دنیامداری در داستان‌های مثنوی مولوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 8، شماره 31، آذر 1395، صفحه 1-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میرجلال الدین کزازی¹؛ زهره وفایی فرد²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

چکیده

مثنوی معنوی از ارزشمندترین آثار عرفانی ادب فارسی است که در پی تعلیم زندگی حقیقی و نمودن راه سعادت به بشر است. هرچند تأکید این کتاب بر وصول به منبع خلقت و کمال غایی انسان است اما در رابطه‌ای دوسویه تلاش برای زندگی مطلوب این جهانی را نیز توصیه می‌کند. مسأله این پژوهش آن است که دنیا و جلوه‌های آن به چه میزان و از چه منظری در این اثر نمود یافته است. بدین منظور با دسته‌بندی داستان‌هایی که شامل مؤلفه‌های دنیامداری هستند، به بررسی مفاهیم و بخش‌بندی آن‌ها بر پایه سنجه‌های مورد نظر پرداخته شده است؛ همچنین تلاش شده چگونگی و چرایی گرایش مولانا به دنیا بررسی شود. از همین روی پس از شرح مفهوم دنیاگرایی مولانا، مثنوی در چند حوزه مهم از نمودهای دنیاگرایی یعنی خردورزی، مدارا، دوری از تعصب و تکیه بر اخلاقیات و دوری از تقلید کورکورانه بررسی شده و داستان‌هایی که این اندیشه را برجسته‌تر کرده‌اند واکاوی شده‏اند.

کلیدواژه‌ها

دنیاگرایی؛ مثنوی معنوی؛ مولوی

مراجع

 

1- آریانپور کاشانی، عباس.(1375). فرهنگ جیبی انگلیسی به فارسی. تهران: امیرکبیر.

2- استراترن، پل.(1379). آشنایی با هگل. ترجمه مسعود علیا. تهران: نشر مرکز.

3- اعوانی، غلامرضا.(1386). خلاصه مقالات همایش بین‌المللی بزرگداشت هشتصدمین سال ولادت مولانا. زیر نظر غلامرضا اعوانی. تهران: خانه کتاب مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

4- اعوانی، غلامرضا داوری اردکانی، رضا، حداد عادل، غلامعلی، ابراهیمی دینانی، غلامحسین و ماهروزاده، طیبه.(1375). میز گرد سکولاریسم و فرهنگ، نامه فرهنگ. تهران: وزارت ارشاد، ش 21،ص.ص. 37-12.

5- الفاخوری، حنا.(1355).تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ترجمه عبدالمحمد آیتی. تهران: موسسه انتشارات فرانکلین.

6-بهنام فر، محمد.(1381). دنیا از دیدگاه مولوی در مثنوی با استناد به آیات. مجله دانشکده ادبیات بیرجند، سال دوم، شماره 2، ص.ص. 12-6.

7ـ بیات، عبدالرسول و همکاران. (1381). فرهنگ واژه‏های فلسفه، کلام جدید، علوم سیاسی. قم: موسسۀ اندیشه و فرهنگ دینی.

8- خاقانی اصفهانی، محمد و عباسی، حسین.(1389). جستارهایی درباره دو واژه‌ سکولاریسم و لایسیته و برابرهای فارسی و عربی این دو. مجله ادیان و عرفان. سال 43، شماره یک، بهار و تابستان 1389، ص.ص.72-57.

9- درگاهی، محمود. (1384). سکولاریسم در حافظ. مجله حافظ. شماره 15، ص.ص. 48-44.

10- رجبی، محمود.(1380). انسا­ن­شناسی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

11- ریاحی، محمدامین.(1374). گلگشت در شعر و اندیشه حافظ. تهران: علمی.

12- زمانی، کریم. (1385). میناگر عشق؛ شرح موضوعی مثنوی. تهران: نشر نی.

13- صاحب‌زمانی، ناصرالدین.(1389). خط سوم؛ درباره شخصیت سخنان و اندیشه‌های شمس تبریزی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

14- صانعی دره‌بیدی، منوچهر.( 1384).جایگاه انسان در اندیشه‌های کانت. تهران: ققنوس.

15- عسکری فرد، هادی. (1375).معرفت دنیا در مثنوی بر مبنای قرآن، نهج‌البلاغه و احادیث. پایان­نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه آزاد اسلامی فسا.

16- فروزانفر، بدیع‌الزمان.(1379).شرح مثنوی شریف. تهران: زوار.

17- فروغی، محمدعلی.(بی‌تا).سیر حکمت در اروپا. تهران: زوار.

18- کاپلستون، فردریک. (1376). تاریخ فلسفه. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.

19- کاووسی حسینی، مرضیه.(1384). دنیا از منظر مثنوی مولوی. کتاب ماه ادبیات و فلسفه. شماره 95، ص.ص. 117-112

20- گرگین، محمود.(1384). دیالکتیک در مثنوی مولوی.کتاب ماه ادبیات و فلسفه. شماره 95، ص.ص.135-118

21- گذشتی، محمدعلی و کاکاوند قلعه‌نویی، فاطمه.(1393). آموزه‏های تعلیمی مثنوی در حوزه آسیب شناسی اجتماعی.پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. شماره 21، ص.ص.108-81.

22- لاجوردی، فاطمه.(1383). مینو و گیتی و مراتب وجود در فلسفه اشراق. مجله برهان و عرفان. سال اول، شماره 2، ص.ص.148-119.

23- مصلح، علی‌اصغر.( 1368).تقریری از فلسفه‌های اگزیستانس. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

24- ملکیان، مصطفی.( 1388). تنها راه صلح در جهان نگرش عرفانی است. Farhangemrooz.com

25- مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی.(1381). شرح مثنوی شریف. تصحیح عبدالباقی گولپینارلی. ترجمه و توضیح توفیق سبحانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

26- --------------------.(1389). فیه ما فیه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.

27- نوروزی، محمد جواد.(1388). مبانی فکری سکولاریسم. فصلنامۀ معرفت، شماره 22، ص.ص.34-22.

28- وفائی فرد، زهره، کزازی، میرجلال‌الدین. (1394). مفهوم آزادی در اندیشه حافظ و مولانا و تطبیق آن با تفکر اگزیستانسیالیسم. جیرفت: مجله مطالعات تطبیقی، ش 33. ص.ص.69-51.