بررسی وضعیت مصرف گرایی با تأکید بر شهرنشینی در بین جوانان شهر یزد

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 6، دوره 6، شماره 21، بهمن 1395، صفحه 141-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین افراسیابی¹؛ یاسین خرم پور²؛ ندا جواهرچیان³؛ علی اکبر دهقان⁴

¹استادیار علوم اجتماعی دانشگاه یزد

²کارشناس ارشد جامعه شناسی و مدرس دانشگاه پیام نور، نویسنده مسئول

³کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد

⁴دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد

چکیده

امروزه مصرف‌گرایی از موضوعات مهم پژوهش در جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی است. مصرف‌گرایی یکی از مؤلفه‌های مشترک دوران مدرن و پست‌مدرن است. بنابراین مقاله‌ی حاضر به بررسی تجربی عوامل مرتبط با مصرف‌گرایی در بین جوانان شهر یزد می‌پردازد. این پژوهش با روش پیمایش و استفاده از پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته، 384 نفر از جوانان شهر یزد را به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای مورد بررسی قرار داد. برای پایایی تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. در این مقاله تأثیر متغیرهایی نظیر وسایل ارتباط جمعی، جهانی‌شدن، دینداری، جنس، محل تولد و تحصیلات با متغیر وابسته بررسی شد. همچنین از نظریات اندیشمندانی مانند گیدنز، بودریار، برایان ترنر و .. استفاده شد. از آنجا که هیچ کدام از نظریات نمی‌توانند به طور کامل و جامع پدیده‌ی مصرف‌گرایی را تبیین کنند، ما از چارچوب نظری ترکیبی استفاده کردیم. نتایج تحقیق نشان داد که در بین متغیرهای زمینه‌ای، متغیر جنس و محل تولد با مصرف‌گرایی رابطه‌ی معنا‌داری برقرار کردند در واقع هر چه جوامع به سمت مدرنیته و شهرنشینی گام بردارند، میزان مصرف‌گرایی در بین کنش‌گران بیشتر می‌شود و متغیر تحصیلات با مصرف‌گرایی رابطه‌ای نداشت. همچنین بین استفاده از وسایل ارتباط جمعی (با تأکید بر ماهواره) و جهانی‌شدن رابطه معنادار و مثبتی وجود داشت ولی بین دینداری و مصرف‌گرایی رابطه‌ی معنا‌دار و منفی‌ای وجود داشت یعنی دینداری افراد مانعی بر مصرف گرایی بیشتر آنها بود. نتایج رگرسیون نشان داد که دو متغیر جهانی‌شدن و دینداری، 17 درصد از واریانس مصرف‌گرایی را تبیین کرده‌اند. 

کلیدواژه‌ها

مصرف گرایی؛ شهرنشینی؛ جهانی شدن؛ دینداری؛ رسانه های ارتباط جمعی؛ جوانان

مراجع

-         باکاک، رابرت. (1381). مجموعه‌ی مفاهیم علوم اجتماعی (مصرف­)، ترجمه‌ی خسرو صبوری، تهران: نشر شیرازه.

-         بودریار، ژان. (1389). جامعه مصرفی اسطوره­ها و ساختارها، مترجم: پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.

-         بوردیو، پیر. (1381). نظریه کنش اجتماعی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.

-         جی­دان، رابرت. (1385). نقد اجتماعی پست­مدرنیته: بحران­های هویت، ترجمه­ی صالح نجفی، تهران: نشر شیرازه.

-         چینی­چیان، نیلوفر. (1389). دیوید هاروی جهانی­شدن و پست­مدرنیته، مجله‌ی گزارش، سال نوزدهم، شماره‌ی217: 40-41.

-     حشمت­یغمایی، محمد­تقی. (1380). دینداری نوجوانان و عوامل مؤثر بر آن، پایان­نامه‌ی کارشناسی ارشد، رشته‌ی جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

-         دورکیم، امیل. (1384). تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، نشر مرکز.

-     رضادوست، کریم؛ حسین­زاده، علی­حسین و رضایی، عباس. (1391). تأثیر شهرگرایی و دینداری بر مصرف­گرایی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شاهد چمران اهواز)، فصلنامه‌ی توسعه‌ی اجتماعی، دوره‌ی 7، شماره‌ی2: 140-121.

-     رنجبران، بهرام و ذبیح زاده، کاظم و برابری، مجتبی. (1390). بررسی الگوهای مصرفی دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان، مجله‌ی زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره‌ی 9، شماره‌ی 2: 180- 155.

-         ریتزر، جورج. (1389). مبانی نظریه­های جامعه­شناختی معاصر و ریشه­های کلاسیک آن، ترجمه‌ی شهناز مسمی پرست، تهران: نشر ثالث.

-         زیمل، گئورگ. (1372). کلان شهر و حیات ذهنی، ترجمه‌ی یوسف اباذری، نامه‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، جلد 2، شماره‌ی 3: 17-32.

-     سیدی­نیا، اکبر. (1388). مصرف و مصرف­گرایی از منظر اسلام و جامعه­شناسی اقتصادی، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره‌ی 34: 178- 152.

-     طالبی دلیر، معصومه؛ اکبری، حسین. (1393). رسانه و مصرف­گرایی، رسانه و فرهنگ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره‌ی دوم: 123-150.

-     عسکری ندوشن، عباس؛ سید علیرضا افشانی؛راضیه ذاکری هامانه و سمیه عسکری ندوشن. (1390). تمایلات مصرفی زنان در شهر یزد، مجله‌ی زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، شماره‌ ی(1): 116-93.

-         فاضلی، محمد. (1382). مصرف و سبک زندگی، تهران: انتشارات صبح صادق.

-         کیویستو، پیتر. (1380). اندیشه­هایبنیادیدرجامعه‌شناسی، ترجمه­ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

-         گیدنز، آنتونی. (1382). جامعه­شناسی، ترجمه­ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

-         گیدنز، آنتونی. (1387). تجدد، تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه‌ی ناصر توفیقیان، تهران: نشر نی.

-         مارکوزه، هربرت. (1362). انسان تک‌ساحتی، ترجمه محسن مؤیدی، تهران: امیرکبیر.

-     معدن­دار، لیلا و محمدی شکیبا، عباس. (1389). بررسی نظرات مردم درباره‌ی الگوهای مصرف در جامعه و نقش رسانه در اصلاح آنها، فصلنامه‌ی پژوهش‌های ارتباطی، سال هفدهم شماره‌ی 1: 32-17.

-         مک اینتایر، السدر. (1360). مارکوزه، ترجمه‌ی حمید عنایت، تهران: انتشارات خوارزمی.

-     موحد، مجید؛ عباسی شوازی، محمد تقی؛ مرحمتی، ندا. (1389). رسانه، جنسیت و مصرف­گرایی: مطالعه رابطه‌ی استفاده از رسانه­های جمعی با تمایلات مصرف­گرایانه دختران و پسران جوان شهر شیراز، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان): 12، 65-47.

-     موسوی، یعقوب و پاک­خصال، اعظم. (1391). تحلیل جامعه­شناسی رفتار شهرگرایی زنان، مجله‌ی زن در توسعه‌ و سیاست (پژوهش زنان)، شماره‌ی 4: 24-40.

-         وبلن، تورستین. (1383). نظریه‌ی طبقه مرفه، ترجمه‌ی فرهنگ ارشاد، تهران: نی.

-         Campbell, Colin (2005). The craft Consumer: culture, crafy and consumption in a postmodern society, in journal of consumer culture, Vol 5 (1): 34-51.

-         Cohen, Robin and Kennedy ,Paul (2009). Global sociology Palgrave Macmillan, second edition.

-         Kuruvilla , Shelja J.; Nishank Joshi & Nidhi Shah (2009). Do men and women really shop differently? An exploration of gender differences in mall shopping in India. International, Journal of Consumer Studies International, 33, 35-53.

-         Miles, R (2002). The changing consumer: Markets and meanings, London , Rotledge.

-         Paek, Hye-Jin & Pan, Zhongdang (2004). Spreading Global Consumerism: Effects of Mass Media and Advertising on Consumerist Values in China,  Journal Mass Communication and Society, 7: 42.65

-         Peterson, Mark (2006). Consumption and everyday life, London: Routledge.

-         Scott, M (2002). Every day Resistance in Cultural Resistance, London:Verso

-         Simmel ,Gorge (1971). On in dividuality and social formes ,edited by D.N.Levine ,chicago :university of chicago press.pp:29-305.

-         Story, John (1999). Cultural Consumption and everyday Life. Londden, Arnold Publisher.

-         Zimmerman, Amanda and Dahlberg, John (2008). The Sexual objectification of Women in Advertising: A Contemporary Cuiturai Perspective, March ,Jourrrl of Rouertisirg Reserbcr 7.34-51.

-         Inglehart, Ronald (1999). Culture shift in advanced industrial societies, Princeton, NJ: Princeton University Press.

-         O’Cass, A. (2001). Consumer self-monitoring, materialism and involvement in fashion clothing”, Australasian Marketing Journal, 9 (1), 46–60.