مطالعه‌ی تطبیقی سرمایه‌ی اجتماعی در بازارهای سنتی و مراکز خرید جدید (نمونه‌ی موردی : بازار اصفهان و مجتمع پارک)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 7، دوره 6، شماره 21، بهمن 1395، صفحه 169-194   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد شاهیوندی¹؛ محمود محمدی²؛ افشین سجادی³

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه هنر اصفهان

²استادیار شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان

³کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه علامه طباطبایی تهران

چکیده

بازارها ستون فقرات شهر ایرانی محسوب می‌شوند و از طرفی سرمایه‌ی اجتماعی به عنوان زیربنای توسعه‌ی اقتصادی هر جامعه شناخته شده و از آن به عنوان ثروت نامریی یاد می‌کنند. مهمترین مسأله‌ای که در بازارهای جدید نسبت به بازارهای سنتی دیده می‌شود توجه نکردن به سرمایه‌ی اجتماعی است؛ از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه وضعیت سرمایه‌ی اجتماعی با استفاده از چهار شاخص روابط اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و مشارکت اقتصادی در بازارهای سنتی و جدید به عنوان نمایندگان دو پارادایم متفاوت؛ یعنی سنت و مدرنیسم در شهر اصفهان است؛ جامعه‌ی آماری، ساکنان بازار سنتی و مجتمع پارک شهر اصفهان است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و با روش میدانی و استفاده از پرسشنامه به گردآوری داده‌ها پرداخته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون T استفاده شده است که نشان از تفاوت معنادار بین شاخص‌های سرمایه‌ی اجتماعی در دو بازار سنتی و جدید اصفهان است. در تمام شاخص‌ها، سطح سرمایه‌ی اجتماعی در بازار سنتی اصفهان نسبت به مجتمع پارک بالاتر است. در میان عناصر کالبدی بازار اصفهان، مساجد نقش عمده‌ای در افزایش تعاملات، ایجاد امنیت و مشارکت افراد و به تبع آن افزایش سطح سرمایه‌ی اجتماعی دارند؛ به عبارتی مساجد در نقطه‌ی تمرکز بازارهای سنتی هستند. همچنین ترکیب ساختار خطی بازار با کاربری زمین پیرامون آن، ویژگی‌های شهرسازی این بازار همچون پیاده‌مداری را تقویت نموده که این مورد نیز در افزایش سطح سرمایه‌ی اجتماعی در بازار سنتی اصفهان مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

بازار اصفهان؛ بازار سنتی؛ سرمایه‌ی اجتماعی؛ مجتمع پارک؛ مطالعه‌ی تطبیقی

مراجع

-         اشرف، احمد. (1353). ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران دوره‌ی اسلامی، نامه‌ی علوم اجتماعی، شماره‌ی 4.

-         بیگلری‌، اسفندیار. (1356). بازارهای‌ ایران، همدان: انتشارات بنیاد همدمی‌.

-         پور احمد، احمد. (1371). جغرافیا و ساخت شهر کرمان، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

-     پور جعفر، محمدرضا و علی پور جعفر.(1390). نقش سرمایه‌ی اجتماعی در وضعیت اقتصادی بازارهای سنتی در ایران، نشریه مدیریت شهری، ویژه نامه‌ی بهار و تابستان.

-     پیران، پرویز و موسوی، میرطاهر و ملیحه شیانی. (1385). کارپایه‌ی مفهومی و مفهوم‌سازی سرمایه‌ی اجتماعی با تأکید بر شرایط ایران، نشریه‌ی رفاه اجتماعی، شماره‌ی 23.

-     توسلی، غلام­عباس و مرضیه موسوی. (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه­های سرمایه‌ی اجتماعی، نامه‌ی علوم اجتماعی، شماره‌ی 26.

-     خاوری، زهرا و راضیه خاوری. (1390). بررسی تأثیر شاخص‌های سرمایه‌ی اجتماعی بر وضعیت اقتصادی محله؛ مطالعه‌ی موردی: محله‌ی طلاب، نشریه‌ی مدیریت شهری، ویژه نامه‌ی بهار و تابستان.

-         دانشنامه جهان اسلام. (1362). تهران: انتشارات بنیاد دائره المعارف اسلامی.

-         درکوش، عابدین. (1364). درآمدی به اقتصاد شهری، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.

-         رنه شورت، ج. (1388). نظریه‌ی شهری ارزیابی انتقادی، ترجمه‌ی کرامت الله زیاری و همکاران، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

-     رهنمایی، محمدتقی. (1371). مجموعه مباحث و روش‏های شهرسازی (جغرافیا)، چاپ دوم، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران.

-         سلطانزاده‌، حسین. (1380). بازارهای ایرانی. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

-         شجاعی باغینی، محمد مهدی. (1387). مبانی مفهومی سرمایه‌ی اجتماعی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

-         شریفیان ثانی، مریم. (1380). سرمایه‌ی اجتماعی مفاهیم اصلی و چارچوب نظری، نشریه رفاه اجتماعی، سال اول، شماره‌ی 2.

-         شکویی، حسین. (1384). جغرافیای شهری، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

-         شیخی، محمد. (1382). ساختار محله‌ای شهر در سرزمین‌های اسلامی، فصلنامه‌ی علوم اجتماعی، شماره‌ی22.

-         فیلد، جان .(1386). سرمایه‌ی اجتماعی، ترجمه‌ی غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: انتشارات کویر.

-     محسنی تبریزی، علیرضا و مریم آقا محسنی. (1389). بررسی نقش سرمایه‌ی اجتماعی در توسعه‌ی شهری؛ مورد پژوهی: شهر محلات، نشریه­ی مدیریت شهری، شماره‌ی 26.

-         موسوی، میرطاهر. (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه­های سرمایه‌ی اجتماعی، نشریه‌ی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره‌ی 23.

-         Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital, in John G. Richardson (EDT), andbook of Theory and Research in the Sociology of Education. New York: Greenwald Press.

-         Coleman, S. (2005). the Lonely Citizen: Indirect Representation in an Age of Networks. Political Communication.

-         Eugen Wirth, Gaube and Heinz. (1978). Der Bazar von Isfahan, Tubinger Atlas des Vorderen Orients, Weisbaden.

-         Keshavarzian, Arang. (2007). Bazaar and State in Iran: The Politics of the Tehran Marketplace. Cambridge: Cambridge University Press.

-         Lin, N. (2008). A network theory of social capital. In D. Castiglione, J.W. van Deth & G. Wolleb (Eds.), the handbook of social capital (pp. 50–69). London: Oxford University Press.

-         Meyers Enzyklopadisches. (1979). Basar, Bibliographisches Institut Mannheim.

-         Onyx, J., & Bullen, P. (1997). Measuring social capital in five communities in NSW: An analysis. University of Technology, Sydney, Centre for Australian Community Organisations and Management (CACOM).

-         Putnam, R. (1993). Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.

-         Putnam, R. (1993). The Prosperous Community: Social Capital and Public Life. The American Prospect, No.13.

-         Putnam, Rabert.D. (2000). bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: simong Schuster.

-         Tirmizi, S. N. A. (2005). The contribution of levels of social capital to community development. Ph.D thesis, Ames: Iowa State University.