جاهلیت و اسلام، بی‌جا: مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه.

پالمر، فرانک. 1366ش، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه‌ کورش صفوی، تهران: نشر مرکز.

پورجوادی، کاظم. 1414ق، ترجمه قرآن، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.

جاسم جابر، علاء. 1428ق، القبیلة وسلم المجتمع فی الشعر الجاهلی»، المجمع العلمی‌ العراقی، شماره 126.

جهانگیری، نادر. 1378ش، زبان بازتاب زمان، فرهنگ و اندیشه، تهران: انتشارات آگاه.

حاج حسن، حسین.1410ق، ادب العرب فی عصر الجاهلیة، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.

حقی بروسوی، اسماعیل. بی تا، روح البیان، بیروت: دار الفکر.

خزعلی، انسیه. 1387ش، تصویر جاهلی در قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر.

رازی، فخرالدین. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

رهنما، زین العابدین. 1346ش، ترجمه قرآن، تهران: انتشارات کیهان.

سیوطی، عبد الرحمن ابن ابی بکر.1360ش، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمه‌ مهدی حائری قزوینی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شاطبی، أبی اسحاق. 1422ق، الموافقات فی اصول الشریعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

صلح جو، علی. 1337ش، گفتمان و ترجمه، تهران: نشر مرکز.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1374ش، تفسیر المیزان‏، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏.

طبرسی، فضل بن حسن.1372ش، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

طبری، محمد بن جریر.1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه‏.

العموش، خلود. 1388ش، گفتمان قرآن، بررسی زبان‌شناختی پیوند متن و بافت قرآن(مطالعه موردی سوره‌ بقره)، ترجمه حسین سیدی، تهران: نشر سخن.

العوا، سلوی محمد. 1389ش، بررسی زبان‌شناختی وجوه و نظائر در قرآن کریم، ترجمه سید حسین سیدی، مشهد: انتشارات به نشر.

قرطبی، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

لطفی پور ساعدی، کاظم. 1377ش، درآمدی به اصول و روش ترجمه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

عمر مختار، احمد. 1385ش، معناشناسی، ترجمه حسین سیدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

معرفت، محمد هادی.1380ش، تفسیر و مفسران، قم: انتشارات تمهید.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

نصری، عبدالله.1381ش، راز متن(هرمنوتیک، قرائت پذیری متن و منطق فهم دین)، تهران: آفتاب توسعه.

الهی قمشه ای، مهدی. 1380ش، ترجمه قرآن، قم: انتشارات فاطمه الزهراء.

یارمحمدی، لطف الله. 1383ش، گفتمان رایج و انتقادی، تهران: انتشارات هرمس.

 

مقالات

سیدی، حسین.1370ش، «تمهیدی بر ترجمه قرآن»، مجله کیهان اندیشه،  شماره 40.

فهیمی‌تبار، حمید رضا. 1384ش، «نقد واژگانی ترجمه قرآن به زبان فارسی بر اساس بافت»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره42 و43.

معروف، یحیی. 1384ش، «الإبل فی القرآن والأدب العربی؛ العصر الجاهلی نموذجاً»، مجله علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، شماره 48.

ممتحن، مهدی. 1394، «تأثیرپذیری ترجمه‌های معاصر فارسی قرآن از مبانی ترجمه»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال ششم، شماره 21.