بررسی تطبیقی گناه در قرآن کریم و مثنوی مولوی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 4، دوره 7، شماره 26، شهریور 1395، صفحه 75-95   

نویسنده

محمدتقی بیگلر

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، چالوس، ایران(استادیار).

چکیده

یکی از راهکارهای شناخت ارزش‌ها و ضدّارزش‌های اجتماعی، بررسی آثار ادبی تأثیرگذار در اندیشه‌ها و باورهای نسل‌های گوناگون در دوره‌های مختلف تاریخی است. «مثنوی معنوی» مولانا حاوی گرایش‌های ارزشی و آیینه ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی روزگار خود است که هنوز هم تأثیرگذاری ژرف آن بر چشم‌انداز فکری قشرهای مختلف جامعه آشکار است. «گناه» از دیدگاه مولوی عبارت است از خضوع اراده انسانی در برابر شهوات پست نفسانی در جایی که راه برای کار نیک گشوده است. این پژوهش عمدتاً به‌منظور شناخت ضدّارزش‌های اجتماعی برخاسته از قرآن کریم و «مثنوی معنوی» و بررسی کارکرد آن‌ها در جهان اجتماعی‌ امروز است. روش اجرای این پژوهش، تحلیل محتوایی کیفی در آموزه‌های انسانی و اجتماعی مولوی بوده است. در منظومه فکری مولوی گناه «حرص و طمع» بیش‌تر مورد نقد و نکوهش قرار دارد و آن را مایه رنج و آزار و شقاوت دنیوی و اخروی انسان معرفی نموده است. همان‌گونه که «نفس امّاره» در جای جای قرآن کریم به عنوان عامل بازدارنده تعالی روحانی انسان معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها

مثنوی معنوی؛ نفس اماره؛ ضدّارزش‌ها؛ گناه؛ جلوه‌های گناه

مراجع

قرآن کریم.

استعلامی، محمّد. 1372ش، شرح مثنوی، چاپ سوم، تهران: نشر سیمرغ.

الهی قمشه‌ای، حسین. 1366ش، گزیده فیه ‌ما فیه، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

جعفری، محمدتقی. 1381ش، مولوی و جهان‌بینی‌ها، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.

دهخدا، علی‌اکبر. 1373ش، لغتنامه، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

زمانی، کریم. 1376ش، شرح جامع مثنوی، تهران: انتشارات اطلاعات.

زمانی، کریم. 1388ش، میناگر عشق، تهران: نشر نی.

شهیدی، سیدجعفر. 1380ش، حدیث‌ها در مثنوی، تهران: انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.

شیروانی، علی. 1377ش، آموزه‌های اخلاقی در مثنوی، چاپ نخست، قم: انتشارات دار العلم.

قرائتی، محسن. 1373ش، گناه‌شناسی، تنظیم و نگارش محمّد محمّدی ‌اشتهاردی، تهران: انتشارات پیام‌ آزادی.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1366ش، فیه ما فیه، تصحیح بدیع ‌الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات امیرکبیر.

 

مقالات

جلیلی‌مؤخّر، کبری. 1389ش، «بررسی رفتارهای اجتماعی در مثنوی معنوی»، فصلنامه تخصصی بهارستان سخن، ش 15، بهار و تابستان 1389، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوی.

سیّدالشهدائی، رؤیا و ماحوزی، امیرحسین. 1393ش، «نگاهی به ارزش‌های انسانی و آرمانی مولانا از دیدگاه اجتماعی»، فصلنامه تخصّصی بهارستان سخن، ش 26، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوی.

شهبازی، ایرج. 1386ش، «تبیین رابطه عمل و پاداش در مثنوی معنوی مولوی»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب.