ارزیابی عوامل مؤثر بر دلبستگی مکانی در محلات شهری با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 6، دوره 6، شماره 20، آذر 1395، صفحه 131-156   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهادر زمانی¹؛ محسن هنرور²

¹استادیار گروه شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان

²کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

محلات از جمله عناصر سازنده‌ی شهری هستند که از دیرباز نقش بسزایی در پیوند دادن مردم با محیط زندگی‌شان و دلبستگی مکانی ایشان عهده‌دار بوده‌اند. با این وجود تحولات کالبدی، اجتماعی و اقتصادی عصر مدرن سبب گردیده تا پیوندهای مکانی ساکنان با محیط زندگی‌شان کمتر مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این تنوع رویکردها، تعاریف و اصطلاحات مورد استفاده در این حوزه از دانش بشری سبب گردیده تا هیچ توافقی پیرامون نام، تعریف یا رویکرد روش‌شناسانه‌ای که به بهترین وجه بتواند به این حوزه بپردازد وجود نداشته باشد. این سردرگمی مفهومی همچنان که بسیاری از محققان نیز اشاره داشته‌اند به طور جدی مانع پیشرفت در حوزه‌ی دلبستگی مکانی گردیده است.
بر این اساس پژوهش حاضر با هدف دستیابی به چارچوبی مفهومی از دلبستگی مکانی و عوامل مؤثر بر آن، ضمن مروری بر ادبیات دلبستگی مکانی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه‌ای به ارزیابی عوامل مؤثر بر دلبستگی مکانی در محلات شهری پرداخته است. نتایج مطالعات حاضر حکایت از آن دارد که از میان 28 زیرمعیار مورد بررسی، تنها تأثیر 21 زیرمعیار دارای تاثیر تایید گردیده بر دلبستگی مکانی می‌باشند که از میان آنها نیز طول مدت سکونت، پیوندهای اجتماعی و خاطره‌انگیزی به ترتیب با وزن نهایی 0.08، 0.061 و 0.051 در مقایسه با سایر زیرمعیارها از بیشترین اهمیت برخوردار می‌باشند. علاوه بر این بررسی مؤلفه‌های 6 گانه‌ی دموگرافیک، کالبدی- فضایی، عملکردی- رفتاری، تجربی زیبایی‌شناختی، تجربی ادراکی و زیست‌محیطی، بیانگر تأثیرگذاری تمام مؤلفه‌ها بر دلبستگی مکانی بوده که مؤید ساخت سه‌بعدی (شناختی، احساسی و رفتاری) دلبستگی مکانی است.

کلیدواژه‌ها

دلبستگی مکانی؛ عوامل دلبستگی مکانی؛ فرآیند تحلیل شبکه

مراجع

-     خبیری، سمانه. (1391). تدوین چارچوب طراحی شهری محله­های شهری با رویکرد دلبستگی مکانی، پایان­نامه‌ی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده‌ی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس.

-     دانشپور، سید عبدالهادی؛ سپهری مقدم، منصور؛ چرخچیان، مریم. (1388). تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن، نشریه‌ی هنرهای زیبا، شماره‌ی 38، صص 48-37.

-    ­ زبردست، اسفندیار. (1389). کاربرد فرآیند تحلیل شبکه­ای (ANP) در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، نشریه‌ی هنرهای زیبا، شماره‌ی41، صص 90-29.

-         گلکار، کورش. (1389). جعبه‌ی ابزار طراحی شهری، نشریه‌ی بن، شماره‌ی 50 و 51.

-         مظاهری، محمدعلی. (1377). الگوهای دلبستگی نوزادان ایرانی، فصلنامه‌ی روان­شناسی، شماره‌ی 4، صص 315-291.

-         ­مک­اندرو، فرانسیس. (1392). روان­شناسی محیطی، ترجمه‌ی غلامرضا محمودی، تهران: نشر وانیا.

-      Altman, I. and Low, S. (1992): "Place attachment", New York, Plenum Press.

-      Bonaiuto, M., A. Aiello, M. Perugini, M. Bonnes and A. P. Ercolani (1999): "Multidimensional perception of residential environemet quality and neghbourhood attachment in the urban environment", Journal of Environmental Psychology, Vol.19, pp 331-352.

-      Bott, S., J.G. Cantrill, and O.E. Myers. (2003). Place and the promise of conservation psychology. Journal of Human Ecology Review. No.2. pp 100-12.

-      Bowlby, J. (1969): "Attachment and Loss. Vol.1: Attachment", New York, Basic Books.

-      Brown, B. and D. Perkins, (1992): "Disruptions in place attachment", In I. Altman and S. Low, "Place attachment", New York, Plenum Press.

-      Brown, B. B. and , C. M.  Werner (1985). Social cohesiveness, territoriality and holiday decorations. Journal of Environment and Behavior. No.27, pp 539-565.

-      Brown, B. B., D. D.  Perkins and G. Brown (2003): "Place attachment in a revitalizing neighborhood: Individual and block levels of analysis", Journal of Environmental Psychology, Vol.23, pp 259-271.

-      Eisenhauer BW., RS. Krannisch, and Dj. Blahna (2000). Attachments to special places on public lands: an analysis of activities, reasons for attachments, and community connections. Journal of Social Natural Resource. No.13. pp 421-441.

-      Harlan, S. L., L. Larsen, E. J. Hackett, S. Wolf, B. Bolin, D. Hope (2005). Neighborhood attachment in urban environments. In Paper presented at the Annual Sociological Association, Philadelphia.

-      Jorgensen B.S., R.C. Stedman (2006). A comparative analysis of predictors of sense of place dimensions: attachment to, dependence on, and identification with lakeshore properties. Journal Environment Managemen.Vol.79. pp 316-327

-      Lalli, M. (1992). Urban-related identity: Theory, measurement, and empirical findings. Journal of Environmental Psychology. Vol.12, No.4. pp 285–303

-      Lewicka, M. (2005). Ways to make people active: The role of place attachment,cultural capital, and neighborhood ties, Journal of Environmental Psychology, Vol.25, pp 381–395.

-      Lewicka, M. (2008). Place attachment, place identity and place memory: Restoring the forgotten city past, Journal of Environmental Psychology, Vol.28, pp 209-231.

-      Lewicka, M. (2010). "Place attachment: How far have we come in the last 40 years?, Journal of Environmental Psychology, Vol. 31, pp 1-24

-      Malpas, J. (2010). New media, cultural heritage and the sense of place: Mapping the conceptual ground. International Journal of Heritage Studies. Vol.14, No.3. pp 197–209.

-      Nasar, J. L. (1998). The evaluative image of the city. Thousand Oaks: Sage Publications

-      Payton, M.A., D.C. Fulton, and D.H. Anderson (2005). Influence of place attachment and trust on civic action: A study at Sherburne National Wildlife Refuge. Journal of Society and Natural Resources. Vol.18, No.6. pp 511–28

-      Proshansky, H.M. (1978): "The City and Self-Identity", Journal of Environment and Behavior, Vol.10, No.2, pp.147-169.

-      Putnam, Robert (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Touchstone Books by Simon & Schuster Publisher.

-      Relph, E. (1976): "Place and placelessness", London: Pion Limited.

-      Rivlin, L. (1987). The neighborhood, personal identity and group affiliation. In I. Altman and A. Wandersman. Neighborhood and Community Environments. New York: Plenum Press

-      Rowles, G. D. (1990): "Place attachment among the small town elderly", Journal of Rural Community Psychology, Vol.11, pp 103-120.

-      Rubinstein, R. and P. Parmelee (1992). Attachment to place and the representation of the life course by the elderly. In I. Altman & S. Low. Place attachment. New York: Plenum Press

-      Shamai, S., and Z. Ilatov (2005). Measuring sense of place: Methodological aspects. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie. Vol.96. pp 467-476

-      Shumaker, S. A., and R. B. Taylor (1983): "Toward a clarification of people-place relationships: A model of attachment to place" In "Environmental psychology: Directions and perspectives", N. R. Feimer and E. S. Geller, 219–251, New York, Praeger.

-      Stedman, R.C. (2003). Sense of place and forest science: Toward a program of quantitative research. Journal of Forest Science. Vol.49, No.6. pp 9-22

-      Stokols, D., and S.A. Shumaker (1981): "People in places: A transactional view of settings. In Cognition, social behavior, and the environment", New Jersy, Lawrence Erlbaum Associates.

-      Sugihara, S., and G.W. Evans (2000). Place attachment and social support at continuing care retirement communities. Journal of Environment and Behavior. Vol.32. pp 400-409

-      Taylor, R. B., S. D.  Gottfredson and S. Brower (1985): "Attachment to place: discriminant validity, and impacts of disorder and diversity", American Journal of Community Psychology, Vol.13, pp 525-542.

-      Theodori, G. L. (2001). Examining the effects of community satisfaction and attachment on individual well-being. Journal of Rural Sociology. Vol.66. pp 618-828.

-      Tuan, Y.-F. (1977): "Space and place: The perspective of experience", Minneapolis, University of Minnesota Press.

-      Twigger-Ross, C. L. and D. L.  Uzzell, (1996). Place and identity processes. Journal of Environmental Psychology. Vol.16. pp 205-220.

-      Waxman, Lisa (2006): "The Coffee Shop: Social and Physical Factors Influencing Place Attachment. Journal of Interior Design", Vol.31, No.3, pp 35-53.

-      Williams, D.R., and J.J. Vaske (2003). The measurement of place attachment: Validity and generalizability of a psychometric approach. Journal of Forest Science. Vol.49, No.6. pp 830-840.